Đà Nẵng trước nguy cơ thiếu nước sạch

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, năm nay thiên tai có diễn biến bất thường. Từ đầu năm 2020 đến nay, hạn hán, xâm nhập mặn gay gắt, kỷ lục tiếp tục ở Trung bộ và Nam bộ. Đây là dấu hiệu cho thấy khả năng thiên tai khí tượng thủy văn năm 2020 sẽ khốc liệt, phức tạp, khó lường.

Đặc biệt, nắng nóng xuất hiện sớm tại khu vực Trung bộ ngay đầu tháng 3/2020. Trong tháng 3/2020, nhiệt độ cả nước cao hơn cùng kỳ nhiều năm từ 1,5 - 2,5 độ C, một số nơi thậm chí cao hơn tới 3 độ C. Từ nay đến hết tháng 8/2020, tình trạng khô hạn thiếu nước, xâm nhập mặn kỷ lục có khả năng lan rộng. Đặc biệt tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Ninh Thuận.

Cần có giải pháp lâu dài để đảm bảo nguồn cung nước sinh hoạt cho người dân thành phố

Thực tế cho thấy, tại Đà Nẵng, việc thiếu nguồn nước từ thượng nguồn Vu Gia đổ về đã tác động nghiêm trọng đến môi trường nước của địa phương này trong nhiều năm qua. Những tháng đầu năm 2020, tuy chưa vào mùa khô hạn, song Đà Nẵng chịu tác động bởi xâm nhập mặn, làm cho nguồn cấp nước từ Nhà máy nước Cầu Đỏ và Nhà máy nước Sân Bay không đảm bảo chất lượng. Theo UBND TP. Đà Nẵng, qua theo dõi diễn biến độ mặn nước sông tại cửa lấy nước của Nhà máy nước Cầu Đỏ từ ngày 1-10/4/2020, nguồn nước sông thường xuyên bị nhiễm mặn lớn hơn 1.000mg/l. So sánh với cùng kỳ các năm 2019, độ mặn trong năm 2020 lớn hơn rất nhiều lần. Thời gian có độ mặn lớn hơn 1.000mg/l kéo dài hơn, có nguy cơ gây thiếu nước sinh hoạt trên địa bàn.

Trước tình hình này, UBND TP. Đà Nẵng có Công văn số 2459/UBND-STNMT gửi các nhà máy thủy điện liên quan, thông báo người đại diện theo ủy quyền của Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng ra lệnh điều hành thủy điện xả nước về sông Vu Gia là ông Tô Văn Hùng, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường.

Văn bản nêu, để sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, bảo đảm cấp nước sinh hoạt an toàn và kịp thời, UBND TP. Đà Nẵng yêu cầu chủ các hồ chứa thủy điện thực hiện vận hành xả nước về hạ du sông Vu Gia theo lệnh điều hành của ông Tô Văn Hùng trong trường hợp 24 giờ liên tục độ mặn nước sông Vu Gia tại cửa lấy nước Nhà máy nước Cầu Đỏ lớn hơn 1.000 mg/l, mà khai thác nước từ Trạm bơm An Trạch không đủ cung cấp nước cho Nhà máy nước Cầu Đỏ. UBND TP. Đà Nẵng đề nghị các chủ hồ thủy điện A Vương, Sông Bung 4 và Đăk Mi 4 thực hiện vận hành hồ trong mùa cạn theo quy định Quy trình Vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn (ban hành theo Quyết định số1865/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ).

Đồng thời, chính quyền Đà Nẵng yêu cầu Công ty cổ phần Cấp nước Đà Nẵng (Dawaco) có trách nhiệm cung cấp số liệu độ mặn nước sông tại cửa lấy nước của Nhà máy nước Cầu Đỏ cho các cơ quan, đơn vị liên quan theo quy định để phối hợp khai thác, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả.

Trước đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản điều chỉnh vận hành các hồ thủy điện trong mùa khô đầu năm 2020. Theo đó, để bảo đảm việc điều chỉnh lưu lượng các hồ chứa không ảnh hưởng đến việc khai thác, sử dụng nước của các địa phương ở phía hạ du và phù hợp với hiện trạng nguồn nước các hồ chứa và diễn biến dòng chảy trên các lưu vực sông, Bộ Tài nguyên và Môi trường có ý kiến đối với phương án kiến nghị vận hành xả nước các hồ chứa các tháng đầu năm 2020; nhất là đối với các hồ thủy điện A Vương, Sông Bung 4, Sông Bung 4A và Đăk Mi 4 (trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn), Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các chủ hồ thủy điện phối hợp với các địa phương để thống nhất phương án vận hành xả nước của từng hồ, bảo đảm cấp nước an toàn cho nhân dân ở hạ du trên cơ sở quy định của các quy trình vận hành liên hồ và bảo đảm sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả.

Để ứng phó với hạn, mặn, Đà Nẵng cũng đã đề ra các giải pháp. Trong đó, một trong các giải pháp trước là thi công khép kín 2 tuyến đập tạm ngăn mặn trên sông Cẩm Lệ để giữ ngọt, bảo đảm cấp nước sinh hoạt cho thành phố trong 2 năm 2020 và 2021.

Song theo ông Hồ Minh Nam, Phó tổng giám đốc Dawaco, hai tuyến đập tạm trên sông Cẩm Lệ chỉ làm giảm tình trạng xâm nhập mặn, chứ không ngăn mặn hoàn toàn. Có đập tạm rồi nhưng các hồ thủy điện xả nước ổn định thì độ mặn mới duy trì ở mức thấp, bảo đảm cấp nước sinh hoạt. Các hồ thủy điện không xả nước trong một thời gian thì gay go, nhất là trong mùa nắng nóng. Nếu có đập ngăn mặn cứng trên sông Cẩm Lệ thì cũng phải phụ thuộc vào nguồn nước của các hồ thủy điện.

Việc sử dụng các đập tạm để giữ ngọt không phải là giải pháp lâu dài. Bởi theo các chuyên gia, chất lượng nước ở thượng lưu tuyến đập tạm ngăn mặn trên sông Cẩm Lệ luôn đối mặt nguy cơ ô nhiễm từ các nguồn xả thải đô thị và công nghiệp. Nếu dùng đập tạm ngăn mặn này trong một thời gian dài hoặc tiến lên xây dựng đập kiên cố thì vùng nước ở thượng lưu đập chắc chắn là không bảo đảm chất lượng.

Do đó, về lâu dài UBND thành phố chỉ đạo Dawaco khẩn trương xây dựng thêm trạm bơm tại đập dâng An Trạch và đường ống dẫn nước từ đập dâng về Nhà máy nước Cầu Đỏ để bảo đảm cấp nước về trữ lượng lẫn chất lượng cho Đà Nẵng.