Đặt trọng tâm ứng dụng AI trong chuyển đổi số báo chí Việt Nam

Ứng dụng AI của đài HTV tương tác tác với khán giả trên môi trường số

Tiết kiệm thời gian, giảm nỗi lo tin giả

Mở đầu phiên thảo luận, ông Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII) đã đưa ra một số ví dụ minh họa thú vị về các sản phẩm mà AI tạo ra như để dẫn chứng thực tế về sức mạnh hiện tại của AI. Trong đó, ông đưa ra một video podcast trao đổi giữa hai người dẫn chương trình AI trao đổi về tình hình báo chí hiện tại; sử dụng các video do AI tạo ra dựa trên các tài liệu được kiểm chứng, để cho thấy việc sử dụng AI đúng cách hoàn toàn có thể giúp báo chí tiết kiệm thời gian, song vẫn có thể tạo ra các sản phẩm báo chí sinh động, chất lượng và đảm bảo sự chính xác trong thông tin.

Chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn trong việc xây dựng và ứng dụng các giải pháp AI trong báo chí, ông Đào Quang Bính, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế - VnEconomy cho biết, tòa soạn đã sớm nhận thức tầm quan trọng của chuyển đổi số và ứng dụng AI. Tạp chí chuyên về kinh tế với 2 ngôn ngữ chính là tiếng Việt và tiếng Anh đã đầu tư mạnh mẽ vào việc xây dựng nền tảng quản lý nội dung (CMS) thế hệ mới do Hemera phát triển, sẵn sàng tích hợp AI. Điểm đặc biệt trong chiến lược của VnEconomy là việc tự phát triển các mô hình AI độc quyền, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào các công cụ AI tạo sinh như ChatGPT.

Toàn bộ dữ liệu dùng để đào tạo AI của VnEconomy là dữ liệu nội bộ của tòa soạn, và các nội dung do AI tạo ra chỉ được dựa trên dữ liệu đã có hoặc tài liệu mới cung cấp, không dựa vào bất kỳ nội dung nào từ AI tạo sinh bên ngoài. Điều này giúp VnEconomy giải quyết được nỗi lo về tin giả và đảm bảo nội dung luôn tuân thủ đúng giọng điệu, quan điểm của tòa soạn, ông Đào Quang Bính thông tin.

Tuy vậy, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) chỉ ra rằng, tỷ lệ ứng dụng AI tăng mạnh nhưng còn manh mún. Khảo sát của gần đây cho thấy, tỷ lệ các cơ quan báo chí đã và đang ứng dụng AI hoặc có kế hoạch ứng dụng đã tăng gấp đôi so với năm 2023, đạt hơn 60% trong năm 2024. Tuy nhiên, phần lớn các ứng dụng AI hiện nay vẫn tập trung vào các khâu sản xuất nội dung như gợi ý, chỉnh sửa tiêu đề và tóm tắt thông tin, biên tập, kiểm tra chính tả, tạo hình ảnh/video hay dịch thuật.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng AI vào các hoạt động nghiên cứu sâu hơn hoặc để phục vụ bài toán kinh doanh, phân tích hành vi độc giả lại rất thấp. Điều này cho thấy sự tập trung chủ yếu vào vai trò cá nhân của nhà báo, thay vì định hướng chiến lược của toàn tòa soạn. Các công cụ AI được sử dụng nhiều nhất là ChatGPT, Gemini, Copilot và các phần mềm nội bộ. Chi phí đầu tư cho AI của các tòa soạn còn rất thấp, đa phần dưới 1 triệu đồng/tháng hoặc sử dụng phiên bản miễn phí.

Toàn cảnh phiên thảo luận

Đặt lại trọng tâm phát triển AI

Tình trạng trên xuất phát từ ba vấn đề. Ông Nguyễn Quang Đồng cho rằng, dường như các cơ quan báo chí Việt Nam đang đặt trọng tâm vào sản xuất nội dung thay vì tập trung vào bài toán mô hình kinh doanh, hiểu độc giả và tạo nguồn thu. Trong khi đó, các tổ chức báo chí quốc tế lớn đã đầu tư vào AI để giải quyết các vấn đề kinh doanh, thu hút và giữ chân độc giả. Việc ứng dụng AI còn mang tính tự phát, ở cấp độ cá nhân hoặc phòng ban, chứ chưa phải ở cấp độ tổ chức. Rất ít tòa soạn có chính sách nội bộ chính thức về việc sử dụng AI, điều này tiềm ẩn rủi ro lớn về tin giả và mất uy tín. Các cơ quan báo chí cũng đang thiếu hụt nguồn lực bao gồm cả tài chính và nhân sự am hiểu AI. Việc thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu hành vi độc giả để cá nhân hóa nội dung cũng là một thách thức lớn.

Để giải quyết những thách thức này, Viện trưởng IPS cho rằng, AI cần được xem xét để thu hút và giữ chân độc giả, tạo ra nguồn thu mới trong bối cảnh quảng cáo truyền thống sụt giảm và lưu lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm chuyển dịch sang AI. Ví dụ như mô hình của The Globe and Mail (Canada), việc sử dụng mô hình AI do họ thiết lập để đánh giá giá trị nội dung, tự động hóa cá nhân hóa, và tối ưu hóa paywall, đã mang lại kết quả ấn tượng về doanh thu và số lượng đăng ký mới.

Bên cạnh đó, chiến lược tổng thể cấp tòa soạn là rất cần thiết đối với các cơ quan báo chí trong việc áp dụng AI. Các tòa soạn cần có chiến lược ứng dụng tổng thể, chiến lược đầu tư công nghệ, và chính sách nội bộ rõ ràng. Việc quản lý rủi ro và đạo đức trong việc sử dụng AI cũng là điều rất cần thiết. Do đó, Hội Nhà báo Việt Nam cần thiết ban hành một bộ quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm chung cho toàn Ngành, ông Nguyễn Quang Đồng nhấn mạnh.

Không chỉ vậy, nguy cơ thông tin sai lệch (disinformation) do AI tạo ra và nhấn mạnh sự cần thiết của việc thiết lập “hệ miễn dịch truyền thông” cho các tòa soạn cũng đang là một vấn đề cần được quan tâm. Ông Đinh Toàn Thắng, Chủ tịch Công ty DIBIZ chuyên về an ninh mạng và chống thông tin sai lệch cho rằng, khái niệm "Disinformation" cần phải được hiểu rõ là thông tin sai lệch được lan truyền có chủ đích để lừa dối và gây hại, chứ không chỉ là những thông tin sai lệch thông thường. Để vượt qua thách thức này, báo chí và các cơ quan liên quan cần phải sử dụng chính AI và các công cụ kiểm chứng thông tin như Google Fact-Check, đồng thời mở rộng quy trình kiểm chứng sang cả ảnh, âm thanh và video, để chống lại vấn nạn "Disinformation".