Đầu tư công: Giải bài toán ngắn, tính chặng đường dài
Quyết liệt giải ngân đầu tư công và thu hút FDI chất lượng | |
Giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm trong năm 2022 |
Giải ngân lại đạt tỷ lệ cao nếu quy luật tái diễn
Theo ấn bản Bổ sung Triển vọng Phát triển châu Á (ADOS) 2022 của ADB vừa công bố ngày 21/7/2022, mặc dù tăng trưởng kinh tế khu vực châu Á đang phát triển và Thái Bình Dương dự báo chỉ ở mức 4,6% trong năm nay (thấp hơn so với mức dự báo 5,2% theo ADO đưa ra vào tháng 4/2022) nhưng ADB vẫn giữ nguyên dự báo tăng trưởng của Việt Nam ở mức 6,5% trong năm 2022 và 6,7% trong năm 2023 như được công bố trong ADO tháng 4/2022. Một trong những cơ sở để ADB giữ nguyên triển vọng là vì tin tưởng giải ngân ĐTC sẽ được thúc đẩy tốt.
Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công là một nhiệm vụ chính trị quan trọng |
Tính đến hết 30/6, mặc dù tổng số vốn các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã có quyết định giao chi tiết cho các dự án đủ điều kiện giải ngân trong năm 2022 là 485.924 tỷ đồng, tức đã đạt tới 93,8% số vốn Chính phủ giao nhưng thực tế giải ngân ĐTC khá thấp. Theo thông tin từ Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công theo kế hoạch 6 tháng đầu năm 2022 ước đạt 27,75% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao; trong đó, vốn trong nước đạt 29,06% (cùng kỳ năm 2021 đạt 31,75%), vốn nước ngoài đạt 8,61% (cùng kỳ năm 2021 đạt 7,37%).
Cả nước có 7 bộ và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 35%; có 40/51 bộ và 25/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 25%; có 25 bộ và 1 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 10% (trong đó có bốn bộ chưa giải ngân kế hoạch vốn).
Trong bối cảnh năm nay nhu cầu cũng như tinh thần “phải phục hồi” đang lớn hơn bao giờ hết, con số giải ngân ĐTC 6 tháng vừa qua rõ ràng chưa cho thấy sự an tâm.
Các nguyên nhân (cả khách quan và chủ quan) của giải ngân ĐTC chậm đã được nói tới rất nhiều và cơ bản đều khá “quen thuộc” vì gần như năm nào cũng được nhắc tới. Với riêng năm 2022, có lẽ chỉ có một vài điểm “đặc thù” hơn. Đó là vẫn còn một chút diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19 gây khó khăn cho tiến độ thi công dự án; giá nguyên nhiên vật liệu tăng cao khiến nhiều nhà thầu có xu hướng thi công cầm chừng để chờ giá vật liệu hạ nhiệt, chờ được điều chỉnh đơn giá… Quan trọng hơn, mặc dù năm 2022 đã là năm thứ hai triển khai thực hiện Kế hoạch ĐTC trung hạn 2021-2025, nhưng thực tế mới là năm đầu tiên, vì Kế hoạch ĐTC trung hạn mới được thông qua từ tháng 7/2021, nên thực tế đến đầu năm nay vẫn chủ yếu là tiếp tục triển khai các dự án chuyển tiếp, còn các dự án mới chỉ đang trong quá trình chuẩn bị, làm thủ tục và quá trình này thông thường mất khoảng 6-8 tháng nên phải tới cuối năm mới có thể giải ngân được.
TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV nhận định: “Giải ngân ĐTC chưa đạt kỳ vọng. Với kết quả 6 tháng đầu năm, việc hoàn thành kế hoạch cả năm đang là thách thức lớn, đòi hỏi phải nỗ lực hơn nữa trong nửa cuối năm 2022”.
Tuy nhiên, theo bà Phí Thị Hương Nga - Phó vụ trưởng phụ trách Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng (Tổng cục Thống kê), nếu đẩy nhanh được tiến độ đền bù, giải phóng mặt bằng để bàn giao mặt bằng sạch cho các dự án; quyết liệt và kịp thời hơn nữa để bình ổn giá nguyên vật liệu xây dựng; hướng dẫn thực hiện điều chỉnh hợp đồng, điều chỉnh giá hợp đồng do ảnh hưởng biến động giá vật liệu đối với các công trình đang triển khai để đảm bảo đúng tiến độ; hạn chế được tình trạng nợ đọng thanh toán cho các dự án/công trình làm ảnh hưởng đến vòng quay vốn của đơn vị thi công; điều chuyển kế hoạch đầu tư vốn giữa các dự án chậm thực hiện sang dự án có tiến độ thực hiện và giải ngân tốt đang có nhu cầu bổ sung vốn... thì kỳ vọng sẽ giải ngân được tối đa kế hoạch đặt ra.
Cần cách tiếp cận dài hơi hơn
Nhưng điều quan trọng nhất mà các chuyên gia và cả xã hội muốn thấy là một tư duy làm việc tích cực, trách nhiệm hơn; kỷ cương, kỷ luật được tuân thủ nghiêm hơn trong ĐTC, chỉ khi đó thì quy luật “đầu năm thong thả, cuối năm vội vàng” trong giải ngân ĐTC mới được loại bỏ.
Điều ấy hàm nghĩa rằng, vấn đề đặt ra không chỉ tập trung vào làm rõ và xử lý những nguyên nhân chủ quan, khách quan, đặc thù… của từng năm để giải ngân ĐTC mỗi năm đạt mục tiêu, mà còn ở việc xác định được những yếu tố chính yếu khiến giải ngân ĐTC năm nào cũng khó khăn và giải pháp tháo gỡ cho được để thay đổi được quy luật bất thành văn trên. Nói cách khác, giải bài toán ngắn là việc phải làm nhưng tính chặng đường dài để giải ngân ĐTC nhanh, hiệu quả mà không nhất thiết phải có sự “đốc thúc” liên tục từ Chính phủ xuống cũng cần thiết không kém.
Theo ông Đoàn Hồng Quang - Chuyên gia kinh tế của WB, những giải pháp ngắn hạn đã có nhiều, nhưng chỉ thay đổi tạm thời (tức giúp cải thiện ĐTC trong ngắn hạn). Chuyên gia này khuyến nghị, cần cuộc “đại phẫu” thực sự cho vấn đề này, như Bộ KH&ĐT có thể chủ trì một nghiên cứu toàn diện xây dựng lộ trình xử lý những điểm nghẽn, tạo thay đổi về chất trong giải ngân ĐTC.
Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, xác định thúc đẩy giải ngân vốn ĐTC là một nhiệm vụ chính trị quan trọng, nhất là trong bối cảnh đang thực thi các giải pháp để phục hồi kinh tế nên thời gian qua, Chính phủ đã quyết liệt thực thi nhiều giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn ĐTC. Tuy nhiên, để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án ĐTC thì không thể chỉ quan tâm giải quyết các vấn đề trước mắt, mà phải giải quyết căn cơ, lâu dài thông qua việc tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách; thay đổi cách tiếp cận, quản lý, sử dụng nguồn vốn này phù hợp với yêu cầu phát triển.
Ví dụ về thể thế, việc bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng, liên tục là điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án ĐTC thuận lợi. Bởi một dự án ĐTC trong triển khai thực hiện phải chấp hành không chỉ quy định của Luật ĐTC, mà tùy thuộc tính chất dự án, còn phải chịu sự điều chỉnh của các luật liên quan khác như Luật Quy hoạch, Luật NSNN, Luật Xây dựng, Luật Đất đai… Như vậy, không chỉ cần tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến Luật ĐTC, mà còn phải quan tâm sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật khác liên quan.
Bên cạnh đó, việc triển khai các dự án mới cũng chính là một điểm yếu cốt lõi dẫn tới giải ngân ĐTC chậm vì vẫn còn tình trạng chọn dự án chưa thực sự cấp thiết, chưa có tầm nhìn trung và dài hạn; các bộ ngành, địa phương chưa chuẩn bị đầu tư từ sớm, từ xa, chưa quan tâm đến việc sử dụng kinh phí của kỳ kế hoạch này để chuẩn bị cho dự án của kỳ kế hoạch sau, không có sự đồng bộ giữa tiến độ chuẩn bị dự án với tiến độ giao kế hoạch chi tiết...
Cùng với đó Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, bên cạnh yêu cầu chung là quản lý, sử dụng nguồn vốn ĐTC hiệu quả, tiết kiệm… thì cũng cần tiếp cận thẳng ngay vào nguyên nhân của những điểm nghẽn đang cản trở, làm chậm tiến độ thực hiện, giải ngân vốn ĐTC. Chẳng hạn, chuyện kỷ cương, kỷ luật ĐTC; năng lực chuyên môn của cán bộ các cấp; trách nhiệm người đứng đầu… “Nếu từng điểm nghẽn, hạn chế nêu trên được giải quyết thì giải ngân vốn ĐTC nhất định sẽ được cải thiện”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định.