Để gỡ hết rào cản, cần làn sóng cải cách mới

Kỳ vọng ở làn sóng thứ 3

Tại hội thảo “Điều kiện gia nhập thị trường, tổ chức quản lý và hoạt động của DN: Vướng mắc và kiến nghị” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 24/6, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc nhận định, vấn đề cải cách, cắt giảm các điều kiện kinh doanh, hỗ trợ DN gia nhập thị trường luôn là yêu cầu quan trọng, xuyên suốt và cũng là trách nhiệm của các cơ quan quản lý. Trong thời gian qua, 2 làn sóng cải cách môi trường đầu tư kinh doanh cho DN đã được thực hiện vào các năm 2016 và 2018. Theo đó, hàng nghìn điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính, kiểm tra chuyên ngành đã được cắt bỏ.

Tuy nhiên, trên thực tế, vẫn còn đó những chồng chéo, bất cập trong các văn bản pháp luật, gây khó khăn cho DN, nhất là liên quan đến quy hoạch, đất đai, xây dựng, môi trường, các tiêu chuẩn, quy chuẩn, thủ tục gia nhập thị trường... Trong báo cáo gửi tới Chính phủ, có bộ, ngành khẳng định đã cắt giảm được tới 60% điều kiện kinh doanh. Nhưng thực tế có lẽ chỉ khoảng 30-40%. Trước bối cảnh đó, Chủ tịch VCCI cho biết, cộng đồng DN đang rất kỳ vọng vào làn sóng cải cách thứ 3 của Chính phủ ngay trong thời gian tới đây.

Và đợt tổng rà sát 11 lĩnh vực dự kiến triển khai tới đây (không chỉ giới hạn ở tầm nghị định, thông tư mà ở toàn bộ hệ thống văn bản pháp luật về kinh doanh) được kỳ vọng tạo nên làn sóng này. Trong đó sẽ đưa ra được những kiến nghị tới Chính phủ và Quốc hội để có được những sửa đổi, điều chỉnh hướng đến xử lý triệt để những bất cập, vướng mắc còn tồn tại.

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho biết, VCCI đã lấy ý kiến DN, hiệp hội, UBND các địa phương và tiếp nhận hơn 770 ý kiến phản hồi. Qua rà soát 411 văn bản quy phạm pháp luật về các điều kiện kinh doanh (tập trung vào quy định về gia nhập thị trường và tổ chức quản lý, hoạt động DN), VCCI đã đưa ra rất nhiều kiến nghị. Trong đó, đề xuất sửa đổi 93 văn bản quy phạm pháp luật; sửa 32 luật, 51 nghị định và 10 thông tư để khắc phục những chồng chéo, rào cản về kinh doanh hiện nay.

Đi vào hành động cụ thể

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, mặc dù đã có nhiều nỗ lực cải cách và trong suốt 5 năm qua, năm nào Chính phủ cũng ban hành các nghị quyết về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nhưng sự chuyển biến của các bộ, ngành vẫn rất chậm. Một trong những nguyên nhân được ông Nam chỉ ra là tình trạng “dàn hàng ngang” chứ chưa đi vào đột phá những vấn đề cụ thể. “Chúng ta đã biết yếu ở đâu, biết cần phải làm gì nhưng lại đang “dàn hàng ngang” mà chưa tập trung nguồn lực để giải quyết những vấn đề cụ thể”, ông Nam nhận định và cho rằng, điều này nếu không thay đổi sẽ ít nhiều làm cho những tâm huyết cải cách bị vơi đi.

Cũng theo ông Nam, không chỉ tập trung vào cải cách ở các luật và nghị định mà cần phải lưu tâm cả các thông tư và hướng dẫn thực hiện bên dưới. Bởi khi chúng ta thắt chặt, kiểm soát nghiêm ở luật, nghị định thì các bộ, ngành lại “dồn” xuống các thông tư. “Giống như tuýp kem đánh răng, chúng ta bóp đầu này thì kem sẽ dồn sang đầu kia, tức lượng sẽ không thay đổi”, ông Nam ví von. Như với ngành thủy sản đang liên quan đến 6-7 bộ và với bộ nào thì ngành này cũng gặp vướng mắc. Ông cũng cho biết, trong lĩnh vực chế biến, xuất khẩu thủy hải sản có những quy chuẩn, tiêu chuẩn của Việt Nam còn khó hơn cả quy chuẩn ở các nước phát triển như Mỹ, có nghĩa là chúng ta đang tự làm khó cho chính DN của mình.

Nêu ý kiến về vấn đề danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện áp dụng đối với các nhà đầu tư nước ngoài, luật sư Lê Nết, đại diện Công ty Luật LNT&Parterns cho biết, hiện nay danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện áp dụng với các DN nước ngoài mới chỉ được công bố trên Cổng thông tin quốc gia về đầu tư nước ngoài, chưa có trong các văn bản hướng dẫn thi hành nên dẫn tới khó khăn trong quá trình thực hiện các thủ tục đăng ký đầu tư của nhà đầu tư. Vì vậy, việc chính thức ban hành danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện áp dụng đối với nhà đầu tư nước ngoài là thực sự cần thiết.

Bên cạnh đó, hiện vẫn thiếu quy định cụ thể về thời hạn trả lời văn bản lấy ý kiến đối với ngành nghề, dịch vụ chưa cam kết. Về lý thuyết, nếu quá thời hạn quy định mà không có trả lời thì được coi là đã đồng ý với dự án đầu tư thuộc quyền quản lý nhưng trên thực tế, nếu không có ý kiến từ cơ quan quản lý thì DN sẽ phải chờ tiếp và cơ quan đăng ký kinh doanh cũng không có căn cứ để cấp giấy phép. “Do đó, cần quy định rõ về thời hạn phải trả lời, ví dụ như 14 ngày theo thông lệ quốc tế”, luật sư Lê Nết đề xuất.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, sẽ khó có thể đảm bảo cải thiện môi trường kinh doanh khi vẫn còn các điều kiện kinh doanh kiểu “trói chân” DN, can thiệp vào quyền tự chủ kinh doanh của DN như yêu cầu phải thiết lập hệ thống phân phối với mặt hàng rượu, xăng dầu. Bên cạnh đó, việc các điều kiện kinh doanh do hai cơ quan cùng đánh giá, cùng làm căn cứ để cấp giấy phép cho một hoạt động kinh doanh như trong ngành khí hay điều kiện về an ninh, trật tự... là rất bất hợp lý.