Điều kiện kinh doanh: Phải nhìn vào bản chất, thay vì hiện tượng

	Ngành Ngân hàng chủ động trong Cách mạng công nghiệp 4.0
	Cách mạng số dịch chuyển nhân sự ngân hàng
	Điện toán đám mây - nhân tố quan trọng của cách mạng 4.0

TS. Nguyễn Đình Cung

Liên quan đến điều kiện kinh doanh, đến xây dựng chính sách, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng phải nhìn vào bản chất, thay vì hiện tượng. Trao đổi với phóng viên Thời báo Ngân hàng, ông nói:

Cách ban hành các quy định hiện nay phải hướng tới làm sao mà doanh nhân Việt Nam, các startup Việt Nam và các DN công nghệ Việt Nam phát triển, để ở Việt Nam có công nghiệp trí tuệ nhân tạo chứ không phải là con số 0 trên bản đồ công nghệ thế giới.

Sau hơn 2 năm tiếp thu ý kiến và chỉnh sửa, đây là lần thứ 4 Bộ Giao thông - Vận tải đưa ra dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 86/2014/NĐ-CP về kinh doanh vận tải bằng xe ôtô. Thế nhưng ngay khi dự thảo này được đưa ra, CIEM đã chính thức có văn bản đề nghị Chính phủ chưa nên thông qua dự thảo này, và yêu cầu Bộ Giao thông - Vận tải soạn thảo lại. Ông có thể cho biết lý do?

Bộ Giao thông - Vận tải soạn thảo nghị định thay thế Nghị định 86 này trong hoàn cảnh chưa giải quyết được vấn đề hiện có như xe dù, bến cóc, như tắc đường… thì những vấn đề phức tạp của xu hướng kinh doanh mới đã ập đến như Uber, Grab. Vậy là xuất hiện những mâu thuẫn, thậm chí là có cả xung đột giữa phương thức kinh doanh truyền thống với phương thức kinh doanh mới.

Nhưng dù muốn hay không thì phương thức kinh doanh mới vẫn phát triển vì mang lại nhiều tiện ích hơn cho người dân. Với xu thế mới thì quản lý nhà nước vừa phải tạo lập được môi trường kinh doanh cạnh tranh công bằng, bình đẳng; vừa phải tạo điều kiện để các mô hình kinh doanh mới, các DN công nghệ xuất hiện và phát triển; thúc đẩy chuyển đổi loại hình kinh doanh truyền thống. Tuyệt đối không được ngăn cản đổi mới, sáng tạo, nhất là đổi mới sáng tạo trong phương thức kinh doanh.

Tuy nhiên, dự thảo hiện tại chưa đạt được mục tiêu nhưng lại tạo thêm nhiều khó khăn, rào cản. Chúng tôi muốn từ vấn đề của dự thảo nghị định thay thế Nghị định 86 này nói rộng tới cách thức ban hành văn bản pháp luật là trong xu thế mới phải tìm phương pháp mới cách tiếp cận mới với tư duy mới, tư duy theo kịp chứ không phải cắm cúi làm theo cách lâu nay.

Như vậy việc ban hành các quy định của cơ quan nhà nước cũng đang và phải theo xu hướng mới với công nghệ mới?

Công nghệ mới đang ập đến sẽ phá hủy cách làm truyền thống. Nếu các DN, các ngành không chuyển đổi sẽ bị phá hủy, không chỉ ngành giao thông, ngay cả ngành dệt may và còn nhiều ngành khác cũng sẽ đối diện với thực tế này. Và cơ quan nhà nước sẽ là người tạo điều kiện, hỗ trợ cho các ngành các DN theo kịp và phát triển.

Với CMCN 4.0 thì có mấy loại công nghệ, đó là kết nối vạn vật, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo… Những công nghệ này kết hợp lại tạo ra những phương thức kinh doanh mới, những cách làm mới, thay đổi theo cách số nhân, tốc độ đến rất nhanh, quy mô đến rất lớn. Đây là hiện tượng của xu thế, để quản lý tốt thì phải nhìn vào bản chất của nó chứ không thể nhìn nó là hiện tượng.

Vậy nếu tư duy quản lý của ta không nhìn vào bản chất của xu hướng mới mà chỉ nhìn nó ở hiện tượng thì làm sao các DN công nghệ khác của chúng ta phát triển. Điều chúng tôi quan tâm nhất là làm sao để các DN công nghệ và các mô hình kinh doanh mới phát triển. Đừng có vì một hiện tượng mà xóa đi hay ngăn cản xu thế đang lên.

Từ vấn đề của dự thảo sửa đổi Nghị định 86 và vấn đề của ngành giao thông, chúng tôi muốn thảo luận theo hướng mở để tìm kiếm cách thức mà trong bối cảnh vừa thực hiện nhiệm vụ của Chính phủ là ít nhất phải bỏ 50% ĐKKD hiện hành với một tinh thần Chính phủ kiến tạo, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm chi phí và giảm rủi ro trong kinh doanh để tạo ra hứng khởi mới. Phải phát huy sáng tạo của người dân của doanh nhân trong việc cung ứng những dịch vụ tốt nhất để phục vụ người dân - đó là tinh thần của Chính phủ.

Vậy phải làm sao mà doanh nhân Việt Nam, các startup Việt Nam và các DN công nghệ Việt Nam có thể phát triển, để ở Việt Nam có công nghiệp trí tuệ nhân tạo chứ không phải là con số 0 trên bản đồ công nghệ thế giới, để xuất hiện tên Việt Nam trên bản đồ công nghệ thế giới.

Chính sách cần thông thoáng, tạo điều kiện cho DN phát triển sản xuất kinh doanh

Vậy ta sẽ giải quyết những vấn đề hiện có, những xung đột và mâu thuẫn như thế nào?

Chúng ta có ngăn cản sự phát triển của Google ở Việt Nam không? Tại sao ta không nhìn lại ta đã có trình duyệt tìm kiếm Cốc cốc mà đâu phải ngăn cản Google… Chúng ta cần thiết là phải tạo được môi trường cạnh tranh bình đẳng nhưng lại sử dụng công cụ truyền thống để cạnh tranh với hiện tại thì không được.

Vậy tại sao không tư duy theo hướng làm sao đổi mới vận tải truyền thống, làm thế nào để có những hãng taxi công nghệ mới cạnh tranh với Grab. Và không chỉ là vấn đề taxi, không chỉ ở ngành vận tải, tới đây các ngành khác cũng cần phải làm mới, cần phải áp dụng công nghệ mới để cạnh tranh, để phát triển vì nếu không tự đổi mới với công nghệ mới để theo kịp thì sẽ bị công nghệ mới phá hủy.

Viện trưởng vừa nhắc đến việc cắt giảm ĐKKD, kết quả thực hiện đến nay thế nào?

Với sự quyết liệt chỉ đạo của Chính phủ, của Thủ tướng và Tổ công tác của Thủ tướng, tính đến chiều ngày 16/8/2018, theo báo cáo của 14 bộ, đã có 912 ĐKKD đã được cắt bỏ, bằng 15,44% trong tổng số 5.905 ĐKKD.

Sau mấy chục năm, đến nay làm được thế này là một cải cách đột phá, là một sự thay đổi lớn tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ cải thiện môi trường kinh doanh. Đó là về số lượng, nhưng vấn đề quan trọng là chất lượng thế nào thì còn phải bàn. Và ngay con số về số lượng thôi cũng chưa phải đã đúng vì có những quy định đã được bãi bỏ nhưng đó không phải là ĐKKD để đếm vào số lượng ĐKKD được bãi bỏ. Ví dụ như những quy định đọc lên đã thấy không cần thiết như: phải có đủ sức khỏe, có đủ hành vi dân sự…

Nhiều ĐKKD được cắt bỏ nhưng chưa đúng với những gì DN muốn bỏ và thị trường cần phải bỏ, còn nhiều điều kiện ẩn chưa quyền lực thì không thấy đề nghị cắt giảm. Và còn rất nhiều điều kiện nằm trong văn bản luật, trong phương án thì có nhưng đến bao giờ cắt giảm được thì phụ thuộc vào sửa đổi luật nên bao giờ cắt giảm thì chưa biết.

Cắt giảm ĐKKD là một thay đổi lớn nên cách làm truyền thống hiện nay tôi nghĩ sẽ không thể đạt được chất lượng. Hiện nay các bộ rà soát ĐKKD, lên phương án cắt giảm trong dự thảo Nghị định, qua sự thẩm định của Bộ Tư pháp, rồi gửi tới Văn phòng Chính phủ, báo cáo Chính phủ ban hành Nghị định. Muốn có thay đổi thực sự có chất lượng thì phải có cách làm khác.

Đó là các phương án của các bộ phải được đánh giá độc lập, thẩm định độc lập. Thẩm định độc lập này cần được xem là căn cứ chủ yếu để cơ quan có thẩm quyền ban hành quyết định. Nếu thẩm định độc lập cho thấy phương án các bộ trình chưa đạt yêu cầu thì các bộ phải làm lại. Khi sự thẩm định độc lập sẽ hạn chế tối đa tình trạng cài cắm lợi ích và quyền lực trong ĐKKD.

Quay trở lại một vấn đề liên quan đến giao thông, đó là quy hoạch bến xe mà Hà Nội đang dự tính được cho là “rất cài cắm lợi ích”?

Chuyện bến xe là câu chuyện dài về cả câu chuyện lợi ích và tư duy quản lý. Ở nhiều nước nhà ga, bến xe khách vẫn ở ngay nội đô nhưng được xây dựng hiện đại thì bản thân bến xe, nhà ga không quá tải nhưng lại giảm được tắc đường. Quy hoạch bến xe không hợp lý bất tiện và gây khó khăn cho người đi xe nên mới sinh ra “bến cóc”.

Tại sao chỉ nghĩ bến xe là nơi có mặt bằng thật lớn mà không nghĩ tới bến xe cao 10 tầng 12 tầng? Tại sao bến xe cứ phải là của nhà nước trong khi nguồn lực nhà nước để đầu tư không có. Vậy hãy mở rộng xã hội hóa, hãy để xã hội có nhiều sáng kiến bừng nở.

Xin trân trọng cảm ơn Viện trưởng!