Doanh nghiệp Việt sẵn sàng "chinh phục" đường sắt tốc độ cao

Đề xuất cơ chế đặc biệt cho doanh nghiệp Việt trong dự án đường sắt tốc độ cao

Doanh nghiệp Việt khẳng định năng lực

Theo Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Việt Nam sẽ mở rộng đáng kể hệ thống đường sắt quốc gia. Cụ thể, đến năm 2030, mạng lưới đường sắt sẽ bao gồm 16 tuyến với tổng chiều dài 4.802km, tăng 2.362km so với hiện tại. Tầm nhìn đến năm 2050, con số này sẽ là 25 tuyến, dài 6.354km, tăng thêm 1.552km.

Để đáp ứng nhu cầu phát triển này, ngành công nghiệp đường sắt Việt Nam cần chuẩn bị một lượng lớn vật tư, thiết bị. Ước tính, cần cung cấp 28,7 triệu mét ray, 11.680 bộ ghi và 46 triệu thanh tà vẹt. Về đầu máy, toa xe, dự kiến đến năm 2030 cần 250 đầu máy và 1.760 toa xe khổ 1.435mm, và đến năm 2045, con số này sẽ tăng lên 2.000 đầu máy và 10.144 toa xe.

Trước những thách thức và cơ hội này, các doanh nghiệp Việt Nam đã thể hiện sự tự tin và sẵn sàng tham gia vào các dự án phát triển đường sắt. Ông Chu Văn Tuân, Phó Giám đốc Ban Quản lý Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam (Bộ Giao thông Vận tải) khẳng định, các nhà thầu Việt Nam có thể đảm đương 90-95% các hạng mục xây dựng hạ tầng. Đối với các hạng mục kỹ thuật đặc biệt, nếu được tiếp cận công nghệ sớm, các nhà thầu Việt Nam cũng có thể đáp ứng được.

Ông Nguyễn Quang Dũng, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả cho rằng, các doanh nghiệp trong nước hoàn toàn đủ khả năng thực hiện dự án này. Việc chỉ định thầu nên ưu tiên các doanh nghiệp trong nước có năng lực quản trị và thi công đã được chứng minh qua các dự án trọng điểm. Ông Dũng đề xuất cho phép sử dụng nhà thầu phụ đặc biệt cho các hạng mục thiết bị, với tỷ lệ giá trị cụ thể cần được quy định rõ ràng.

"Chúng tôi kiến nghị áp dụng chỉ định thầu đối với phần hạ tầng xây dựng và cho phép sử dụng nhà thầu phụ đặc biệt cho các hạng mục thiết bị", ông Dũng nói.

Ông Dũng cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc sớm ban hành các định mức và tiêu chuẩn cho dự án đường sắt tốc độ cao.

Cùng quan điểm, ông Phạm Văn Khôi, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Đầu tư và Xây dựng giao thông Phương Thành khẳng định, các nhà thầu Việt Nam đã tích lũy đủ kinh nghiệm qua việc xây dựng các công trình giao thông phức tạp. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng hạ tầng đường sắt tốc độ cao đòi hỏi kỹ thuật cao hơn so với đường bộ cao tốc, vì thế các nhà thầu cần chuẩn bị kỹ lưỡng.

Đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nội địa

Ông Khôi đưa ra đề xuất về việc phân chia các hạng mục và gói thầu của dự án thành hai phần riêng biệt: thiết bị và kết cấu hạ tầng xây dựng. Theo ông Khôi, điều này sẽ tạo điều kiện cho các nhà thầu xây dựng trong nước tham gia, từ đó đảm bảo tiến độ thi công của toàn bộ công trình.

Ông Khôi dẫn chứng kinh nghiệm từ các dự án lớn như sân bay Long Thành và cao tốc Bắc Nam, nơi sự tham gia của nhiều nhà thầu trong nước không chỉ đảm bảo tiến độ mà còn rút ngắn thời gian hoàn thành. Đáng chú ý là điều này được thực hiện mà không làm tăng thêm chi phí cho Nhà nước, một điểm khác biệt so với việc thuê các nhà thầu nước ngoài.

Từ những phân tích trên, ông Khôi kiến nghị rằng trong các dự án sắp tới, những hạng mục có thể thực hiện ngay nên được giao cho các nhà thầu xây dựng Việt Nam. Đối với những hạng mục đòi hỏi kỹ thuật cao hơn, việc thuê đội ngũ chuyên gia chất lượng sẽ là lựa chọn phù hợp.

PGS.TS. Nguyễn Chỉ Sáng, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng lộ trình phát triển công nghiệp đường sắt quốc gia một cách nhất quán và kiên định. Ông Sáng đề xuất cần sớm xác định các tiêu chuẩn cho các loại hình đường sắt, tạo cơ sở cho việc mô đun hóa và nội địa hóa sản phẩm, dịch vụ.

"Việc xác định rõ các sản phẩm, dịch vụ cần nội địa hóa và tỷ lệ nội địa hóa theo từng giai đoạn là điều kiện tiên quyết trong hồ sơ thầu", ông Sáng nói.

Ông cũng đề xuất giao các công ty Nhà nước hoặc tư nhân thực hiện việc làm chủ và cung cấp các hạng mục dịch vụ, chế tạo thiết bị quan trọng, đồng thời áp dụng cơ chế chỉ định thầu cho các hạng mục này.

"Việt Nam cần tự chủ trong việc xây dựng các dự án đường sắt tốc độ dưới 200 km/h, bao gồm tư vấn thiết kế, quản lý dự án, thi công hạ tầng, chế tạo đầu máy, toa xe, thiết bị, thiết kế, chế tạo, tích hợp hệ thống thông tin, tín hiệu, điều khiển đoàn tàu, và bảo dưỡng sửa chữa", ông Sáng nói.

Ông cũng đề xuất yêu cầu các nhà thầu nước ngoài liên danh với các đơn vị thiết kế, chế tạo trong nước để đảm bảo tỷ lệ nội địa hóa của dự án.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, Bộ Xây dựng luôn phối hợp chặt chẽ, đồng hành với các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển ngành công nghiệp đường sắt. Ông cũng yêu cầu các doanh nghiệp xác định rõ năng lực và định hướng của mình để có kiến nghị cụ thể về cơ chế, chính sách đối với Nhà nước.