Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục có gì mới?

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh điều hành phiên họp

Định hướng đổi mới toàn diện nền giáo dục quốc dân

Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh sự cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục 2019 để thể chế hóa các chủ trương của Đảng, khắc phục những hạn chế hiện hành và đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong bối cảnh mới. Dự án Luật dựa trên các Kết luận số 126-KL/TW, 127-KL/TW và 130-KL/TW của Bộ Chính trị, hướng tới tinh gọn bộ máy, xây dựng chính quyền địa phương hai cấp và nâng cao hiệu quả quản lý. Các Nghị quyết số 91-KL/TW và 57-NQ/TW cũng xác định nhiệm vụ đổi mới giáo dục, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Dự án Luật đặt mục tiêu xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, gắn với xã hội học tập, hội nhập quốc tế và giữ vững bản sắc dân tộc. Một trọng tâm quan trọng là giảm ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết và 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và các cơ sở giáo dục. Đồng thời, việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền được nhấn mạnh để nâng cao hiệu quả quản trị hệ thống giáo dục.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn

Dự thảo sửa đổi, bổ sung 44/115 điều, chiếm 38,26% tổng số điều của Luật Giáo dục 2019, bao gồm sửa đổi 32 điều, sửa kỹ thuật 14 điều, bổ sung 3 điều mới và bãi bỏ 21 điều. Các nội dung sửa đổi tập trung vào việc thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân linh hoạt, với điểm nhấn là bổ sung mô hình trung học nghề, cho phép học sinh vừa học chương trình trung học phổ thông vừa được đào tạo kỹ năng nghề. Dự thảo cũng đơn giản hóa thủ tục hành chính bằng cách bỏ cấp bằng tốt nghiệp trung học cơ sở và chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông cho Hiệu trưởng nhà trường. Ngoài ra, dự án Luật quy định phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi, giáo dục trung học cơ sở bắt buộc, đồng thời bổ sung quy định về chuyển đổi số và cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục. Chính phủ cũng mở rộng đối tượng hưởng học bổng cho sinh viên học các ngành công nghệ cao, kinh tế mới, nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Bộ trưởng cho biết, quá trình xây dựng dự án Luật được thực hiện bài bản, với việc tổng kết thi hành Luật Giáo dục 2019, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, lấy ý kiến từ các bộ, ngành, địa phương và tổ chức hội thảo chuyên gia. Hồ sơ dự án đã được Bộ Tư pháp thẩm định, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với thực tiễn.

Những đổi mới mang tính đột phá của dự án Luật

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục mang đến nhiều đổi mới mang tính đột phá, tạo nền tảng cho một nền giáo dục hiện đại, linh hoạt và hội nhập. Điểm nhấn quan trọng nhất là việc thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân mở, liên thông, với sự bổ sung mô hình trung học nghề, cho phép học sinh vừa hoàn thành chương trình trung học phổ thông vừa được đào tạo kỹ năng nghề, đáp ứng chủ trương phân luồng học sinh và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Một bước tiến lớn khác là đơn giản hóa thủ tục hành chính thông qua việc bỏ cấp bằng tốt nghiệp trung học cơ sở và chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông từ Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo sang Hiệu trưởng nhà trường, tăng tính tự chủ cho các cơ sở giáo dục.

Dự án Luật cũng quy định phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi và giáo dục trung học cơ sở bắt buộc, thể hiện cam kết của Nhà nước trong đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục. Chính sách miễn học phí cho học sinh công lập và hỗ trợ học phí cho học sinh dân lập, tư thục được luật hóa, góp phần giảm gánh nặng tài chính cho người dân.

Dự án Luật chú trọng thúc đẩy chuyển đổi số, với quy định về cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục và văn bằng, chứng chỉ số có giá trị pháp lý tương đương bản giấy, phù hợp với xu hướng quốc tế. Việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ từ Quốc hội, Chính phủ xuống Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và các cơ sở giáo dục giúp tăng hiệu quả quản lý nhà nước.

Ngoài ra, dự án Luật mở rộng chính sách học bổng cho sinh viên học các ngành công nghệ cao, kinh tế mới, đồng thời cho phép các cơ sở giáo dục đào tạo ngành nghệ thuật đặc thù giảng dạy chương trình phổ thông, thúc đẩy sự đa dạng và linh hoạt trong giáo dục.

Tiếp tục hoàn thiện, đảm bảo tính thống nhất và khả thi

Báo cáo thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh bày tỏ sự đồng thuận với sự cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục, khẳng định dự án Luật phù hợp với chủ trương của Đảng, Hiến pháp và các điều ước quốc tế. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng chỉ ra một số nội dung cần hoàn thiện để đảm bảo tính thống nhất và khả thi trong hệ thống pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh

Ủy ban đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Bộ Chính trị, đặc biệt là các nghị quyết về phát triển khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế và kinh tế tư nhân. Báo cáo tổng kết thi hành Luật Giáo dục 2019 cần bổ sung đánh giá các hạn chế, bất cập để làm cơ sở rõ ràng cho việc sửa đổi. Ngoài ra, cần thuyết minh đầy đủ các chính sách mới và chuẩn bị dự thảo văn bản hướng dẫn chi tiết để đảm bảo tính khả thi.

Về nội dung cụ thể, Ủy ban tán thành việc bổ sung mô hình trung học nghề để tạo lựa chọn linh hoạt cho học sinh, nhưng đề nghị làm rõ vị trí của mô hình này trong hệ thống giáo dục quốc dân và Khung trình độ quốc gia. Ủy ban cũng lưu ý cân nhắc việc bãi bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, vì đây là cơ sở quan trọng để phân luồng học sinh.

Về sách giáo khoa, Ủy ban đề xuất nghiên cứu một bộ sách giáo khoa dùng chung, kèm tài liệu tham khảo, và từng bước miễn phí sách giáo khoa.

Về kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, Ủy ban ủng hộ phương án tiếp tục tổ chức kỳ thi, giao Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra đề thi, các địa phương tổ chức và tách kỳ thi khỏi tuyển sinh đại học.

Liên quan đến học phí, Ủy ban tán thành luật hóa chính sách miễn, hỗ trợ học phí, nhưng đề nghị làm rõ cơ chế định giá dịch vụ giáo dục.

Về quản lý nhà nước, Ủy ban đề nghị giữ quy định Chính phủ phải trình Quốc hội trước khi quyết định các chủ trương lớn ảnh hưởng đến quyền học tập của công dân, nhằm đảm bảo tính cẩn trọng và phù hợp với Hiến pháp.