Dương gian nhớ “Người về đồng cói”

Mới đây, “lão nghệ sĩ” - nữ đạo diễn đầu tiên của điện ảnh nước nhà - Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Bạch Diệp đã qua đời ở tuổi 85 sau thời gian chống chọi với bạo bệnh. Nhưng với những cống hiến to lớn của bà cho điện ảnh Việt Nam, trong tâm trí của nhiều khán giả, những thế hệ nghệ sĩ gạo cội điện ảnh Việt, “đời và nghiệp” của NSND Bạch Diệp sẽ còn sống mãi…

Cố NSND Bạch Diệp trong buổi ra mắt phim “Hà Nội một thời”, ngày 24/9/2010

Năm 1997, nữ đạo diễn Bạch Diệp được phong tặng danh hiệu NSND. Hơn 80 năm đời người, là “thủ lĩnh” của trên 20 bộ phim truyền hình và 14 phim truyện nhựa, NSND Bạch Diệp đã cống hiến toàn bộ tâm sức của mình cho điện ảnh Việt Nam.

Và không thể không nhắc tới hai bộ phim “Ngày lễ thánh” và “Huyền thoại về người mẹ” do bà làm đạo diễn và NSND Trà Giang đóng vai chính. Hai tác phẩm này đã đem lại cho NSND Trà Giang cú đúp danh hiệu diễn viên xuất sắc nhất trong sự nghiệp diễn xuất, đồng thời cũng đưa NSND Bạch Diệp đến với “Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật” năm 2007.

NSND Bạch Diệp luôn tâm niệm rằng, làm phim để người xem suy ngẫm nhiều hơn về bản thân và thấy mình phải sống đẹp hơn, thiện hơn trong cuộc đời đầy biến động này. “Chị là một người tình cảm, yêu chồng nhưng không quên được công việc. Và khi chị mất rồi thì mới thấy những đóng góp của chị rất lớn và mình không thể quên” - NSND Trà Giang nói về “người chị cả” Bạch Diệp trong nước mắt.

Người viết bài báo này còn nhớ, cuối tháng 9/2010 được gặp NSND Bạch Diệp trong lần ra mắt phim truyền hình “Hà Nội một thời” - bộ phim gồm 3 tập thể hiện 3 lát cắt thời gian của Hà Nội do “lão nghệ sĩ” làm đạo diễn. Cũng chính bộ phim này đã khép lại sự nghiệp làm nghệ thuật thứ Bảy của bà.

Thời điểm đó, đã ngoài 80 tuổi nhưng bà vẫn còn mạnh khỏe, nhanh nhẹn. NSND Bạch Diệp vẫn nhiệt tình, thẳng thắn khi trả lời các câu hỏi của các phóng viên hôm đó. Và tôi còn nhớ mãi câu nói của NSND Bạch Diệp: “Cá nhân tôi và toàn thể đoàn làm phim thực hiện bộ phim này không vì tiền bạc, tất cả đều xuất phát từ trái tim và tình yêu với Hà Nội”.

Tình yêu cho công việc, nỗ lực để có sản phẩm điện ảnh chất lượng do mình “cầm trịch” luôn là kim chỉ Nam mà NSND Bạch Diệp hướng đến và nó được khẳng định qua hàng loạt bộ phim đã “đóng đinh” trong tâm trí khán giả cả nước như: “Người về đồng cói” (1973), “Ngày lễ thánh” (1976), “Câu chuyện làng Dừa” (1977), “Người chưa biết nói” (1979), “Ai giận ai thương” (1982), “Mảnh trời riêng” (1983), “Trừng phạt” (1984), “Y Hơ Nua” (1985), “Cuộc chia tay không hẹn trước” (1986), “Huyền thoại về người mẹ” (1987), “Ngõ hẹp” (1988), “Hoa ban đỏ” (1994)… Cũng bởi thế, hình ảnh về một nữ đạo diễn thuộc thế hệ “lão làng” luôn được đồng nghiệp quý mến, tôn trọng…

Hồi tưởng về “lão nghệ sĩ” Bạch Diệp, NSƯT Ngọc Lan chia sẻ: “Chị Diệp lúc nào cũng nói:“Khi đã làm diễn viên thì không quan trọng đó là vai chính hay vai phụ, hãy làm hết sức mình” và chúng tôi nhớ mãi…”. Với NSƯT Anh Thái thì “Chị là một người có tài và đặc biệt rất hiền, đức độ. Chị Diệp luôn sống hết mình vì bạn bè, đồng nghiệp”.

NSND Trà Giang lại tâm sự: “Trên thế giới người ta nhận định nghề đạo diễn không dành cho “phái yếu”, nhưng chị Diệp là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên dấn thân vào nghề đạo diễn đầy cực nhọc này. Trong quá trình làm việc không thấy chị Diệp bị áp lực nào về nghề so với nam giới, ngược lại còn mạnh mẽ hơn và khi làm việc thì đầy sức thuyết phục”.

Mạnh mẽ trên phim trường, nhưng sâu thẳm trong tâm hồn NSND Bạch Diệp vẫn là hình ảnh của một người đàn bà với những khát khao hạnh phúc đời thường. Khán giả có thể dễ dàng nhận thấy những bộ phim của bà đều rất nữ tính, thể hiện rõ một Bạch Diệp của đời thực.

Người ta có thể tìm thấy nhiều tâm sự “rất phụ nữ” qua những bộ phim nổi tiếng bà từng thực hiện. Thành công của những bộ phim ấy chính là do bà hiểu và đồng cảm cùng những nhân vật của mình. Với NSND Bạch Diệp, trong cuộc đời thì bạn bè là mảng sống ấm áp, là điểm tựa. Những câu chuyện buồn vui bà đều tâm sự cùng họ.

Từ đây, hình ảnh của NSND Bạch Diệp sẽ mãi còn trong những bức hình kỷ niệm và trong câu chuyện của đồng nghiệp, những người yêu mến bà - đó là hình ảnh một người đàn bà nhỏ bé nhưng lúc nào cũng nghiêm túc, mạnh mẽ trong công việc.

Vẫn biết đời người “Sinh, lão, bệnh, tử” là một quy luật nhưng vẫn không khỏi xót xa. Tiếc thương “Người về đồng cói” đã tìm đến “Mảnh trời riêng”. Và dù có ở chốn nào, “lão nghệ sĩ” NSND Bạch Diệp vẫn như loài “Hoa ban đỏ”tỏa ngát hương thơm và khoe sắc thắm giữa cánh rừng điện ảnh đương đại nước nhà…

Hoa Quỳnh