Gấp rút tính phương án thu phí khí thải xe máy

Phó Giám đốc Sở Giao thông - Vận tải TP.HCM Bùi Hòa An cảnh báo, ô nhiễm không khí ở thành phố đã đến mức báo động. Năm 2019, TP. HCM có những thời điểm nằm trong top 10 những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Kết quả quan trắc tại 30 vị trí năm 2019 cho thấy, các chỉ số ô nhiễm như bụi lơ lửng, NO2, SO2, CO... đều có xu hướng tăng mạnh, đặc biệt là nồng độ bụi mịn PM1.0, PM2.5, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe con người. Ô nhiễm xuất phát từ nhiều nguồn, nhưng một trong những nguyên nhân chính là khí thải từ môtô, xe máy.

Trước bối cảnh đó, với một thành phố gần 10 triệu dân như TP.HCM, có khoảng 8,5 triệu phương tiện đang lưu thông mỗi ngày (trong đó 7,5 triệu môtô, xe máy), việc kiểm soát khí thải xe máy rất là cấp thiết.

Xe gắn máy cũ là đối tượng chính kiểm tra khí thải

Tuy nhiên, ông Bùi Hòa An nhìn nhận, do các quy định pháp luật liên quan chưa quy định việc kiểm định khí thải định kỳ đối với môtô, xe máy nên chưa triển khai ngay việc này được. Hiện nay, Sở Giao thông - Vận tải đang phối hợp cùng Viện Khoa học và Công nghệ giao thông - vận tải, Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam xây dựng đề án "Kiểm tra khí thải môtô, xe máy đang lưu hành trên địa bàn TP.HCM, góp phần cải thiện chất lượng không khí". Trước mắt, Sở Giao thông - Vận tải TP.HCM thực hiện chương trình kiểm tra miễn phí khí thải xe máy 5/2020 tại các quận 1, 3, Phú Nhuận và Tân Bình. Các xe máy khu vực này được đo, kiểm tra khí thải và được nhập thông tin vào hệ thống như biển số, niên hạn... Sau 6 tháng, gần 11.000 xe được kiểm tra, kết quả cho thấy, phần lớn xe sau 5 năm sử dụng không đạt chuẩn khí thải.

Thạc sĩ Đinh Trọng Khang, Phó Giám đốc Trung tâm Khoa học công nghệ và Bảo vệ môi trường Giao thông vận tải (Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông - Vận tải), nhóm nghiên cứu đề án cho biết kết quả thí điểm kiểm tra khí thải miễn phí gần 11.000 xe máy tại TP.HCM, cho thấy 17,34% lượng xe không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 1, đặc biệt gần 40% xe máy trên 10 năm không đạt tiêu chuẩn khí thải (xe trên 10 năm chiếm gần 70% lượng xe lưu hành). Nếu TP.HCM không kiểm soát khí thải xe máy, hằng năm lượng khí thải gia tăng thêm 68.500 tấn CO và gần 4.500 tấn HC. Nếu kiểm soát được khí thải xe máy, mỗi năm thành phố có thể giảm 61.200 tấn khí thải CO và HC, 122.000 tấn CO2. Lượng khí thải độc hại giảm, chất lượng sống của người dân TP.HCM sẽ nâng cao.

Nhìn nhận thực tế khách quan để tính toán tính khả thi của đề án, ông An cho biết, khảo sát cho thấy có đến 70%-80% người dân sinh sống tại TP.HCM dùng phương tiện xe máy để mưu sinh. Nếu thực hiện kiểm soát khí thải đột ngột, không có sự hỗ trợ từ các tổ chức, cơ quan nhà nước, người dân sẽ gặp không ít khó khăn. Để người dân đồng tình, ủng hộ hướng tới tự nguyện kiểm tra, kiểm soát khí thải phương tiện cá nhân, không chỉ tuyên truyền cho người dân hiểu về mức độ ô nhiễm không khí, những ảnh hưởng đến sức khỏe mà cần thực hiện đề án theo lộ trình, giai đoạn và từng khu vực cụ thể.

Ông Đinh Trọng Khang cũng cho biết, đề án sẽ chia nhiều giai đoạn. Giai đoạn đầu (2021-2024) xây dựng 88 trạm kiểm định và hệ thống lưu trữ dữ liệu; Thực hiện thí điểm kiểm tra khí thải toàn bộ xe máy đang lưu hành để xây dựng cơ sở dữ liệu khí thải xe máy. TP.HCM sẽ kiểm tra miễn phí cho hộ nghèo, cận nghèo và có cơ chế hỗ trợ cho người dân thay thế xe cũ không đạt chuẩn khí thải. Sau đó, phân vùng các khu vực theo tiêu chuẩn khí thải và áp dụng cho xe từ 5 năm sử dụng trở lên, khu vực quận 1, 3, 5 cho phép xe có khí thải đạt mức 2 của TCVN-2018 được phép lưu thông, xe không đạt bị phạt hành chính, cho lưu thông.

Giai đoạn tiếp theo (từ năm 2025 trở đi) đầu tư thêm 78 trạm kiểm soát quy mô toàn TP.HCM với 13 quận. Tổng kinh phí thực hiện đề án (giai đoạn 2021-2030) khoảng 553 tỷ đồng. Đề án dự kiến sẽ thu mỗi xe 50.000 đồng và dự kiến tổng số tiền thu được là 2.142 tỷ đồng, nộp ngân sách được 1.588 tỷ đồng.

Ông An cũng kiến nghị các bộ, ngành sớm ban hành quy định pháp luật làm cơ sở pháp lý cho việc kiểm soát khí thải xe máy; xây dựng lộ trình kiểm định, sửa đổi Luật Giao thông đường bộ.

Góp ý về đề án kiểm tra khí thải xe máy trên địa bàn TP.HCM, ông Nguyễn Hữu Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Môi trường (Bộ Giao thông - Vận tải) đánh giá cao đề án TP.HCM đang thực hiện và cho biết chỉ cần đủ cơ sở pháp lý có thể triển khai ngay. Bộ Giao thông - Vận tải ủng hộ đề xuất của TP.HCM về thí điểm kiểm soát khí thải môtô, xe máy trong thời gian tới. Để đề án sớm triển khai, Sở Giao thông - Vận tải khẩn trương báo cáo UBND TP.HCM, xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ cho chủ trương để thực hiện thí điểm.