Giá vắc-xin COVID-19 đội lên 5 lần vì độc quyền sản xuất

Báo cáo của Liên minh Vắc-xin cho tất cả mọi người nêu rõ tên các nước đang phát triển và cả những nước giàu hơn có khả năng đang trả một cái giá quá cao để có được vắc-xin.

Cụ thể, Pfizer/BioNTEch đang bán cho Liên minh châu Phi với giá được cho là thấp nhất của họ ở 6,75 USD/liều, tuy nhiên mức giá này vẫn gấp gần 6 lần chi phí sản xuất dự tính cho loại vắc-xin này.

Một liều vắc-xin hiện ngang với số tiền chi tiêu y tế của Uganda cho mỗi người dân trong vòng 1 năm.

Columbia, một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch COVID-19, đang phải trả gấp đôi mức giá mà Mỹ trả cho vắc-xin Moderna. Tính cả Moderna và Pfizer/BioNTech, Columbia đang trả cao hơn giá thực là 375 triệu đô-la.

Senegal, một nước có thu nhập thấp, thông báo rằng đã phải trả tận 4 triệu đô-la cho 200.000 liều Sinofarm, giá trung bình 20 USD/liều.

Còn Israel trả 28 đô-la cho một liều vắc-xin - mức giá được cho là cao nhất được trả cho Pfizer/BioNTech tính đến hiện nay, gấp gần 24 lần chi phí sản xuất dự tính.

Liên minh châu Âu có thể đã thanh toán quá mức cho 1,96 tỉ liều vắc-xin Moderna và Pfizer/BioNTech, với số tiền lên tới 31 tỉ euro.

Moderna ra mức giá gấp từ 4 đến 13 lần mức chi phí sản xuất cho các quốc gia khác. Công ty này được cho là đã đưa ra mức 30 - 42 đô-la một liều cho Nam Phi, gấp gần 15 lần so với chi phí sản xuất dự tính.

Phân tích mới của Liên minh cho thấy công ty Pfizer/BioNTech và Moderna đang tính giá bán vắc-xin cho các chính phủ cao hơn 41 tỷ đô-la so với chi phí sản xuất ước tính. Ví dụ, Colombia có thể đã phải trả nhiều hơn 375 triệu đô-la so với giá thành ước tính cho các liều vắc-xin Pfizer/BioNTech và Moderna.

Bất chấp sự gia tăng nhanh chóng các trường hợp mắc và tử vong do COVID-19 tại các nước đang phát triển, cho đến nay Pfizer/BioNTech và Moderna đã bán hơn 90% số vắc-xin của họ cho các quốc gia giàu có, tính phí cao gấp 24 lần chi phí sản xuất ước tính.

Tuần trước, Pfizer/BioNTech thông báo họ sẽ cấp phép cho một công ty Nam Phi cung cấp và đóng gói 100 triệu liều vắc-xin để sử dụng ở Châu Phi, nhưng đây chỉ là một con số rất nhỏ so với nhu cầu thực tế.

Cả hai hãng dược nói trên đều không đồng ý chuyển giao đầy đủ công nghệ sản xuất vắc-xin cho bất kỳ nhà sản xuất có năng lực nào ở các nước đang phát triển, một động thái có thể giúp tăng nguồn cung toàn cầu, hạ giá thành sản phẩm và cứu sống hàng triệu người.

Phân tích các kỹ thuật sản xuất vắc-xin mRNA hàng đầu do Pfizer/BioNTech và Moderna đang sử dụng cho thấy chúng chỉ được phát triển nhờ nguồn ngân sách khoảng 8,3 tỷ đô la, hay những loại vắc-xin này có thể được sản xuất với chi phí chỉ 1,20 đô la một liều.

Tuy nhiên, COVAX, chương trình được thành lập để giúp các quốc gia tiếp cận với vắc-xin COVID-19, đã phải chi trả trung bình gấp gần 5 lần. COVAX cũng đã phải vật lộn để có đủ liều lượng và đáp ứng tốc độ yêu cầu, vì nguồn cung không đủ và thực tế là các nước giàu đã tìm cách để được đứng đầu danh sách chờ bằng cách sẵn sàng trả giá cao hơn rất nhiều.

Nếu không có chuyện giữ độc quyền về sản xuất vắc-xin làm hạn chế nguồn cung và đẩy giá lên, Liên minh cho biết số tiền mà COVAX chi cho đến nay có thể đủ để tiêm chủng đầy đủ cho mọi người ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, nếu tính theo giá thành sản xuất và có đủ nguồn cung. Vì vần đề này, COVAX sẽ đáp ứng được cho việc chỉ tiêm chủng cho nhiều nhất là 23% dân số thế giới vào cuối năm 2021.

Liên minh của gần 70 tổ chức, bao gồm Liên minh châu Phi, Oxfam và UNAIDS, cho biết việc một số nước giàu không ủng hộ dỡ bỏ độc quyền và giảm giá vắc-xin đang ở mức cao một cách bất hợp lý đã góp phần trực tiếp vào tình trạng khan hiếm vắc-xin ở các quốc gia nghèo hơn.

Bà Anna Marriott, Quản lý Chính sách Y tế của Oxfam cho biết: “Các hãng dược đang đòi 'tiền chuộc' từ cả thế giới vào thời điểm khủng hoảng toàn cầu chưa từng có. Đây có lẽ là một trong những vụ trục lợi lớn nhất trong lịch sử”.

Bà Winnie Byanyima, Giám đốc Điều hành của UNAIDS cho biết: Các nhân viên y tế đang chết dần chết mòn ở tuyến đầu trên khắp thế giới mỗi ngày. Riêng Uganda đã mất hơn 50 nhân viên y tế chỉ trong hai tuần. Nó gợi nhớ tới thời mà hàng triệu người đã chết vì HIV ở các nước đang phát triển vì giá thuốc quá cao.

“Tôi thấy nhiều người được cứu sống ở các nước được tiêm chủng, ngay cả khi biến thể Delta lan rộng, và tôi cũng mong điều đó diễn ra ở các nước đang phát triển. Thật tội lỗi khi phần lớn nhân loại vẫn đang phải đối mặt với dịch bệnh quái ác này mà không được bảo vệ vì độc quyền dược phẩm và siêu lợi nhuận đang được đặt lên hàng đầu”, bà Winnie Byanyima chia sẻ.

Hiện nay một số quốc gia giàu có đã bắt đầu phân phối lại một lượng nhỏ vắc-xin dư thừa của họ và thực hiện các cam kết tài trợ, tuy nhiên hoạt động từ thiện này không đủ để giải quyết các vấn đề về cung ứng vắc-xin toàn cầu.

Liên minh Vắc-xin cho tất cả mọi người đang kêu gọi các chính phủ cần cương quyết yêu cầu chuyển giao công nghệ vắc-xin, cho phép tất cả các nhà sản xuất đủ khả năng trên toàn cầu mà đặc biệt là ở các nước đang phát triển sản xuất các loại vắc-xin này. Chính phủ các nước cũng cần khẩn trương thông qua việc dỡ bỏ các quy định về sở hữu trí tuệ liên quan đến công nghệ sản xuất vắc-xin COVID-19 theo đề xuất của Nam Phi và Ấn Độ.

Yêu cầu dỡ bỏ quyền sở hữu trí tuệ này đã được hơn 100 quốc gia ủng hộ, bao gồm cả Mỹ và Pháp, hiện đã bắt đầu được đàm phán chính thức tại Tổ chức Thương mại Thế giới, và sẽ tiếp tục họp vào tuần này. Tuy nhiên, đề xuất này đã bị Đức và Anh nhiều lần ngăn cản.

Bà Maaza Seyoum, đại diện Liên minh châu Phi và Liên minh Vắc-xin cho tất cả mọi người châu Phi cho biết: “Việc tạo điều kiện cho các nhà sản xuất ở các nước đang phát triển sản xuất vắc-xin là cách nhanh và chắc chắn nhất để tăng nguồn cung và giảm đáng kể giá bán. Điều này từng được thực hiện để điều trị HIV, và chúng ta đã thấy giá giảm tới 99%”.