Hướng tới đa dạng các loại hình du lịch

Suốt mấy chục năm phát triển, du lịch Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ. Song, nhìn chung sản phẩm còn nghèo nàn so với nguồn tài nguyên dồi dào của đất nước. Trước xu thế hội nhập quốc tế, cùng với nhu cầu ngày càng đa dạng của du khách về các sản phẩm, loại hình mới, đòi hỏi ngành du lịch phải hạn chế bất cập, khắc phục yếu kém, không chỉ khai thác những gì sẵn có một cách thụ động mà nỗ lực tạo đột phá.

Đạp xe dạo phố cổ Hội An là cách xây dựng tour có giá trị gia tăng đáng kể

Thất thu lớn

Năm 2013 là năm “vượt khó” của ngành du lịch Việt Nam. Để đạt được con số 7,5 triệu lượt khách quốc tế, tăng trưởng khoảng 8%, đã là một sự cố gắng. Song tất cả những điều đó, nếu so sánh với các nước trong khu vực thì có thể khẳng định du lịch nước ta giàu tài nguyên nhưng chưa khai thác hết giá trị tiềm năng.

Sự trì trệ suốt bao nhiêu năm, cộng với phương thức kinh doanh chủ yếu khai thác mà ít đầu tư sáng tạo những sản phẩm lữ hành (tour) mới, thu hút khách trong nước và quốc tế.

Ví dụ như loại hình du lịch thám hiểm. Việt Nam có các khu rừng như Bạch Mã, Cát Tiên, Cúc Phương… rất thuận lợi cho phát triển du lịch quan sát đời sống động vật, được cho là có thể giữ chân khách dài ngày, nhưng chỉ có 7 công ty đứng ra tổ chức tour.

Trong khi đó, ở nước ngoài, những tour này được tổ chức rất tốt, thu thêm được lợi nhuận từ giá trị gia tăng được “bồi đắp” thêm vào cảnh quan hoặc điều kiện tự nhiên. Một số tour du lịch mạo hiểm, hấp dẫn cả du khách trong nước lẫn ngoài nước, nhưng phải có sự “gợi ý” của công ty lữ hành nước ngoài, thì công ty trong nước mới dám tổ chức.

Thêm nữa, nước ta có nhiều bãi biển đẹp, có thể phát triển đa dạng các loại hình du lịch biển, du lịch hội thảo trên biển, du thuyền, du lịch đám cưới, nhưng vẫn đang ở giai đoạn “chuẩn bị ra khơi”. Nhiều địa phương có biển, có thể tổ chức các tour thám hiểm biển, lặn biển, du lịch sự kiện… nhưng luôn chồng chéo về sản phẩm, nghèo nàn về ý tưởng, cách xây dựng.

Hơn nữa, lợi thế bờ biển nhiều, nhưng nước ta vẫn chưa có một khu du lịch tổng hợp có tầm cỡ, giữ chân du khách dài ngày như Jeju (Hàn Quốc), Phu-kẹt (Thái Lan), Bali (Indonesia).

Nhìn vào những con số “biết nói”, chúng ta sẽ đánh giá được sự thất thu của ngành. Năm trước, ngành du lịch nước ta đón 6.847.000 lượt khách, thấp hơn 3 lần so với Thái Lan, gần 3,7 lần so với Malaysia và gần 1,6 lần so với Singapore. Về doanh thu, du lịch Việt Nam đạt hơn 6,6 tỷ USD; trong khi Thái Lan là 30,9 tỷ USD; Malaysia là 19,79 tỷ USD; và Singapore là 19,3 tỷ USD.

PGS. TS. Phạm Trung Lương, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển du lịch cho biết: “Có tài nguyên mà không khai thác được, thật lãng phí. Nhưng phải chấp nhận vì chúng ta không có sản phẩm du lịch hấp dẫn, đủ sức cạnh tranh”.

Đâu là nguyên nhân?

Lâu nay, tâm lý ỷ lại, “ăn xổi” đã đi sâu vào rất nhiều ngành, trong đó có du lịch. Trong xu thế cạnh tranh mới, tự thân ngành phải nỗ lực đầu tư cho sản phẩm tour chứ không thể chỉ dựa dẫm vào lợi thế tự nhiên sẵn có. Ông Vũ Thế Bình, Phó chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam cho biết: “Chậm chạp và không tạo được sức mạnh từ tiềm năng, đó là một đúc kết có lý của không ít chuyên gia. Đa dạng và sáng tạo sản phẩm mới, cùng với nỗ lực và tâm huyết của các nhà lãnh đạo, sẽ là những yếu tố tiên quyết làm cho du lịch phát triển”.

Ông Bình cũng chỉ ra cụ thể các nguyên nhân: Sự yếu kém của ngành, chưa tổng kết, đánh giá để có thể tìm ra giải pháp; chưa có chính sách hỗ trợ rõ ràng của Nhà nước, các chính sách về đất đai, giá điện thậm chí còn cản trở sự phát triển, đặc biệt là chưa thấy có sự sáng tạo nhiều về loại hình.

Về phía địa phương, trình độ lao động trong ngành còn quá yếu và thiếu. Chúng ta có nhiều trường đào tạo về du lịch, nhưng khi được nhận về làm việc trong các doanh nghiệp lại phải đào tạo lại, thì làm sao họ kham nổi những đòi hỏi của ngành là cần sự sáng tạo, năng động.

Trong công tác xúc tiến, quảng bá, du lịch nước ta cũng thể hiện sự quá lạc hậu và suốt hơn nửa thế kỷ hoạt động, nước ta vẫn chưa có một văn phòng đại diện nào ở nước ngoài. Trong khi đó, Malaysia đã đặt 26, Thái Lan đặt 22, và Singapore có 18 văn phòng đại diện ở nhiều nước trên thế giới. Từ yếu kém chung, sinh ra sự trì trệ trong quản lý, thụ động, chỉ khi thấy nhu cầu khách nhiều mới tổ chức tour, xây dựng sản phẩm.

Hiệp hội Du lịch Việt Nam thống kê, hiện cả nước có tới 20.000 doanh nghiệp tham gia vào hoạt động du lịch, trong đó hơn 5.000 doanh nghiệp lữ hành, nhưng đa số được xác định là tầm vóc nhỏ, hoạt động manh mún. Một số doanh nghiệp đã năng động trong nghiên cứu thị trường, tạo sản phẩm mới nhưng chưa có nghiên cứu khoa học, chỉ đưa ra một vài giải pháp tình thế.

Hơn thế, các doanh nghiệp chủ yếu chạy theo lợi nhuận, ít đầu tư cho những chiến lược lâu dài, tốn kém, trông chờ vào Nhà nước.

Hướng tới những việc làm hiệu quả

Vì sao dân ta sống trên tài nguyên mà vẫn nghèo?, câu trả lời hẳn ai cũng rõ. Và do đó, cần nhanh chóng có chính sách hỗ trợ du lịch từ thuế đến đất đai, tổ chức quảng bá thương hiệu, xây dựng các văn phòng đại diện ở nước ngoài. Đây là việc làm quan trọng, là một trong những kênh để xây dựng thương hiệu du lịch Việt Nam.

Song hành cùng việc đó, nhiều chuyên gia cho biết, người dân, các công ty du lịch cần nghiêm khắc đánh giá lại cách làm của mình, mở hướng kinh doanh mới, dám đầu tư để tạo ra sức bật mới bằng chính những sản phẩm du lịch thật, chất lượng cao, các sản phẩm mới, năng động, thu hút sự quan tâm lâu dài của du khách, nhất là khách nước ngoài.

Theo đó, cần có đánh giá, nhìn nhận một cách thiết thực, cầu thị để khắc phục những hạn chế, phát huy thế mạnh, khảo sát khoa học những lợi thế và tiềm năng của các địa phương để tìm ra những sản phẩm đặc trưng từng nơi.

Cũng phải khẳng định, một số doanh nghiệp, cá nhân đã cố gắng, đi đầu trong việc xây dựng thương hiệu, tạo sản phẩm. Song, họ vẫn “tự bơi”, không được hỗ trợ và kết hợp nhiều của các bên liên quan, do đó còn đuối sức, không tạo nên sức mạnh lan tỏa.

Trước mắt, theo lộ trình, ngành cần nhanh chóng kết hợp cùng với các cơ quan hữu quan tạo dựng những sản phẩm mới, gắn với thế mạnh là các điểm du lịch văn hóa, di sản văn hóa, đưa du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Nguyễn Văn Học