Khi nhà đầu tư F0 “tốt nghiệp”

Thị trường chứng khoán sẽ phát triển mạnh cả quy mô và chất lượng

Sau khi VN-Index lần đầu tiên đóng cửa dưới ngưỡng 1.000 điểm vào ngày 24/10/2022 sau gần 2 năm liên tục duy trì trên ngưỡng này, một chuyên gia chứng khoán kỳ cựu đã hóm hỉnh viết: “Chúc các nhà đầu tư F0 chính thức tốt nghiệp”.

Nhà đầu tư F0 là thuật ngữ xuất hiện vào năm 2020, dùng để chỉ những nhà đầu tư mới tham gia thị trường chứng khoán và còn thiếu kinh nghiệm - vẫn hay được gọi là thế hệ nhà đầu tư năm Covid thứ I. Đi qua nhiều cung bậc hỷ - nộ - ái - ố của giai đoạn chứng khoán thời Covid, những nhà đầu tư F0 đã đủ trải nghiệm cay - đắng - ngọt - bùi để tốt nghiệp “trường chứng”.

Bắt đáy và thủng đáy

Thời điểm bước sang năm 2020, VN-Index vẫn có diễn biến khá tích cực ở vùng 990 điểm, nhưng khi dịch Covid-19 bắt đầu xuất hiện và lây lan trên toàn cầu, chỉ số này liên tục lao dốc và nhanh chóng xuống còn hơn 660 điểm vào cuối tháng 3/2020. Nhưng ở dưới đáy sâu đó, hy vọng lại được thắp lên.

Kể từ đó, một thời kỳ huy hoàng còn hơn cả giai đoạn 2006-2007 đã xuất hiện. VN-Index chuyển trạng thái sang “tăng hoài không thấy giảm” còn nhà đầu tư “cứ bán là thua, cứ mua là thắng”... Tốc độ tăng tài khoản giao dịch mới cùng với các nhà đầu tư F0 tràn đầy hy vọng khi tham gia vào thị trường đã khiến một lượng tiền lớn đổ vào chứng khoán, tạo nên những phiên giao dịch “tỷ đô”. Trong thời kỳ thăng hoa đó, thanh khoản khớp lệnh của riêng sàn HoSE năm 2021 liên tục ở ngưỡng 40.000-50.000 tỷ đồng/phiên.

Cũng chính vì lẽ đó mà thị trường bước vào năm 2022 với sự tự tin cao độ và vượt mốc 1.500 điểm ngay từ phiên giao dịch đầu năm (4/1). Việc chứng khoán chào năm mới 2022 tích cực dẫn tới một loạt nhận định tươi sáng được đưa ra, tự tin dự đoán chỉ số chứng khoán có thể dễ dàng vượt các mốc như 1.600 điểm rồi 1.800 điểm, thậm chí 2.000 điểm.

Nhưng đến tháng 4, VN-Index vẫn quanh quẩn ở ngưỡng 1.500 điểm, với các quan điểm vẫn lạc quan cho rằng đây là giai đoạn tích lũy hơn là tạo đỉnh. Sự lạc quan thực ra là có cơ sở bởi VN-Index không tăng thêm trong giai đoạn này nhưng tài khoản chứng khoán của nhiều người vẫn gia tăng các khoản lãi, chọn đúng cổ phiếu vẫn có thể lãi 50-100%.

Những thay đổi bắt đầu rõ nét hơn từ ngày 7-25/4, khi VN-Index từ hơn 1.520 điểm giảm mạnh xuống dưới 1.300 điểm. Hồi lại ngưỡng 1.300 điểm chỉ sau vài phiên rồi VN-Index tiếp tục lao dốc xuống dưới 1.200 điểm vào giữa tháng 5.

Với không ít người, việc VN-Index để mất 300 điểm chỉ trong khoảng 1 tháng rưỡi là tín hiệu điều chỉnh rất rõ ràng. Nhưng đối với các nhà đầu tư F0, việc nhìn giá cổ phiếu về các mốc như 1.200 điểm hay 1.300 điểm lại tạo cảm nhận “giá rẻ”, vì tại các mức giá này khi họ mua vào trước đây đều có lãi, thậm chí lãi lớn. Nhưng, VN-Index tiếp tục điều chỉnh mãi cho đến giữa tháng 11, có thời điểm chỉ số giảm xuống dưới vùng 900 điểm, trước khi phục hồi trở lại trong giai đoạn cuối năm.

Việc VN-Index xuyên thủng ngưỡng 900 điểm xuống chỉ còn hơn 870 điểm vào ngày 15/11/2022, sau đó lại phục hồi gần 200 điểm sau chỉ 2 tuần có thể mở ra kỳ vọng về việc đáy ngắn hạn của thị trường sẽ sớm được xác lập.

Có câu chuyện khá thú vị, nhiều nhà đầu tư F0 vừa mới buồn bã than thở trong giai đoạn nửa đầu tháng 11/2022, nhưng sang đến nửa cuối tháng, nhờ một loạt cổ phiếu hồi phục và “dựng” trần 4-5 phiên thì lại chuyển sang ao ước “thị trường chứng khoán hoạt động cả thứ Bảy, Chủ nhật”.

Phân hóa và sống sót

Ở kịch bản tích cực nhất, nếu thị trường chứng khoán năm 2023 tương tự 2009, tức là cũng phục hồi sau một đợt suy giảm mạnh, thì một điều chắc chắn là việc tìm kiếm lợi nhuận không thể đơn giản như 2-3 năm về trước. Vì vậy, nếu mang tâm lý “ăn xổi” tham gia thị trường hoặc suy nghĩ “mua là thắng” sẽ rất khó để bảo toàn được nguồn vốn trong năm tới.

Xét về mặt thanh khoản, nếu như ở vùng 1.500 điểm của VN-Index, thanh khoản khớp lệnh sàn HoSE dao động quanh ngưỡng 25.000-30.000 tỷ đồng/phiên thì thanh khoản ở giai đoạn thị trường trên dưới 1.000 điểm những tháng gần đây chỉ còn hơn 10.000 tỷ đồng/phiên.

Với việc thanh khoản thị trường sụt giảm, ngoài lý do dòng tiền dè dặt hơn thì còn bắt nguồn từ việc tài sản của nhà đầu tư bị giảm, dẫn đến giá trị giao dịch cũng giảm theo và kéo theo là sự suy giảm chung. Tuy nhiên, nếu mốc thanh khoản khớp lệnh của sàn HoSE vẫn duy trì trên ngưỡng 10.000 tỷ đồng/phiên, thị trường vẫn có thể duy trì sự sôi động và tạo ra những cơ hội cho các nhà đầu tư. Và dòng tiền, chứ không phải VN-Index, sẽ là chỉ báo cho thị trường chứng khoán của năm 2023, dòng tiền còn thì kể cả VN-Index có điều chỉnh, cơ hội vẫn sẽ còn cho các nhà đầu tư.

Vậy câu hỏi cần đặt ra ở đây là điều gì sẽ giữ dòng tiền ở lại với thị trường chứng khoán, đồng thời hút thêm các dòng tiền mới tham gia?

Một chuyên gia phân tích với thâm niên 15 năm làm việc trên thị trường chứng khoán xác nhận, sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài, nhất là những người chưa từng tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam, hiện vẫn duy trì. Và thực tế thì tại thời điểm VN-Index xuống dưới 1.000 điểm vào giữa quý IV/2022, nhiều nhà đầu tư ngoại chưa bao giờ tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam đã bày tỏ sự quan tâm đặc biệt để mua vào.

Những thống kê đã chỉ ra rằng mua vào chứng khoán tại Việt Nam ở những giai đoạn thấp điểm như các năm 2010, 2015 hay những năm điều chỉnh mạnh như 2008, đầu 2020 đều cho “quả ngọt” thời gian sau đó với suất sinh lời tính bằng lần.

Dù rằng lịch sử chỉ có giá trị tham khảo, nhưng lịch sử cũng chỉ ra những quy luật bất biến của thị trường chứng khoán, rằng mua ở vùng giá thấp, lúc thị trường điều chỉnh mạnh, với tầm nhìn trung và dài hạn tốt, luôn đem lại lợi nhuận lớn. Vấn đề nhà đầu tư cần có chính là kinh nghiệm và cả kỷ luật để có thể tận dụng những cơ hội này.

Riêng năm 2023, sự phân hóa nhiều khả năng sẽ xuất hiện một cách quyết liệt hơn, lựa chọn mã chứng khoán nên đặt vào những doanh nghiệp có thể trụ vững trước thách thức của nền kinh tế nói chung, hoặc những cổ phiếu có giá rẻ ở mức hấp dẫn để mua và nắm giữ dài hạn.