Mùi tết

Khi khói thả lên trời bao nhọc nhằn, bao thương khó của một năm làm lụng, ấy là mùi Tết đã len lỏi về. Khói rơm rạ, khói của lá trong vườn khô rụng lâu ngày cay sè mắt cha, cay sè lòng những đứa con xa xứ trốn những vết trầy xước trong cuộc mưu sinh ở nơi đông đúc phố xá, trở về tìm bình yên nơi ngôi nhà chứa đầy những bài vị bát hương cổ kính trên bàn thờ tổ tiên, ông bà...

Ở quê, không khí Tết chầm chậm một nỗi lưng rưng từ trưa 23 ngày cúng ông Công, ông Táo về trời. Không vội vã như ở thị thành, không cấp tập chạy đua với thời gian để đón Tết, ở quê, mùi Tết lặng lẽ tỏa khắp đường làng ngõ xóm. Mỗi gia đình, bận việc đồng áng cỡ nào thì người đàn bà dù chân còn lấm bùn ruộng vẫn tất bật trở về nhà sớm hơn lệ thường để kịp chuẩn bị bát vôi bột, giục chồng dựng cây nêu trước nhà đón tổ tiên, ông bà biết đường về nhà.

Ở thành phố, người ta chuẩn bị Tết, trang hoàng cho Tết từ đường phố, vườn hoa, công viên đến tận từng cửa hàng, khách sạn, ngôi nhà tưng bừng đèn hoa. Bao nhiêu cái rực rỡ sang trọng đều được phô trương bằng hết. Tết như một chiếc áo choàng lộng lẫy được người chỉnh trang thành phố khoác vào thay cho chiếc áo xám của mùa đông vừa qua. Mùa nào, trang phục nấy, trang phục Tết bao giờ cũng đẹp, cũng rực rỡ lung linh nhất. Thế mà, trong cái lộng lẫy, sang trọng của cờ hoa đó, sao mùi Tết vẫn chẳng thấy về.

Không biết có phải vì ở thành phố, dòng chảy của thời gian dường như gấp gáp hơn? Và, Tết ở thành phố những ngày cuối năm bận rộn hơn vạn ngày thường. Hay, có thể mùi Tết ở thành phố không đủ dậy lên trong một không gian quá rộng, mà lại quá chật chội bởi người người chuyển động gấp gáp. Sáng 30 Tết, quán xá vẫn đông chật như nêm, hàng họ ê hề, quán gội đầu làm việc hết tốc lực.

Nếu so sánh như vậy, mùi Tết ở thành phố phải đậm đặc hơn mới đúng. Vì ở quê, Tết đâu có phải nhà nào cũng đủ nem công chả phượng để bày cỗ cho tố hảo với tổ tiên, nói chi đến đào, quất, mai, lan... hay các loại cây cảnh trang hoàng ngày Tết. Ở quê, nghe nói đến việc người thành phố sắm những chậu phong lan dăm ba triệu đồng chơi Tết hay biếu cả những chậu mai thế cỡ hai mươi triệu, năm mươi triệu đồng mà cứ như là chuyện cổ tích của ai đó viết trong thời hiện đại. Thế mà lạ lùng, có thể hoa đào chưa khoe nụ, quất chưa thắp đèn lồng, thì cái mùi Tết ở quê vẫn cứ hiện hữu vô cùng.

Tết chỉ như một sự kiện song hành tự nhiên và bình thường trong đời sống làm ăn bận rộn của con người nơi thành phố. Bình thường và hiển nhiên đến nỗi trưa 30 Tết, quán cơm bụi vẫn mở, quán nhậu vẫn đông khách, các cửa hàng kinh doanh vẫn tấp nập bán mua. Còn ở quê, sáng 30 Tết đường làng đã vắng, đồng làng đã hết bóng người. Tất cả đều tập trung quây quần bên bếp lửa gia đình để chuẩn bị cho mâm cơm cúng. Con cháu đi làm ăn xa cỡ mấy, muộn lắm 29 Tết cũng đã kéo nhau đùm đùm gói gói, vợ chồng, con cái túi to túi nhỏ về đến quê nhà.

Trong tiềm thức của những con người có phần “tối cổ” này, Tết ở thành phố sao mà lạc lõng, mà buồn tẻ, mà vô vị đến thế khi rủi may năm đó, vì lý do gì đó mà họ buộc phải ở lại ăn một cái Tết xa nhà. Vậy, cho nên, người xa quê lúc nào cũng ngong ngóng đến Tết để về quê cha đất tổ. Một năm làm lụng vất vả cố dành dụm chút tiền để về quê ăn Tết.

Tết ở quê mới thực là Tết, khi mà mùi của Tết quê là hương vị riêng biệt, không lẫn vào đâu được, không nơi đâu có được, làm xốn xang, bồi hồi, day dứt trong tâm cảm của những người con xa quê mỗi năm mới trở về nhà ăn Tết cùng cha mẹ, họ hàng một lần. Tết ở quê sao mà hiu hiu buồn, sao mà vắng lặng, mà tĩnh đến thế khi đường làng vắng vẻ ngay từ sáng 30. Ai ai cũng trở về nhà, cũng đỏ đèn trên bàn thờ và chuẩn bị cho lễ cúng cuối năm.

Một điều đặc biệt nữa chỉ ở quê mới có, đó là ngay từ sáng 30, khi các con cháu gần xa về đông đủ, con gái, đàn bà quây quần bên bếp nấu cỗ, còn con trai, cháu trai cháu gái thường được ông nội, ông ngoại dẫn sang nhà thờ họ Đại tôn, họ Tiểu tôn để dọn bàn thờ thắp hương vái họ. Nhà thờ họ như sợi dây neo mỗi người con đi làm ăn xa trở về với nguồn cội. Cái cảm giác tĩnh lặng của sáng 30 Tết, cùng các cháu con đi xa trở về sang nhà thờ họ thắp hương báo cáo tổ tiên dòng tộc một năm làm ăn thất bát hay được mùa, sau đó xin lộc của tổ tiên ban phước thật linh thiêng và đáng nhớ.

Khi ngày trừ tịch đã xế sang chiều và làng quê trở nên yên tĩnh, đó cũng là lúc đi trên đường làng, ngõ xóm, mùi Tết theo khói trầm lan tỏa đến tận ngõ ngách trong tâm khảm của mỗi người. Đó là lúc mùi Tết trở nên rõ rệt và nồng đượm hơn bao giờ hết. Mọi người đi trong hương vị Tết, thấy thương nhớ làng quê, thương những lũy tre xanh cả đời chôn mình trong bóng làng, thương nhớ những người nông dân quanh năm chân lấm tay bùn. Thương nhớ cô dì, chú bác mỗi năm một lần được gặp mặt. Mỗi lần gặp mặt, những gương mặt ấy lại cũ kỹ đi, già hơn, xa xăm hơn bởi thời gian…

Lẫn trong mùi Tết là nỗi buồn thăm thẳm của làng. Là sự hiu hắt man mác đâu đó trong khói hương, trong những câu chuyện được mất của cháu con bên mâm cơm ngày Tết. Lẫn trong mùi Tết là hạnh phúc đơn sơ bình dị của trẻ con khoe áo mới và tiền mừng tuổi. Là tiếng thở dài của người già sau lận đận những được mất ở đời. Là giọt nước mắt ngậm ngùi của mẹ cha khi trót biết trong số những đứa con của mình trở về lỡ mang một số phận không tròn đầy như mơ ước. Hay là những nỗi buồn quặn ruột của những người con xa quê, trở về quê nhà…

Tôi cứ nghĩ lẩn thẩn, nếu một ngày nào đó, ai trong chúng ta, trong những cuộc phiêu bồng cùng số phận bỗng nhiên lạc bước, lỡ không còn quê nữa để mà về, không còn có Tết nữa để mà nhớ Tết, hay trong nỗi sợ đầy tự kỷ của chính mình, lỡ đã làm điều gì khiến mẹ cha thất vọng, làng quê thất vọng, gia đình thất vọng, họ mạc thất vọng thì không biết chúng ta, những người con sinh ra ở quê như tôi sẽ neo vào đâu để tìm chút bình an nương tựa, khi mà bản thân chúng ta đã tự chối từ chính mình.

Lỡ một ngày nào đó, cha mẹ già cả rồi sẽ khuất núi, trở về căn nhà xưa trống trơn, nơi gia đình lớn của tôi đã sinh tôi ra mà tìm không thấy đâu hơi ấm bếp lửa của mẹ, mùi Tết nơi bàn tay cha chiều 29 Tết đốt rơm rạ, dọn bàn thờ... thì không biết tôi còn có những cái Tết thực là Tết nữa không? Nếu lỡ ai trong chúng ta làm cha mẹ buồn, để những cái Tết về quê trở thành nỗi muộn phiền ám ảnh, thì lúc đó không biết Tết của chúng ta ở đâu hay ta vĩnh viễn không bao giờ còn có Tết. Tôi sợ vô cùng cảm giác này, cảm giác không phải mùi Tết không còn, mà sợ một ngày nào đó, trong cơn lạc bước, mùi Tết sẽ không còn trở lại trong tâm cảm của tôi nữa, để tôi ngẩn ngơ đi tìm lại mùi Tết cho mình.