Nâng cao kỷ luật, kỷ cương ngân sách để đảm bảo phát triển bền vững

Vượt thu, giảm bội chi, ổn định tài chính quốc gia

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động phức tạp và sản xuất kinh doanh trong nước gặp khó khăn, Chính phủ đã điều hành chính sách tài khóa chủ động, linh hoạt, đồng bộ với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác, góp phần ổn định kinh tế, kiểm soát lạm phát và đảm bảo an sinh xã hội.

Theo báo cáo của Chính phủ, thu NSNN năm 2023 đạt 1.770.776 tỷ đồng, vượt 150.032 tỷ đồng (9,3%) so với dự toán 1.620.744 tỷ đồng. Trong đó, thu ngân sách trung ương (NSTW) đạt 927.511 tỷ đồng, tăng 7,4%, và thu ngân sách địa phương (NSĐP) đạt 843.265 tỷ đồng, tăng 11,4%. Đặc biệt, thu nội địa đạt 1.483.781 tỷ đồng, tăng 11,2%, với các khoản thu từ doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và khu vực ngoài quốc doanh đều vượt dự toán. Thu từ dầu thô tăng mạnh 47,6% do giá dầu và sản lượng thanh toán vượt kế hoạch, trong khi thu xuất nhập khẩu giảm 8,1% do thương mại toàn cầu suy giảm.

Chi NSNN được quản lý chặt chẽ, đạt 1.936.912 tỷ đồng, giảm 139.332 tỷ đồng (6,7%) so với dự toán 2.076.244 tỷ đồng. Chi thường xuyên đạt 1.117.207 tỷ đồng, chiếm 57,7% tổng chi, giảm 4,7% so với dự toán, tuân thủ định hướng tiết kiệm theo Nghị quyết số 23/2021/QH15 và Nghị quyết số 07-NQ/TW. Chi đầu tư phát triển đạt 723.839 tỷ đồng, giảm nhẹ 0,7%, với chi ngân sách địa phương tăng 10,6% nhờ nguồn chuyển sang và tăng thu, trong khi chi ngân sách trung ương giảm 27,6% do tiến độ giải ngân chậm. Chi trả nợ lãi đạt 89.323 tỷ đồng, giảm 13,2% do huy động trái phiếu Chính phủ thấp hơn kế hoạch. Hơn nữa, bội chi NSNN giảm mạnh còn 291.564 tỷ đồng, tương đương 2,83% GDP, thấp hơn 163.936 tỷ đồng (36%) so với dự toán 455.500 tỷ đồng. Tổng mức vay đạt 482.625 tỷ đồng, giảm 25,5%, và nợ công ở mức 36,07% GDP, trong giới hạn an toàn.

Để bổ sung, Chính phủ báo cáo thực hiện Nghị quyết số 132/2024/QH15, với số dư tạm ứng quá hạn năm 2022 trở về trước giảm còn 5.026 tỷ đồng sau khi thu hồi 5.927 tỷ đồng. Số chuyển nguồn NSNN năm 2023 sang 2024 đạt 1.239.242 tỷ đồng, và nguồn chi phòng, chống dịch COVID-19 giai đoạn 2020-2022 được huy động 252.366 tỷ đồng, sử dụng 200.484 tỷ đồng, còn dư 51.883 tỷ đồng. Chính phủ đề xuất Quốc hội phê duyệt bổ sung 16.655 tỷ đồng thu NSNN năm 2023 và cho phép 5 địa phương cùng Văn phòng Trung ương Đảng điều chỉnh quyết toán vào năm 2024 theo kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước.

Đánh giá thành tựu, chỉ rõ hạn chế

Ủy ban Kinh tế và Tài Chính Quốc hội đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong quản lý thu, chi NSNN năm 2023, đạt nhiều kết quả tích cực như thu vượt dự toán, bội chi giảm, và nợ công an toàn. Tuy nhiên, báo cáo thẩm tra nhấn mạnh nhiều hạn chế kéo dài, đòi hỏi khắc phục quyết liệt. Ủy ban Kinh tế và Tài Chính ghi nhận rằng thu NSNN vượt dự toán là điểm sáng trong bối cảnh kinh tế suy giảm, với tỷ lệ huy động đạt 17,2% GDP, riêng thuế, phí đạt 14%, góp phần ổn định tài chính quốc gia. Tuy nhiên, Uỷ ban lưu ý số liệu quyết toán thu tăng 16.655 tỷ đồng so với báo cáo tại Kỳ họp thứ 7, cho thấy công tác tổng hợp, đánh giá chưa sát, cần chấn chỉnh để xây dựng dự toán chính xác hơn. Một số khoản thu như xuất nhập khẩu, viện trợ không hoàn lại, và thu tiền sử dụng đất tại các địa phương lớn như TP. Hồ Chí Minh, Bắc Ninh, Quảng Ninh giảm đáng kể, cần phân tích nguyên nhân chủ quan từ quản lý, điều hành.

Trong khi đó, chi NSNN giảm 6,7% so với dự toán, tiếp tục xu hướng không đạt dự toán như năm 2022, với chênh lệch giảm 172.979 tỷ đồng so với báo cáo tại Kỳ họp thứ 7, phản ánh tổng hợp, đánh giá chưa sát. Chi thường xuyên giảm 4,7%, nhưng Ủy ban Kinh tế và Tài Chính cho rằng báo cáo chưa làm rõ số cắt giảm, thu hồi, chuyển nguồn, hủy dự toán, đặc biệt tại các địa phương, khiến việc đánh giá hiệu quả tiết kiệm thiếu căn cứ. Chi đầu tư phát triển ngân sách trung ương giảm 27,6%, với 38 bộ, cơ quan trung ương và 25 địa phương giải ngân dưới mức trung bình, 12/44 bộ đạt dưới 50% dự toán, gây lãng phí do phí cam kết và trả lãi vay. Chi đầu tư phát triển NSĐP tăng 10,6%, nhưng tỷ lệ giải ngân giữa các địa phương chênh lệch lớn, cần phân tích để rút kinh nghiệm, đặc biệt tại vùng dân tộc thiểu số, miền núi.

Hơn nữa, số chuyển nguồn NSNN năm 2023 sang 2024 đạt 1.239.242 tỷ đồng, chiếm 59,7% dự toán chi, tăng cao so với các năm trước, với nhiều bộ, địa phương chuyển nguồn sai quy định hoặc kéo dài. Bội chi giảm còn 2,83% GDP, nhưng Ủy ban Kinh tế và Tài Chính cho rằng giảm bội chi chưa thực chất do giải ngân chậm, đặc biệt vốn ODA, ảnh hưởng động lực tăng trưởng. Về nợ công, Uỷ ban đánh giá các chỉ tiêu trong giới hạn, nhưng quản lý ngân quỹ chưa hiệu quả, như để tiền không kỳ hạn tại Kho bạc Nhà nước, làm mất cơ hội lãi gửi có kỳ hạn ước tính 267-363 tỷ đồng. Ủy ban Kinh tế và Tài Chính đề nghị Chính phủ rà soát số liệu, làm rõ trách nhiệm, và xây dựng cơ chế xử lý các kết luận kiểm toán không thể thực hiện do phá sản, giải thể, đảm bảo kỷ luật tài chính.