Nhìn sâu vào núi nợ của hệ thống ngân hàng ngầm ở Trung Quốc
Như cách gọi của các phương tiện truyền thông là “nguồn gốc tội lỗi” của hệ thống tài chính Trung Quốc, đòn bẩy đã tăng mạnh trong thập niên vừa qua - một phần vì các nhà hoạch định chính sách đã cố gắng chặn lại đà giảm tốc của nền kinh tế từ mức tăng trưởng bình quân 10% trong thời gian trước. Những yếu tố thúc đẩy đòn bẩy là sự gia tăng nhanh chóng tài sản của gia đình và của các công ty với mong muốn tìm kiếm lợi nhuận cao hơn trong bối cảnh lãi suất ngân hàng giảm thấp.
Các chính sách kích thích chưa từng có được triển khai từ năm 2008 đã sinh ra một con “quái vật” mà đến nay các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang phải nỗ lực để xử lý, Andrew Collier - Giám đốc điều hành của Orient Capital Research Ltd. tại Hồng Kông và là tác giả cuốn “Shadow Banking and the Rise of Capitalism in China” nói.
Ước tính hàng nghìn tỷ USD hiện đang được giữ ở tất cả các loại tài sản ở Trung Quốc, từ những sản phẩm quản lý tài sản có lợi suất cao đến những khoản đầu tư được ủy thác. Các sản phẩm quản lý tài sản (wealth management product - WMP) đã tăng chóng mặt trong vài năm qua.
Như là một cách để những người vay gặp khó khăn trong việc vay vốn ngân hàng truyền thống có thể có được nguồn tài chính, WMP đã trở nên phổ biến vì chúng cũng mang lại người tiết kiệm lợi tức cao hơn so với gửi tiết kiệm tại ngân hàng.
Bên cạnh đó, theo Raymond Yeung - Chuyên gia kinh tế trưởng của Greater China tại Tập đoàn Ngân hàng Australia & New Zealand ở Hong Kong, WMP tăng mạnh một phần cũng bởi nó cho phép người cho vay giữ các khoản vay ngoài bảng cân đối kế toán của họ, cũng như để đáp ứng các yêu cầu về quy định khi phân bổ vốn cho người đi vay.
Chiến dịch giảm tỷ lệ đòn bẩy trong năm nay - chủ yếu dưới hình thức quy định chặt chẽ hơn về việc sử dụng các sản phẩm tài chính - đã chứng kiến số lượng WMP giảm mạnh từ đỉnh điểm vào tháng Tư, trong khi lợi suất của chúng tăng lên. Vào tháng 7, cơ quan giám sát ngân hàng đã nói với một số nhà cho vay cắt giảm lãi suất cung cấp trên sản phẩm.
Chuyển sang các khoản vay của các ngân hàng cho các tổ chức phi tài chính, đây là một lĩnh vực chưa bị phá vỡ nhiều như những gì mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc kỳ vọng như một động lực giảm rủi ro. raymond Yeung cho biết chiến dịch của các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang đặt ra một “thử thách thực sự” cho Trung Quốc và các cơ quan quản lý.
“Một mặt, họ không muốn việc giảm tỷ lệ đòn bẩy ảnh hưởng tiêu cực tới các hoạt động kinh tế thực sự”, ông nói. “Nhưng đồng thời, họ cũng biết nếu không làm điều đó ngay bây giờ nó sẽ sớm trở thành bong bóng tài chính”.
Thế nhưng trên thực tế, kể từ khi các nhà quản lý tăng cường các biện pháp để kiềm chế đòn bẩy tài chính vào đầu tháng 4, hệ thống ngân hàng ngầm vẫn tăng trưởng mạnh.
Các hình thức phổ biến nhất bao gồm các thỏa thuận vay vốn ủy thác (khi ngân hàng làm môi giới để một công ty cho một công ty khác vay tiền), các khoản vay tín thác (nơi các ngân hàng sử dụng tiền thu được từ WMP để đầu tư tín thác và cuối cùng số tiền này sẽ đi đến một công ty vay mượn) và bảo lãnh ngân hàng (bảo lãnh do ngân hàng bảo đảm cho một khoản thanh toán trong tương lai).
Dữ liệu được tổng hợp bởi Bloomberg Intelligence theo dõi cả ba lĩnh vực này cho thấy ngân hàng ngầm vẫn đạt kỷ lục 26,7 nghìn tỷ nhân dân tệ tính đến cuối tháng 6.
Tài chính ngầm được xem là một trong những thủ phạm đằng sau sự tăng giá bất động sản của Trung Quốc, và các nhà quản lý trong năm nay đã cấm các khoản vay đối với các nhà phát triển bất động sản thương mại. Các ngân hàng cũng đã được thông báo vào tháng 3 phải trình báo cáo về khoản đầu tư ủy thác của họ mà các nhà cho vay Trung Quốc dành cho các nhà quản lý tài sản bên ngoài...
Kết nối trực tiếp với thị trường là các hợp đồng mua lại, nơi mà những người tham gia có thể có được tiền mặt trong một khoảng thời gian nhất định. Đây là một công cụ quan trọng để các quan chức kiềm chế vay vốn đã đẩy tăng chi phí tài trợ trên thị trường tiền tệ. Và quả thật, số lượng repos đã giảm mạnh kể từ khi đạt đến đỉnh vào cuối tháng 6.
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc hồi tháng 3 đã tăng lãi suất đối với các thỏa thuận mua lại trái phiếu và cũng tăng chi phí cho vay trung hạn. Các nhà phân tích của HSBC Holdings Plc nằm trong số những nhà phân tích dự báo lãi suất thị trường tiền tệ sẽ tăng lên.
Các chứng chỉ tiền gửi có thể chuyển nhượng (NCD) chỉ là những con cá nhỏ trong đại dương đòn bẩy tài chính của Trung Quốc, nhưng chúng là một biện pháp cứu hộ cho các ngân hàng nhỏ hơn vốn gặp nhiều khó khăn trong việc cạnh tranh hút tiết kiệm với các nhà cho vay lớn.
NCD là một giải pháp để các ngân hàng nhỏ tài trợ mua sắm WMP của nhau, để rồi các ngân hàng bán sản phẩm lại phân phối tiền thu được vào thị trường trái phiếu, dẫn đến rủi ro kỳ hạn giữa các NCD ngắn hạn và các khoản nợ đầu tư khác.
Sau khi giảm nhẹ vào tháng 5 sau những phát biểu hùng hồn về việc siết lại tỷ lệ đòn bẩy của nhiều quan chức, số lượng NCD đã bắt đầu tăng mạnh trở lại, đạt mức kỷ lục trong tháng 7.
Đầu năm nay, PBoC đã yêu cầu các nhà cho vay phân loại lại NCD như là nợ liên ngân hàng, một động thái có thể sẽ làm giảm tăng trưởng của chúng do giới hạn về số lượng nợ liên ngân hàng mà các ngân hàng được nắm giữ.
Nhiều năm qua, các nhà chức trách tiền tệ của Trung Quốc đã ấp ủ việc đổi mới hệ thống tài chính. Theo Yeung và các đồng nghiệp tại ANZ, sau khi thành công trong việc kiểm soát sự bùng nổ các loại tín dụng mới, các nhà quản lý tiền tệ Trung Quốc đang tập trung vào vai trò kiểm tra và giám sát cũng như phối hợp tốt hơn khi có nguy cơ đổ vỡ.