Những kẻ đam mê “máy thời gian”

Vất vả săn tìm

Chỉ với mấy năm cất công sưu tầm nhưng anh Trần Minh Tâm (thị trấn Đồi Ngô, Lục Nam, Bắc Giang) đã “vác” về nhà hàng trăm chiếc đồng hồ cổ thuộc nhiều quốc gia khác nhau. Hiện nay anh là người sưu tầm “tài tử” nhất và sở hữu nhiều đồng hồ nhất ở Bắc Giang.

Anh Tâm say sưa nói về bộ sưu tập

Với Tâm, việc sưu tầm, chơi đồng hồ không phải để thể hiện mà nó chỉ thỏa mãn đam mê, là một thú chơi văn hóa, vì thế anh đã cất công đi khắp nơi tìm kiếm, để đến nay nhà anh đã trở thành “thế giới đồng hồ”.

Có chuyến đi, gặp được đồng hồ đẹp khiến anh mê mẩn, nhưng chủ phát giá quá cao, Tâm đành xin chụp lại ảnh về ngắm cho thỏa. Để có kinh nghiệm như hôm nay là chỉ nhìn đã biết chủng loại, ra đời thời gian nào, âm thanh ra sao… người sưu tầm phải trả giá bằng nhiều lần “ăn quả lừa”.

Nói về công phu nghề chơi, anh Tâm cho hay: “Không phải ai có tiền cũng thích chơi và biết chơi đồng hồ, nhưng ai đã biết thì đều nghiện. Cái khó nhất của người chơi là phải nghe được âm thanh, cảm nhận được cái hay của nó. Thêm nữa, bộ gông là linh hồn của chiếc đồng hồ, nếu không có kiến thức phân biệt thì rất dễ bị hớ, mua phải đồ dởm mà không biết. Hiện nay, tôi vẫn ao ước đủ điều kiện để mua thêm một số chiếc mình thích!”.

Ở xã Hiệp Cường (Kim Động, Hưng Yên) có “đại gia đồng hồ” Trịnh Thủy, là công nhân đã nghỉ hưu và từng là một thợ cơ khí trẻ có tay nghề cao nhất của Bộ Công nghiệp nhẹ xưa. Không chỉ sưu tầm đồng hồ mà còn thạo sửa chữa, nên ông Thủy được nhiều người mời về nhà họ “làm sống lại những chiếc đồng hồ cũ kỹ”.

Có người thấy ông thích sưu tầm, liền bán lại hoặc giới thiệu đến những người cần bán. Giao lưu rộng, nhiều bạn bè ở nước ngoài, chính họ là những người giúp ông Thủy săn tìm và đưa về rất nhiều “nàng đồng hồ”. Trong đó nhiều chiếc đã bị “liệt cả chục năm”, khi rơi vào tay ông Thủy là tức khắc ngân nga đổ chuông. Ấy vậy với đồng lương công chức của hai vợ chồng, thú sưu tầm này “ngốn” rất nhiều tiền bạc, kinh tế gia đình khó trụ nên nhiều lúc trong nhà có gần nghìn chiếc, ông Thủy phải bán vợi để có tiền chơi những chiếc khác.

Có lẽ, khách đến nhà ông Thủy sẽ thấy ấn tượng nhất là chiếc đồng hồ cao khoảng hai mét rưỡi đựng trong chiếc hộp gỗ, quả lắc màu vàng to bản với nhiều hoa văn: chùm nho, nhành hoa, lá, những nét chạm trổ tinh xảo, quả lắc to, chữ số La Mã đen trên mặt tròn màu trắng, viền vàng; chính giữa đồng hồ vẽ một lọ hoa đồng nội. Đây là chiếc gắn bó với ông nhiều năm nay, khi “rước” về phần máy đã bị hư hỏng nặng, ông phải cày cục “bổ” ra sửa chữa, chỉnh trang lại.

Nói đến thú sưu tầm đồng hồ cổ thì đất Hà thành sôi động nhất, nhiều “đại gia” chơi thâm niên, sở hữu số lượng lớn. Không ít người chỉ mua chứ không bán và trong bộ sưu tập của họ có vài trăm chiếc, nhiều chiếc trị giá hàng trăm triệu đồng.

Đáng nể nhất là chủ quán cà phê Junghans trên phố Hòa Mã sở hữu bộ sưu tập “khủng” với gần 800 chiếc, nhiều nhất là đồng hồ treo tường, để bàn bằng gỗ sồi. Là người cá tính, khá cầu toàn nên chủ quán cà phê này nói sẽ xuất hiện trên báo khi có đủ 1.200 chiếc.

Nhiều ông chủ với những bộ sưu tập lớn khác như Đức Minh, Trần Việt Hà, Đào Văn Dư, Đào Văn Đạt, Nguyễn Đức Năng, Nguyễn Trung Dũng… đã và đang gìn giữ những “cỗ máy thời gian” quý giá. Họ tích cực giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và lúc nào cũng trong tư thế săn tìm nguồn để có được những cỗ máy độc đáo. Đồng hồ đẹp luôn thôi thúc những người sưu tầm trẻ lên đường, và trong những chuyến săn tìm khắp nơi đó, đôi khi họ cũng gặp thất bại. Thật hay là, những lần thất bại đó càng giúp họ quý thời gian hơn, yêu đồng hồ hơn.

Công phu nghề chơi

Cái thú của người chơi là cảm thụ tốt âm nhạc, phân biệt được âm thanh của từng loại, thậm chí có người không nhìn nhưng “đọc” được nó thuộc loại gì. Theo những người sành chơi, nghe âm thanh đồng hồ tốt nhất là khoảng 12 giờ đêm.

Lúc này, không gian tĩnh mịch, tiếng đồng hồ ngân lên trong trẻo, như những cô ca sĩ. Có chiếc trầm như tiếng chuông chùa, có chiếc rền như trống, chiếc khác vang như chuông nhà thờ, bởi thế nhiều người đã trở dậy vào ban đêm để được nghe thế giới đồng hồ hát.

Ở Từ Sơn, anh Nguyễn Ngọc Minh, Giám đốc công ty TNHH Đại An bị “bỏ bùa” từ mấy năm qua, anh yêu đồng hồ đến nỗi dựng riêng một căn nhà lớn để trưng bày và thuê thợ giỏi đóng hộp gỗ cho từng “nàng”, giá của mỗi chiếc hộp này cũng vài chục triệu.

Theo anh Minh, trên mặt đồng hồ chỉ có 12 con số, nhưng chứa đựng cả tuổi thanh xuân và thậm chí nó chứng kiến cả những thịnh suy của cuộc đời. Anh Minh chơi nhiều loại, nhưng có hai dòng chính là Odo của Pháp, Cuckoo của Đức, được chế tạo thủ công bằng tay, với tuổi đời hàng trăm năm.

“Ở Việt Nam, hai hãng này có ảnh hưởng rất lớn đến giới chơi đồng hồ. Nước Pháp nổi tiếng với các loại đồng hồ tủ, có thể ngân những bản nhạc Coucou valse, Westmintern. Sau đó người chơi cũng tìm đến các loại chất liệu mặt bằng đồng, sứ, đá, bộ hai chân nến… để bàn. Còn ở Đức, hãng Junghans rất nổi tiếng với các loại đồng hồ treo tường, rất có hồn, vỏ gỗ được chạm khắc tinh xảo, có chiếc còn thể hiện những “tích” nổi tiếng”, anh Minh cho biết.

Theo những người chơi lâu năm, bộ gông nhạc là linh hồn của chiếc đồng hồ. Và đồng hồ Odo 36.10 (sản xuất năm 1936, 10 gông) là loại quý nhất, ngân được bản Westmintern nên người sưu tầm nào cũng muốn sở hữu. Một chiếc đồng hồ như vậy có giá bình thường 60 triệu đồng.

Và nếu cả 10 gông phát nhạc đều còn “zin”, không chiếc nào bị thay hay phục chế, mặt kính chắn nguyên bản, hộp gỗ nguyên bản có thể giá cao gấp ba lần. Đồng hồ loại này còn quý hơn, nếu nó còn nguyên giấy tờ mua bán bằng chữ quốc ngữ hay chữ Pháp.

Anh Đào Văn Đạt, một người sưu tầm gần 20 năm, có “bản doanh” trao đổi, giao lưu tại 95C Lò Đúc (Hà Nội) cho biết: “Có những chiếc đồng hồ giá vài trăm triệu, thậm chí cả tỷ đồng, nhưng giới chơi vẫn “khoái” Odo 36 vì cái hay, cái đẹp của nó. Có người chơi chất lượng, một chiếc giá bằng mười chiếc khác. Lại có người chơi trọng về hình thức bắt mắt. Nếu đã chơi thì không thể tiếc công vì phải thường xuyên “chăm sóc” cho nó, cứ hàng tuần lên dây cót cho hàng trăm chiếc đồng hồ cũng đủ thấy người chơi kỳ công thế nào”.

Thêm quý trọng thời gian

Phải khẳng định, giới sưu tầm đồng hồ nhất là ở Hà Nội khá âm thầm. Nhiều người muốn giữ “bảo bối”, thưởng thức theo cách của mình, chỉ cho một số người sưu tầm thân tín biết. Mấy năm nay, không ít người sưu tầm trẻ muốn mở rộng giao lưu để học hỏi kinh nghiệm nhiều hơn, có cơ hội tìm kiếm những giá trị.

Và hơn nữa, đồng hồ có nhiều loại với những tiếng chuông khác nhau, nhưng đều là tác phẩm nghệ thuật có giá trị. Đồng thời, qua chiếc đồng hồ họ cũng muốn nhắc nhở mọi người thời gian là vàng bạc, nhưng nó chẳng chờ đợi ai cả, nên cần trân trọng thời gian, trân trọng những giây phút bình yên trong cuộc đời.

Gần chục năm trở lại đây, đã có những nhóm chơi đồng hồ tụ tập nhau để cùng chia sẻ thú chơi. Qua chiếc đồng hồ những người cũng muốn nhắc nhở mọi người thời gian là vàng bạc, chẳng chờ đợi ai, nên cần trân trọng thời gian, trân trọng những giây phút bình yên cũng như những phút giây sống đẹp, sống bình thản trong cuộc đời.

Anh Nguyễn Trung Nghĩa, nhà nghiên cứu đồng hồ cổ chia sẻ: “Sự khác biệt giữa cách chơi của người Việt và người Pháp là rất lớn. Người Pháp chơi trước nhiều, có nhiều thành viên tham gia và họ tự sửa chữa được đồng hồ cổ. Họ có sách vở để nhận biết, ở Việt Nam thì chưa có. Nên để hiểu thêm giá trị của đồng hồ, những người sưu tầm cũng cần dấn thêm một bước nữa, là mở ra các trang mạng, trao đổi thông tin, giúp cho nhiều người hiểu thêm về giá trị của đồng hồ cũng như thời gian”.