Những người thắp lửa guitar cho giới trẻ Hà thành

Guitar quyến rũ

Ngày xưa, giới trẻ chưa bị mê hoặc bởi rop, rock hay hip-hop… như bây giờ, thì âm nhạc thế giới đến với họ chủ yếu qua các tác phẩm cổ điển. Trong các nhạc cụ phổ biến thời đó, guitar là cây đàn rất được hâm mộ, vì thế được học, được nghe những nghệ sĩ trong “Thất cầm” là một niềm vui sướng lớn.

Nghệ sĩ Quang Tôn cho biết: “Thời đó, theo phong trào và cũng là niềm đam mê của giới trẻ, họ tìm đến chúng tôi học guitar nhiều lắm, như để bồi bổ thêm tâm hồn mình. Họ học tập say sưa và hầu như không nghĩ mình học để đi kiếm tiền. Chơi guitar cũng là thú chơi tao nhã, thanh tao, bổ ích. Khi trang bị cho mình những ngón guitar, cũng giống như trang bị cho quả tim của mình những bản nhạc sinh động của cuộc đời vậy. Có cây guitar trong tay, mỗi người có thể tấu nhạc bất cứ lúc nào”.

Nhóm Thất cầm

Không chỉ có các nghệ sĩ của nhóm “Thất cầm”, mà nghệ sĩ guitar khiếm thị Trịnh Đình Thi cũng khẳng định: Guitar có khả năng chơi độc lập và đây là loại nhạc cụ mà ngón tay người chơi trực tiếp tác động vào dây đàn, nên người chơi dễ làm chủ được âm thanh và âm thanh sống động hơn.

Nghệ sĩ Trịnh Đình Thi cho biết thêm: “Cây guitar ra đời gắn với truyền thuyết của nước Tây Ban Nha, có hình dáng giống người con gái và nó có thể ngân lên nhiều giọng điệu kỳ diệu, nổi trội.”

Thực tế chứng minh, guitar có kích thước vừa phải, nhẹ nhàng có thể mang đi nhiều nơi, giá cả phù hợp với sinh viên, giới trẻ và đáp ứng được nhiều người. Trong mọi cuộc sinh hoạt tập thể, guitar tạo ngay không khí hừng hực, nối vòng tay lớn. Guitar cũng đáp ứng được nhu cầu của nhiều thể loại nhạc như nhạc nhẹ, rock, jazz...

Giới sinh viên đặc biệt thích guitar, vì đặc trưng của đời sống, cây guitar là người bạn giúp họ tâm tình, bày tỏ tình cảm và thỏa mãn nhu cầu giải trí. Điều này được thể hiện trong ca khúc Cây đàn sinh viên do Quốc An và Thuận Thiên sáng tác: “Đời sinh viên có cây đàn guitar/ Đàn ngân lên chúng ta cùng hòa ca/ Có anh bạn xa nhà, có cô bạn nhớ cha, cất vang cùng lời ca...”.

Theo nghệ sĩ Văn Vượng - người có thâm niên hơn 40 năm dạy guitar ở Hà Nội, guitar chọn loại nhạc để chơi, nên những bài dùng cho guitar thường rất hay. Khi chơi guitar, tự nhiên tâm hồn được thanh lọc, bớt suy nghĩ đến điều ác, giúp tinh thần sảng khoái. Giới trẻ bây giờ vẫn rất quan tâm đến guitar và rất nhiều bậc cha mẹ đã đem con đến gửi thầy Vượng để “cải hóa” tâm hồn các em. Và nhiều em học sau khóa học đàn ở nhà thầy Vượng đã trở nên chăm ngoan, học giỏi hơn.

Những người thắp lửa guitar

Từ năm 1945, cây guitar đã trở thành bạn đường thân thiết của các nhạc sĩ kháng chiến, giới học sinh sinh viên và nhiều người yêu nhạc. Nhiều nhạc sĩ đồng thời là người đệm guitar rất giỏi đã xuất hiện như: Hoàng Vân, Trọng Bằng, Tô Vũ, Văn Chung, Nguyễn Văn Tý, Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Phạm Duy, Văn Ký...

Người mở lớp dạy guitar đầu tiên là Tạ Tấn vào năm 1944, đến năm 1954 các lớp học của ông chuyên nghiệp hơn. Tạ Tấn sinh năm 1925, tên thật là Tạ Duy Thái, quê Hoài Ðức (Hà Tây cũ). Năm 15 tuổi, Tạ Tấn vào Sài Gòn và may mắn được một thương gia Nhật Bản giỏi guitar truyền dạy cho. Với năng khiếu đặc biệt, ông tiếp thu rất nhanh, sau đó tiếp tục theo học thầy dạy guitar chuyên nghiệp người Philippines, sau đó về Hà Nội sống và dạy đàn.

Tạ Tấn cũng là những người đầu tiên góp phần thành lập Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia). Hơn 30 năm giảng dạy Tạ Tấn đã góp phần hình thành một thế hệ guitar sau này nổi tiếng như: Trần Văn Thân, Ngô Ðăng Quang, Nguyễn Lương Bình, Nguyễn Ðức, Nguyễn Văn Dị, Lê Hùng Phong... Tiêu biểu là Ðặng Ngọc Long - Phó chủ nhiệm khoa guitar Nhạc viện Berlin (CHLB Ðức) và các nghệ sĩ này, sau đó cũng thu nhận nhiều học trò để truyền dạy.

Sau Tạ Tấn, nhóm “Thất cầm” hình thành từ năm 1955 là một minh chứng cho tình yêu say mê của giới trẻ Hà thành. Hơn nữa, đó là minh chứng cho tài năng, những tâm hồn đồng điệu đã biết kết hợp với nhau để làm nên sức mạnh. Họ tạo thành làn sóng và thắp lên tình yêu guitar với phần lớn giới trẻ Hà Nội và lửa đam mê đó vẫn cháy trong lòng lớp trẻ đến ngày hôm nay.

Một số người trong nhóm “Thất cầm” từng là học trò của Tạ Tấn và sau này phát triển, hoàn thiện tài năng thêm bằng cách tự học, họ cũng giúp các nghệ nhân làm đàn hoàn thiện các cây guitar Việt Nam thời đó. Tiếng vang của “Thất cầm” khơi dậy không khí sôi nổi, mạnh mẽ trong giới trẻ.

Nhiều lớp học guitar của nhóm “Thất cầm” hình thành từ năm 1962 và đến năm 1973 thì trở nên đông vui, nhộn nhịp hơn được mở ra ở hầu hết các quận nội thành. Bảo Lâm có lớp dạy ở 78 Hai Bà Trưng; Quang Tôn vừa làm báo Hà Nội Mới vừa dạy các lớp ở tại gia đình số 70 Cầu Gỗ; Hải Thoại thuyên chuyển nhiều nơi nên các lớp học cũng thường xuyên thay đổi; Phạm Văn Phúc và Nguyễn Tỵ thường dạy ở Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội, các Nhà văn hóa quận Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng và các gia đình yêu guitar.

Thời gian này còn xuất hiện các lớp dạy đàn rất đông đúc của hai nghệ sĩ Văn Vượng ở số 44 Hàng Bồ; Trịnh Đình Thi ở 212 Khâm Thiên, Nguyễn Đức ở 343 Bạch Mai, Trần Nhất ở 1132 Đường Láng... Các nghệ sĩ ngày đó được người người yêu mến gọi là “những người tử vì đạo guitar”.

Điều làm cho người dân khâm phục hơn nữa, là nhóm “Thất cầm” đã cùng nhau nghe những tác phẩm của A.Segovia, F.Sor, Villa Lobot... qua đĩa và kỳ công ghi ra thành bản nhạc để có thể tự tập và truyền dạy tới học trò.

Trong nhóm “Thất cầm”, có lẽ Hải Thoại là người có số phận éo le và chịu nhiều khó khăn nhất. Sau này, nghệ sĩ Quang Vinh - con trai của nghệ sĩ Hải Thoại có nói rằng: “Với cha và cả với tôi, tiếng đàn guitar không chỉ là những âm thanh được chắt lọc từ trí tuệ của người nghệ sĩ mà còn là nỗi niềm của mỗi số phận, mỗi con người... Nhờ vào cây guitar mà cha đã nuôi hai anh em trai tôi khôn lớn. Chính vì thế mà cha thường nói: “Gia đình mình mắc nợ cây guitar!”.

Hải Thoại đã soạn lại các bài Mừng Tây Nguyên chiến thắng, Trăng sáng đôi miền, Bài ca hy vọng, Quê em miền Trung du... dành cho guitar. Và khi ông tấu lên những bản nhạc đầy cảm xúc, day dứt đã làm mê mẩn biết bao thế hệ học trò.

Nở rộ các Câu lạc bộ

Các lão nghệ sĩ guitar ở Hà Nội vẫn miệt mài dạy hết lớp này đến lớp khác cho thanh niên, sinh viên và học sinh. Giờ các ông đã cao tuổi, nên các lớp học đều được tổ chức tại gia đình. Riêng CLB Guitar Cổ điển do nghệ sĩ Nguyễn Phương Hà làm chủ nhiệm, có trụ sở chính là Cung Văn hóa hữu nghị Việt - Xô đã mở 9 cơ sở dạy guitar trên địa bàn Thủ đô. CLB có hơn 400 thành viên, hoạt động thường xuyên và hiệu quả.

Ở Hà Nội, hiện nay còn có rất nhiều CLB guitar hoạt động thường xuyên. Thành viên của các CLB này chủ yếu là học trò của các lão nghệ sĩ guitar của Hà Nội. Trong số các bạn trẻ học guitar, một phần để làm nghề còn phần lớn vì yêu thích, coi cây guitar như người bạn. Phong trào học và chơi guitar của giới trẻ, cùng với các CLB guitar đã làm nên những nét đặc sắc của Thủ đô. Bao nhiêu năm qua, cây guitar với những âm thanh tuyệt vời của nó đã góp phần làm cho phong trào văn nghệ của Thủ đô trở nên đa dạng, phong phú. Làm cho Hà Nội văn minh hơn, đẹp đẽ hơn.

Nguyễn Văn Học