Nốt trầm xiếc Việt

Nghệ thuật xiếc ở nước ta vẫn không ngừng phát triển, các nghệ sĩ xiếc vẫn hăng say, bám trụ với nghề. Nhiều năm trở lại đây, xiếc Việt Nam tham gia nhiều liên hoan quốc tế và hầu hết đều có giải cao với những tiết mục độc đáo, cho thấy tài năng xuất chúng của các nghệ sĩ trên sân khấu.

Tuy nhiên, phía sau tấm màn nhung, nghệ sĩ xiếc nhiều khi phải gạt nước mắt bởi sự khổ luyện, thậm chí gặp tai nạn dẫn đến tật nguyền, nghiêm trọng hơn là mất mạng...

Nghệ sĩ xiếc-nỗi niềm luôn được thăng hoa

Với những màn nhào lộn, đu dây, ảo thuật đầy biến hóa... biến hóa trên sân khấu của các nghệ sĩ xiếc, khán giả luôn đón nhận nhiệt tình, mãn nhãn và thật sự hứng khởi. Nghệ thuật xiếc Việt vẫn cho thấy được vị thế của mình bởi các tiết mục đã chinh phục được bạn bè quốc tế khi lưu diễn ở nước ngoài.

Trong khi đó, các liên hoan xiếc quốc tế cả trong và ngoài nước, xiếc Việt vẫn giành nhiều huy chương cũng như thành tích cao. Trong nước, tại sân khấu Rạp xiếc Trung ương (tại Hà Nội), khi tổ chức các buổi diễn thì khán đài luôn chật cứng khán giả ở mọi lứa tuổi. Nhưng “hậu trường” của người làm xiếc là cả một câu chuyện dài, chứa đựng đắng cay và cả sự mất mát.

Trong lịch sử nghệ thuật xiếc nước ta, từng có không ít nghệ sĩ gặp những tai nạn cả khi tập luyện cũng như khi diễn trước khán giả. Các tai nạn quá nặng buộc các nghệ sĩ phải giã từ sự nghiệp dù đang ở độ chín. Điển hình như trường hợp của nghệ sĩ Lê Hương (Đoàn Xiếc TP.HCM) biểu diễn tiết mục nhào lộn, chị không may bị quật văng gãy xương vai phải bỏ nghề vĩnh viễn.

Bên cạnh đó là cố nghệ sĩ Hồng Hạnh với màn biểu diễn “Đế kiếm trên đu”, trong một lần biểu diễn tại nước ngoài nữ nghệ sĩ đã bị mũi kiếm và cả khay lớn đâm trúng ngực một vết lớn. Hoặc nghệ sĩ đu dây Hồng Vân với cú ngã kinh hoàng từ trên đỉnh rạp xuống đất dẫn tới chấn thương đầu, mất trí nhớ trong một thời gian dài và phải từ bỏ nghề.

Thậm chí, NSND Vũ Ngoạn Hợp - Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam trước khi lên làm quản lý, ông cũng từng có chục lần bị gãy tay, chân khi còn là một diễn viên xiếc tung hứng, nhào lộn, ảo thuật.

Gần đây nhất, NSƯT Trường Thành (Đoàn xiếc 1, Liên đoàn Xiếc Việt Nam) đã qua đời ngay trên sân khấu trong chuyến lưu diễn tại thành phố Móng Cái (Quảng Ninh), cho thấy sự khốc liệt và bi thương của nghệ sĩ xiếc nói chung ở nước ta. Khi đang diễn tiết mục hề gõ bát trên sân khấu, đột nhiên NSƯT Trường Thành nằm gục xuống bàn. Dù nghệ sĩ đã được mọi người đưa đi cấp cứu tại bệnh viện nhưng đã không qua khỏi.

Được biết NSƯT Trường Thành vốn đã mắc một số bệnh về huyết áp, thần kinh toạ... NSƯT Trường Thành đã có 43 năm gắn bó với nghề, chỉ còn 1 năm nữa là đến tuổi nghỉ hưu nhưng ông vẫn muốn được biểu diễn, được đứng trên sân khấu để phục vụ khán giả.

Nhiều lần lãnh đạo ngỏ ý với NSƯT Trường Thành nghỉ ngơi, thế nhưng nghệ sĩ xiếc vẫn kiên quyết: “đừng bắt tôi ngồi nhà. Sức tôi còn tốt, bây giờ diễn được buổi nào cứ diễn, sang năm nghỉ hưu tôi mới chịu ngồi yên”. Nhưng không may, NSƯT Trường Thành vì lòng đam mê, yêu nghề đến tận cùng đã ra đi mãi mãi khiến các đồng nghiệp, công chúng không khỏi xót xa, đau đớn.

Một người trong giới làm xiếc từng chia sẻ, xiếc là ngành nghệ thuật có đặc thù riêng, lao động nặng nhọc cả về trí tuệ và thể lực, đòi hỏi nghệ sĩ không ngừng rèn luyện, nâng cao kỹ thuật và nghệ thuật. Tuy nhiên, các nghệ sĩ xiếc thường xuyên đối mặt với nguy cơ tai nạn, bệnh nghề nghiệp và điều này đã được chứng minh trong thực tế của người làm nghề.

Cùng với đó, tuổi nghề quá ngắn ngủi và chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng đã dẫn đến việc tuyển sinh cho nghề xiếc gặp nhiều khó khăn. Hầu hết các nghệ sĩ xiếc theo đuổi bộ môn nghệ thuật này vì lòng yêu nghề chứ mức thu nhập không đủ để trang trải.

Trong khi đó, có nghệ sĩ từng chia sẻ rằng, khi các học viên trẻ tốt nghiệp từ các “lò” đào tạo Việt Nam khi ra trường, có người may mắn xin được việc thì khó khăn bởi thu nhập từ nghề thấp, nhiều bạn trẻ yêu nghề nhưng không xin được việc thì “từ giã sự nghiệp” từ sớm. NSND Vũ Ngoạn Hợp cho rằng, xiếc không chỉ là nghề có nhiều rủi ro tai nạn mà còn là nghề có nhiều cửa ải chông gai, đòi hỏi người diễn viên lòng yêu nghề, kiên trì và bám đuổi.

Lại cần kể thêm một trường hợp theo nghề xiếc nữa rất tiêu biểu chứng minh cho nghề xiếc cực kỳ khắc nghiệt và đầy rủi ro, đó chính là NSƯT Tuyết Hoàn. Cách đây vài năm, sau một cú ngã trong quá trình tập luyện, NSƯT Tuyết Hoàn đã bị chấn thương và cuộc đời chị từ đó phải ngồi trên chiếc xe lăn.

Không chỉ tiếc nuối khi chia tay sự nghiệp biểu diễn, NSƯT Tuyết Hoàn đã suy sụp tinh thần, nước mắt chảy ròng vì không còn được diễn trên sân khấu phục vụ khán giả, hơn nữa chị vừa lập gia đình nên gánh nặng kinh tế lại càng nặng nề hơn.