OCOP Nghệ An: Nâng tầm giá trị nông sản bằng sản xuất sạch và kết nối số

Tính đến nay, toàn tỉnh Nghệ An đã có gần 743 sản phẩm OCOP được công nhận đạt từ 3 sao trở lên. Trong số đó, có 3 sản phẩm xuất sắc đạt hạng 5 sao, 45 sản phẩm đạt 4 sao và một lực lượng hùng hậu với 695 sản phẩm đạt hạng 3 sao. Những con số ấn tượng này đã đưa Nghệ An vào tốp đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP được chứng nhận, chỉ đứng sau Thủ đô Hà Nội. Sức sống của chương trình còn thể hiện qua sự tham gia đông đảo của 449 chủ thể, bao gồm các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ sản xuất kinh doanh. Đáng chú ý, các hợp tác xã, tổ hợp tác cho thấy vai trò nòng cốt khi có tới 194 chủ thể, chiếm khoảng 43% đơn vị tham gia.

Nghệ An đang tích cực thực hiện chủ trương phát triển nông nghiệp sạch và nông nghiệp hữu cơ

Sự đa dạng và phong phú của sản phẩm OCOP Nghệ An là một yếu tố tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt. Với lợi thế là một tỉnh có địa bàn rộng, địa hình đa dạng từ vùng ven biển đến miền núi cao, cùng với truyền thống sản xuất lâu đời và nền văn hóa ẩm thực đặc sắc, Nghệ An có điều kiện lý tưởng để xây dựng các sản phẩm mang bản sắc vùng miền rõ nét. Nhờ đó, các sản phẩm OCOP của tỉnh rất đa dạng, trải dài trên nhiều lĩnh vực từ thực phẩm chế biến, đồ uống, thảo dược cho đến các sản phẩm thủ công mỹ nghệ.

Tác động của chương trình OCOP đến kinh tế nông thôn là rất rõ rệt và tích cực. Trước hết, chương trình đã trực tiếp giúp gia tăng giá trị cho các sản phẩm địa phương, từ đó tạo ra hàng ngàn việc làm mới và góp phần nâng cao thu nhập cho người dân. Không chỉ dừng lại ở việc phát triển sản phẩm thô, nhiều mô hình đã cho thấy sự thành công trong việc ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình chế biến sâu và bảo quản, qua đó nâng cao cả năng suất và chất lượng sản phẩm. Hơn thế nữa, việc gắn kết sản phẩm OCOP với văn hóa bản địa và các hoạt động du lịch cộng đồng cũng đang tạo ra những giá trị lan tỏa to lớn, thúc đẩy sự phát triển tổng thể, hài hòa và bền vững tại các khu vực nông thôn.

Phát triển bền vững gắn với chuỗi giá trị và sản xuất sạch

Nhận thức rõ xu thế tiêu dùng hiện đại và yêu cầu của thị trường, Nghệ An đang tích cực thực hiện chủ trương phát triển nông nghiệp sạch và nông nghiệp hữu cơ. Để thích ứng và dẫn dắt xu hướng này, chương trình OCOP của tỉnh đã có những điều chỉnh chiến lược quan trọng. Lãnh đạo tỉnh xác định rõ, OCOP không chỉ đơn thuần là một sản phẩm, mà phải là một loại hàng hoá được gắn kết chặt chẽ với toàn bộ hệ sinh thái từ sản xuất, chế biến, phân phối đến tiêu dùng.

Do đó, từ năm 2023, định hướng chiến lược của tỉnh là đẩy mạnh việc áp dụng các quy trình sản xuất sạch, có chứng nhận uy tín như VietGAP, hữu cơ, hay GlobalGAP cho toàn bộ nguyên liệu đầu vào. Quá trình này được kết hợp chặt chẽ với việc tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm nghiêm ngặt trong tất cả các khâu từ chế biến, đóng gói cho đến vận chuyển. Song song với việc nâng cao chất lượng, tỉnh đặc biệt chú trọng đến việc phát triển sản phẩm theo chuỗi giá trị. Các chủ thể OCOP được khuyến khích mạnh mẽ để xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung, tạo liên kết với các hợp tác xã dịch vụ và ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các nhà phân phối lớn hoặc các sàn thương mại điện tử. Đây được xem là hướng đi mang tính bắt buộc để đảm bảo sự bền vững và nâng cao khả năng cạnh tranh cho sản phẩm OCOP Nghệ An trên thị trường. Để hỗ trợ cho định hướng này, tỉnh cũng đang xúc tiến việc xây dựng một bản đồ số hóa các vùng sản phẩm OCOP, giúp cho công tác quy hoạch trở nên hợp lý và nâng cao hiệu quả quản lý.

Chủ trương này không chỉ là định hướng của riêng tỉnh mà còn phù hợp với chỉ đạo chung của Chính phủ và các bộ, ngành. Trước các vấn đề về chất lượng và an toàn thực phẩm, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành văn bản chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các cơ quan liên quan để tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát đối với các sản phẩm OCOP. Động thái này nhằm thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc nâng cao chất lượng sản phẩm, kích cầu tiêu dùng, đồng thời tăng cường phòng chống gian lận thương mại, hàng kém chất lượng và không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Nhiều mô hình điển hình tại Nghệ An đã chứng minh cho sự thành công của định hướng phát triển theo hướng sản xuất sạch và chuỗi giá trị. Có thể kể đến các sản phẩm của Công ty Cổ phần Dược liệu Pù Mát hay sản phẩm tảo xoắn Spirulina ở xã Quỳnh Anh, được sản xuất khép kín theo công nghệ sinh học hiện đại, có khả năng truy xuất nguồn gốc, đạt chuẩn an toàn thực phẩm và mang tiềm năng xuất khẩu lớn. Một ví dụ tiêu biểu khác là nước mắm Vạn Phần (Diễn Châu), một sản phẩm OCOP 4 sao, đã thành công trong việc xây dựng vùng nguyên liệu cá cơm sạch, kết hợp phương pháp chế biến truyền thống với công nghệ hiện đại và đang trong quá trình xúc tiến xuất khẩu. Bên cạnh đó, các sản phẩm nổi tiếng khác như chè Shan tuyết, trà hoa vàng Quế Phong, giò bê Nam Đàn, mây tre đan Đức Phong đều có điểm chung là gắn kết chặt chẽ sản phẩm với giá trị văn hóa bản địa, được hỗ trợ bởi kỹ thuật và quản trị hiện đại, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ số vào sản xuất và kinh doanh. Công ty XNK Thảo dược Hằng Moon là một minh chứng cho sự phát triển mạnh mẽ này, khi vừa khai trương nhà xưởng chế biến nông sản thứ hai tại Đô Lương, khẳng định cam kết đồng hành cùng nông dân trong việc nâng cao giá trị nông sản quê nhà.

Từ chuyển đổi số đến chinh phục xuất khẩu

Trong bối cảnh thị trường ngày càng trở nên khắt khe, đặc biệt là các kênh thương mại điện tử và thị trường xuất khẩu, việc thích ứng và đổi mới là yếu tố sống còn để chương trình OCOP có thể phát triển bền vững. Nhận thức rõ điều này, Nghệ An đang tích cực hỗ trợ các chủ thể OCOP tiếp cận và chinh phục các thị trường lớn hơn thông qua việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong hoạt động xúc tiến thương mại. Tỉnh khuyến khích và hỗ trợ các chủ thể tham gia vào các sàn thương mại điện tử, quảng bá sản phẩm trên môi trường số. Việc mở rộng tiêu thụ nông sản trên các nền tảng này được xem là giải pháp hiệu quả giúp xây dựng thương hiệu, quảng bá, giới thiệu và mở rộng thị trường cho các sản phẩm OCOP một cách nhanh chóng và sâu rộng.

Một trong những hoạt động nổi bật gần đây là buổi livestream giới thiệu sản phẩm OCOP và đặc sản của tỉnh lần thứ tư trong năm 2025, được tổ chức bởi Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh tại siêu thị Go! Vinh. Thông qua những sự kiện như vậy, Nghệ An kỳ vọng sẽ tăng cường sự tương tác trực tiếp giữa người tiêu dùng với các đơn vị sản xuất và cung ứng, từ đó góp phần thúc đẩy mạnh mẽ việc tiêu thụ các sản phẩm OCOP của địa phương. Không chỉ có sự vào cuộc của các cơ quan quản lý, chính các chủ thể OCOP cũng đang rất tích cực trong cuộc đua chuyển đổi số. Ông Thái Đại Phong, Giám đốc Công ty TNHH Đức Phong, một doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ từ mây tre đan với sản phẩm đã có mặt tại hơn 10 quốc gia châu Âu, chia sẻ rằng doanh nghiệp đang tập trung xây dựng hình ảnh trên các mạng xã hội như Pinterest, Instagram, Facebook và Tiktok. Đồng thời, Công ty cũng tăng cường đưa hình ảnh sản phẩm lên website riêng, thay đổi cách tiếp cận khách hàng qua email, gửi catalogue điện tử (e-catalogue) và mở rộng các hình thức chào hàng trực tuyến.

Thực tế đã chứng minh, việc kết nối số đang giúp các sản phẩm OCOP vươn xa, tạo động lực mạnh mẽ cho kinh tế nông thôn phát triển theo hướng hàng hóa, nâng cao giá trị sản xuất dựa trên bản sắc vùng miền. Nhu cầu của thị trường quốc tế đối với các sản phẩm OCOP được đánh giá là rất lớn và còn nhiều tiềm năng, đặc biệt là từ cộng đồng người Việt Nam tại các nước châu Âu, Mỹ. Theo Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, dù chưa có thống kê chính xác, nhưng ước tính đã có hàng nghìn sản phẩm OCOP được xuất khẩu, trong đó toàn bộ 126 sản phẩm 5 sao và gần 300 sản phẩm tiềm năng 5 sao đều có hoạt động xuất khẩu.

Tuy nhiên, con đường đưa sản phẩm OCOP ra thế giới vẫn còn những hạn chế. Phần lớn các chủ thể OCOP hiện nay là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hợp tác xã hoặc hộ sản xuất, do đó còn hạn chế về nguồn nhân lực chuyên môn, kỹ năng công nghệ thông tin, kinh nghiệm vận hành trên các sàn thương mại điện tử và chưa am hiểu sâu sắc về các quy trình giao dịch xuyên biên giới. Chính vì vậy, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa đủ điều kiện để tiếp cận thị trường toàn cầu dù sản phẩm của họ có chất lượng và tiềm năng lớn.

Để giải quyết những thách thức này và đưa chương trình phát triển lên một tầm cao mới, Nghệ An đã xác định bốn trọng tâm phát triển trong thời gian tới. Thứ nhất là tiếp tục đề xuất, điều chỉnh và bổ sung các chính sách mới để hỗ trợ phát triển sản phẩm, từ việc định hướng vùng nguyên liệu, đào tạo, đổi mới công nghệ, xây dựng chuỗi giá trị, hỗ trợ cơ sở hạ tầng, máy móc, tiếp cận tín dụng cho đến quản trị và tiếp cận thị trường dành cho các sản phẩm đã đạt tiêu chí xuất khẩu. Thứ hai là đẩy mạnh hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, cải tiến mẫu mã và thường xuyên quảng bá sản phẩm gắn với phát triển du lịch, đồng thời áp dụng các hệ thống tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGAP, HACCP. Trọng tâm thứ ba chính là tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại. Cuối cùng, và cũng là yếu tố quan trọng nhất, là tăng cường công tác giám sát sau công nhận OCOP để kiểm soát chặt chẽ chất lượng, an toàn thực phẩm, qua đó giữ gìn và nâng cao uy tín thương hiệu trong lòng người tiêu dùng. Tỉnh sẽ kiên quyết thu hồi chứng nhận đối với các sản phẩm không đảm bảo chất lượng, đồng thời nâng cao vai trò giám sát của chính quyền cấp xã và chủ động tiếp nhận, xử lý các phản ánh từ cộng đồng.

Chương trình OCOP được xác định là một chương trình phát triển kinh tế nông thôn mang tính bền vững và lâu dài. Sự thành công của chương trình đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và mỗi người dân, cùng chung tay đưa những sản phẩm tinh túy của quê hương Nghệ An vươn ra biển lớn.