Sự nghiệp kinh doanh của tỷ phú giàu nhất nước Nga

Từng bước làm giàu

Tạp chí CEO, dẫn đầu danh sách tỷ phú Nga trong năm qua là ông Alisher Usmanov, người sáng lập ra Tập đoàn đầu tư Metalloinvest với tài sản trị giá 18,72 tỷ USD. Alisher Usmanov còn là đồng chủ sở hữu của Metalloinvest, Công ty DST toàn cầu, Mail.ru, kênh truyền hình âm nhạc Muz-TV, là cổ đông của câu lạc bộ bóng đá Arsenal, Chủ tịch Liên đoàn Đấu kiếm Nga.

Alisher Usmanov sinh ngày 9/9/1953 ở thành phố Chust, tỉnh Namangan (Uzbekistan). Năm 1976, ông tốt nghiệp Học viện Quan hệ quốc tế quốc gia Moscow (MGIMO) danh tiếng với chuyên ngành Luật quốc tế.

Alisher Usmanov, người giàu nhất nước Nga năm 2012

Sau khi tốt nghiệp MGIMO, Usmanov trở thành chuyên viên nghiên cứu tại Trung tâm Thông tin Khoa học trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Uzbekistan, đồng thời là chuyên gia tư vấn cao cấp của các Ủy ban Trung ương Thanh niên Uzbekistan, Tổng giám đốc Hiệp hội Kinh tế đối ngoại trực thuộc Ủy ban Hòa bình của Liên Xô.

Năm 1980, Usmanov đã bị Tòa án quân sự quân khu Turkestan kết án 8 năm tù giam với cáo buộc tống tiền và bị tịch thu tài sản. Đến năm 1986, Usmanov đã được ra tù trước thời hạn vì “hành vi tốt”. Vào năm 2000, Tòa án tối cao của Uzbekistan phục hồi hoàn toàn danh dự cho Usmanov và nói vụ án hình sự này là “đáng chế nhạo”.

Đầu những năm 90 Usmanov chuyển từ Uzbekistan đến Nga. Ông ta đã mở một xưởng sản xuất túi nilon ngay tại cơ sở nhà máy nhựa Ramenkoe (Moscow) và tham gia vào việc kinh doanh thuốc lá. Trong cùng thời gian này, ông đã mở "Ngân hàng Nga độc lập đầu tiên" tại Moscow. Tháng 4/1993, ông trở thành đồng sáng lập Ngân hàng MAPO (sau đó phá sản vào năm 2000).

Giai đoạn 1994-1995, Usmanov trở thành cố vấn cho Tổng giám đốc của Hiệp hội Sản xuất Máy bay Moscow (MAPA). Năm 1995, ông nắm ghế Phó chủ tịch thứ nhất HĐQT Ngân hàng MAPO. Trước đó, tháng 8/1994, Usmanov đã trở thành người sáng lập Công ty cổ phần Goldkross. Trong thời gian 1994-1998, Usmanov đứng đầu Công ty Đầu tư liên ngân hàng Interfin (MIFK Interfin). Sau đó Usmanov mua lại phần lớn cổ phần của Xí nghiệp Oskol Electric Works (OEMK) và Xí nghiệp khai khoáng Lebedinsky (LGOK).

Năm 1996, Usmanov trở thành một trong những lãnh đạo của các dự án Tập đoàn tài chính công nghiệp FIG AtomRudMet. Về thực chất đó là liên doanh của những DN và ngân hàng mà Usmanov nắm quyền lãnh đạo hoặc có cổ phần. Sau đó không lâu, Usmanov đã phải rút tên khỏi vị trí này.

Trong các năm 1995-1996 Ngân hàng MAPO và Interfinservis (Group Interfin) đã mua 51% cổ phần của công ty khai khoáng Arkhangelskgeoldobycha (AGD), để rồi trở thành thành viên HĐQT của AGD từ năm 1997 đến 2001. Chưa dừng lại ở đó, theo các chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu chính sách và phát triển, Usmanov đã liên kết với Công ty Dầu khí Lukoil, và “nhường” quyền kiểm soát Công ty Khai khoáng AGD cho nhà đầu tư V.A Invest (trong đó Lukoil-Garant nắm 50,1% và 49,9% cổ phần thuộc về Interfin). Năm 2001 Usmanov đã bán toàn bộ cổ phẩn của mình và thu về 170 triệu USD.

Chinh phục Gazprom

Năm 1997 Usmanov bắt đầu chinh phục Gazprom.

Đầu tiên Ngân hàng MAPO và Interfinservis được Chủ tịch HĐQT Gazprom Rem Vyakhirev giao nhiệm vụ nghiên cứu và thực hiện chương trình thu hồi nợ khí đốt quá hạn từ một số nhà máy thép.

Sang năm 1998, Usmanov được bổ nhiệm làm Phó tổng giám đốc của Gazprominvestholding (công ty con của Gazprom) và đến năm 2000, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc điều hành của Gazprom. Như một số phỏng đoán, giai đoạn này Gazprom đã trở thành cổ đông của MIFK Interfin với 20% cổ phần.

Năm 1999, Usmanov tham gia HĐQT của Công ty cổ phần kim cương Arkhangelsk. Gazprominvestholding và Interfin đã ký một thỏa thuận về hành động chung trong thị trường thép. Theo truyền thông Nga, Gazprominvestholding sở hữu 10% cổ phần của LGOK và 16,5% cổ phần của OEMK, trong khi đó Interfin sở hữu 35% cổ phần của LGOK và 45% cổ phần OEMK.

Mục tiêu chính của liên minh, theo các chuyên gia, là nhằm hất cẳng ngân hàng tín dụng Nga ra khỏi LGOK. Tháng 9/2000, Chủ tịch Gazprom Rem Vyakhirev quyết định thành lập Công ty cổ phần Gazmetall, với 48,21% cổ phần của công ty được chuyển giao cho Gazprominvestholding quản lý, phần còn lại được chia sẻ giữa các công ty Interfin và các nhà đại diện cho lợi ích của Usmanov.

Tính đến năm 2000, Tập đoàn Interfin và Gazprominvestholding sở hữu 81,5% cổ phần của LGOK và 71% cổ phần OEMK.

Sau sự kiện Tập đoàn Interfin mua lại cổ phần của Gazmetall từ Gazprominvestholding, Usmanov vào thời điểm đó nói rằng ông không có bất kỳ lợi ích riêng nào trong giao dịch này, toàn bộ lợi ích đó thuộc về Gazprom. Cũng nhờ sự nhạy bén của Usmanov trong kinh doanh, Gazprom đã nhanh chóng giữ lại được gần 5% cổ phần của mình từ Stroytransgaz, trước khi toàn bộ cổ phần của công ty này bị niêm phong. Năm 2001 Usmanov được bổ nhiệm làm Tổng giám đốc Gazprom Invest và giữ cương vị đó cho đến nay.

Khôi Nguyên