Sửa đổi luật để giảm gánh nặng, nâng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp

Bỏ công bố hợp quy: Giảm chi phí, hội nhập quốc tế

Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường ông Lê Quang Huy cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật đã được chỉnh lý kỹ lưỡng dựa trên ý kiến của các đại biểu Quốc hội, đoàn đại biểu Quốc hội, và các cơ quan liên quan. Sau chỉnh lý, dự thảo luật gồm 5 chương, 59 điều, giảm 18 điều và bổ sung 13 điều so với dự thảo Chính phủ trình, nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, và thúc đẩy hội nhập quốc tế.

Một trong những nội dung trọng tâm được các đại biểu Quốc hội thảo luận sôi nổi là đề xuất bỏ quy định công bố hợp quy tại Điều 48, nhằm giảm gánh nặng chi phí và thủ tục cho doanh nghiệp. Đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Kiên Giang nhận định rằng, Việt Nam là một trong số ít quốc gia duy trì quy định công bố hợp quy, trong khi Hiệp định TBT của WTO và pháp luật các nước đối tác thương mại lớn không áp dụng quy định tương tự. Quy định này không chỉ đi ngược chuẩn mực quốc tế mà còn có nguy cơ bị xem là hàng rào phi thuế quan không cần thiết, thiếu cơ sở khoa học, gây khó khăn trong các cuộc đàm phán mở cửa thị trường. Việc thực hiện công bố hợp quy khiến doanh nghiệp tốn kém chi phí lớn cho kiểm nghiệm mẫu và thời gian chờ đăng ký hoặc tiếp nhận bản công bố, dẫn đến lãng phí, tăng chi phí sản xuất, giảm lợi thế cạnh tranh của hàng hóa "Made in Vietnam", và làm lỡ cơ hội kinh doanh, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé khẳng định, bãi bỏ quy định công bố hợp quy không chỉ giúp Việt Nam hài hòa với thông lệ quốc tế mà còn tạo điều kiện thuận lợi, thực chất cho doanh nghiệp phát triển, giảm chi phí tuân thủ, nâng cao năng lực cạnh tranh. Quy định này phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và chủ trương cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế, coi xuất nhập khẩu là động lực quan trọng cho phát triển đất nước. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương tán thành bổ sung nguyên tắc mỗi sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, hoặc môi trường chỉ chịu một quy chuẩn kỹ thuật thống nhất toàn quốc, trừ trường hợp được phân cấp theo luật, tại điểm a khoản 3 Điều 26a, nhằm đảm bảo tính nhất quán và minh bạch. “Quy định tại Điều 69a về trường hợp không phải công bố hợp quy khi sản phẩm đã đáp ứng yêu cầu trong luật chuyên ngành sẽ khắc phục tình trạng thực hiện đồng thời hai thủ tục, giảm chi phí tuân thủ, nhưng cần rà soát và bổ sung các trường hợp loại trừ tại Điều 48”, bà Nga đề xuất.

Tăng trách nhiệm, minh bạch quản lý, hướng đến chất lượng bền vững

Đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Trà Vinh, nhấn mạnh rằng, dự thảo luật đã quy định các yêu cầu chung về đánh giá sự phù hợp, nhưng chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý đối với hành vi công bố sai lệch hoặc gian dối trong công bố hợp chuẩn, hợp quy tại Điều 41. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, khi tiêu chuẩn và quy chuẩn ngày càng quan trọng trong quản lý chất lượng, việc thiếu chế tài cho hành vi này là kẽ hở nghiêm trọng, có thể gây hậu quả về an toàn, sức khỏe cộng đồng, làm giảm niềm tin thị trường và thiệt hại cho người tiêu dùng. Ông Bình kiến nghị bổ sung vào Điều 41 hoặc một điều riêng trong chương về đánh giá sự phù hợp, quy định rằng tổ chức, cá nhân cố ý công bố sai lệch kết quả đánh giá hợp chuẩn, hợp quy phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và bồi thường thiệt hại nếu gây hậu quả.

“Bộ Khoa học và Công nghệ cần ban hành hướng dẫn về mức độ xử lý vi phạm, từ thu hồi giấy công bố, phạt hành chính, đến truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng, cùng với cơ chế thanh tra, hậu kiểm định kỳ hoặc đột xuất đối với các tổ chức đánh giá sự phù hợp, đặc biệt là các tổ chức ngoài nhà nước”, ông Bình nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng khẳng định, quy chuẩn hợp quy là công cụ quan trọng để quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa trước khi đưa ra thị trường. Nếu không có tiêu chuẩn để quản lý, giám sát, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn, sức khỏe cộng đồng, và môi trường. Vấn đề cốt lõi là xác định mức độ quản lý và phương thức quản lý để đảm bảo chất lượng sản phẩm, hàng hóa, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, môi trường, và các vấn đề xã hội, đồng thời tạo môi trường minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp. Quản lý cần giảm chi phí tuân thủ, nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp và hàng hóa Việt Nam.

Các nội dung khác như cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn đo lường, chất lượng, cơ chế khai thác, vận hành, chia sẻ dữ liệu bảo mật, và phân cấp quản lý từ trung ương đến địa phương cũng được các đại biểu quan tâm. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh rằng, dự thảo luật cần đảm bảo nguồn lực, điều kiện cho hoạt động trong lĩnh vực tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đồng thời ứng dụng chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả quản lý, ông Huy cho biết.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan khẳng định, các đại biểu Quốc hội cơ bản nhất trí với nhiều nội dung giải trình, tiếp thu, chỉnh lý trong Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Các ý kiến thảo luận sâu sát, tâm huyết, thể hiện trách nhiệm cao trong việc hoàn thiện dự thảo luật. Ông cũng đề nghị cơ quan chủ trì thẩm tra phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo và các cơ quan liên quan để tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, giải trình thấu đáo ý kiến đại biểu, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội để trình Quốc hội thông qua theo chương trình kỳ họp.