Tạm trữ lúa gạo “buông” nông dân
Thay đổi tiêu chí phân bổ
Tại Hội nghị triển khai chủ trương mua tạm trữ lúa gạo vụ Đông Xuân 2014-2015 của Chính phủ, diễn ra đầu tháng 3/2015 ở Cần Thơ, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đưa ra 4 tiêu chí để xét giao chỉ tiêu thu mua tạm trữ lúa gạo cho các DN. Theo đó, các DN được phân giao chỉ tiêu mua tạm trữ phải có đăng ký mua tạm trữ, có thành tích tạm trữ vụ Đông Xuân năm trước, có năng lực tiêu thụ lúa gạo tạm trữ và có tham gia mô hình “Cánh đồng mẫu lớn”.
Giá lúa mặc dù nhích lên 100-300 đồng/kg nhưng vẫn ở mức thấp |
Với các tiêu chí trên, hạn mức 1 triệu tấn gạo tạm trữ vụ Đông Xuân 2014-2015 đã được phân bổ không đều giữa các địa phương. Tỉnh được phân giao mua tạm trữ nhiều nhất là An Giang với hơn 251.000 tấn, kế đó là Cần Thơ 175.000 tấn, Đồng Tháp 155.000 tấn, Long An 118.000 tấn, Tiền Giang 83.000 tấn. Cà Mau là địa phương được giao định mức mua ít nhất với số lượng chỉ khoảng 2.400 tấn.
Giải thích về việc thay đổi tiêu chí phân bổ này, ông Huỳnh Thế Năng, Phó chủ tịch VFA cho rằng, cách làm này sẽ minh bạch hơn vì sẽ chọn ra được các DN thực sự có năng lực mua tạm trữ, tránh trường hợp nhận chỉ tiêu rồi trả lại như vụ Đông Xuân năm ngoái. Thêm vào đó, mặc dù VFA giao chỉ tiêu cụ thể cho từng địa phương nhưng các DN được phân chỉ tiêu có thể thu mua ở các địa phương khác. Chẳng hạn, An Giang được giao mua 251.000 tấn, nhưng trong đó các DN có trụ sở tại tỉnh này chỉ được mua 137.000 tấn, số còn lại để cho các DN ở tỉnh khác thu mua.
Tạm trữ “không phải hỗ trợ nông dân”
Việc phân bổ hạn mức không căn cứ vào sản lượng lúa của từng địa phương khiến cho hàng loạt tỉnh có diện tích trồng lúa lớn ở khu vực ĐBSCL phản ứng mạnh. Đại diện tỉnh Đồng Tháp cho rằng, vụ Đông Xuân 2014-2015, tỉnh này xuống giống hơn 202.000 ha lúa, sản lượng ước khoảng 1,5 triệu tấn (tương đương 750.000 tấn gạo).
Trong tháng 2/2015, Đồng Tháp đã kiến nghị cho thu mua tạm trữ khoảng 350.000 tấn để giải quyết một nửa lượng lúa gạo trong dân, nhưng không được Chính phủ chấp thuận. Nay VFA giao chỉ tiêu mua tạm trữ 155.000 tấn, nghĩa là nếu các DN mua đủ số lượng thì cũng chỉ giải quyết được 1/4 sản lượng lúa tại địa phương.
Trong khi đó, đại diện Sở NN&PTNT Kiên Giang cho rằng, tỉnh này có diện tích lúa lớn nhất nhưng chỉ được phân mua 79.000 tấn là quá ít. Các tỉnh Vĩnh Long, Long An cũng cho rằng mức phân bổ 28.000 tấn và 118.000 tấn của VFA không thấm tháp vào đâu so với sản lượng lúa hàng triệu tấn của địa phương…
Ở đây có thể thấy, việc VFA toàn quyền trong việc phân bổ chỉ tiêu mua tạm trữ cho từng tỉnh và từng DN ít nhiều có tính chất độc quyền và không loại trừ khả năng xuất hiện môi trường lợi ích nhóm. So sánh với đợt mua tạm trữ vụ Đông Xuân 2013-2014, các tỉnh Đồng Tháp, Sóc Trăng, Kiên Giang, Long An đều được phân mua ít hơn từ 5.000 tấn đến 20.000 tấn. Trong khi đó, các địa phương như Cần Thơ, An Giang được phân chỉ tiêu mua trữ nhiều hơn, mặc dù sản lượng lúa không thay đổi.
Xét đến cùng, mục tiêu của chính sách thu mua tạm trữ lúa gạo là sử dụng hàng trăm tỷ đồng từ tiền thuế của người dân để hỗ trợ một phần chi phí cho DN nhằm bắt buộc họ phải thu mua lúa khi nông dân vào vụ. Người dân trồng lúa ở địa phương nào thì cũng đều mong muốn các DN tại khu vực của mình được phân chỉ tiêu mua tạm trữ nhiều hơn để họ tích cực thu mua, giúp giá nhích lên 200-300 đồng/kg lúa. Thế nhưng, “miếng bánh hỗ trợ lãi suất” dường như đang trở thành món quà để các DN xuất khẩu gạo tranh giành, chia chác cho nhau mỗi đợt Chính phủ có chương trình tạm trữ.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám cho biết: “Mua tạm trữ là giải pháp thị trường để ngăn giá lúa giảm, không phải chính sách hỗ trợ nông dân hay theo diện tích canh tác”.
Điều này cho thấy, sau 6 mùa thực hiện chủ trương mua tạm trữ, từ chỗ đặt mục tiêu “giúp nông dân có lãi 30%”, đến nay lợi ích của người dân từ Chương trình gần như đã bị buông bỏ. Vì thế, một giải pháp dù được thừa nhận “chỉ mang tính tạm thời” nhưng đã kéo dài 5-6 năm qua và tiêu tốn hàng ngàn tỷ đồng từ ngân sách mà chưa tỏ ra có hiệu quả cho nông dân. Thiết nghĩ, đã đến lúc không còn mục đích để duy trì thêm chương trình này nữa, xét đến lợi ích cuối cùng của nông dân.
Theo ghi nhận tại một số tỉnh ĐBSCL, các TCTD trên địa bàn các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang đã bắt đầu triển khai chương trình cho vay thu mua tạm trữ lúa gạo. Ông Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc Agribank Chi nhánh An Giang cho biết, hiện chi nhánh đang xem xét lại những hồ sơ vay mua tạm trữ của các DN được phân giao chỉ tiêu để giải ngân kịp thời. Trong vụ Đông Xuân 2013-2014, Agribank Chi nhánh An Giang cho vay khoảng 100 tỷ đồng theo chương trình tạm trữ. Năm nay số lượng cho vay có thể thấp hơn do các DN chia sẻ hợp đồng với các TCTD khác trên địa bàn tỉnh. Trong khi đó, ông Võ Ngọc Diệp, Giám đốc VietinBank Chi nhánh tỉnh Đồng Tháp cho rằng, vì năm nay chỉ có 1-2 DN được phân chỉ tiêu vay tại VietinBank với số lượng không nhiều (15-16 tỷ đồng) nên chỉ trong vòng tuần này là có thể giải ngân xong để DN tiến hành mua lúa. Theo chỉ đạo của NHNN, trong đợt tạm trữ lúa gạo vụ Đông Xuân 2014-2015 sẽ có 19 ngân hàng tham gia cho vay. Ngoài mức lãi suất ngân sách hỗ trợ tối đa trong 4 tháng, các NHTM phải chủ động cân nhắc, tính toán mức lãi suất cho DN vay trong thời gian còn lại. Mọi yêu cầu về điều kiện vay vốn, thẩm định khách hàng được thực hiện như các khoản vay thông thường. |