Tăng tính tuân thủ pháp luật cho vay tiêu dùng

Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Cục Cạnh tranh) Bộ Công thương), trong năm 2019, đơn vị này đã tiếp nhận và giải quyết 568 đơn khiếu nại của người tiêu dùng. Trong đó, dịch vụ tín dụng tiêu dùng là lĩnh vực bị phản ánh, khiếu nại nhiều nhất, chiếm 21,8%; tiếp đó là các lĩnh vực hàng hóa thường ngày (11,7%); điện thoại, viễn thông (11,6%).

Liên quan đến lĩnh vực tín dụng tiêu dùng, Cục Quản lý cạnh tranh cho biết, người tiêu dùng chủ yếu khiếu nại về việc không đi vay nợ nhưng liên tục bị gọi điện thoại, nhắn tin để quấy rối, đe dọa, ép buộc trả nợ, mặc dù người tiêu dùng đã nhiều lần thông báo về việc không liên quan đến khoản nợ của doanh nghiệp…

Ảnh minh họa

Một số luật sư có kinh nghiệm trong việc xử lý các vụ việc liên quan đến cho vay tiêu dùng cho rằng, mâu thuẫn khiếu kiện giữa khách hàng và các đơn vị cho vay, thu nợ hầu hết đều xuất phát từ những lo ngại rủi ro mà mỗi bên đều phải chịu áp lực.

Bên cạnh đó, hầu hết các khoản vốn giải ngân của các công ty tài chính đều là những khoản cho vay tín chấp, áp lực thu nợ của tổ chức cho vay rất lớn và phải dựa một phần quan trọng vào uy tín về năng lực trả nợ bên đi vay. Trường hợp bên vay không có sự hợp tác sẽ dễ dẫn đến các mâu thuẫn, tranh cãi thu nợ, tính lãi... Trong khi đó, người vay vốn tiêu dùng, vì nhiều nguyên nhân, có thể sẽ không nắm rõ các quyền lợi nghĩa vụ của hợp đồng, tính toán, dự phòng các phương án trả nợ chưa tốt, dẫn tới nợ quá hạn, xảy ra các tranh cãi về cách tính lãi suất quá hạn, lãi suất phạt.

Thị trường tài chính tiêu dùng những năm gần đây phát triển rất mạnh, bên cạnh các ngân hàng, công ty tài chính, còn có sự tham gia của các quỹ tài chính vi mô và các mô hình kinh tế chia sẻ. Trong quá trình đó, phát sinh những hoạt động thu nợ của các công ty cho vay tiêu dùng không đúng với các yêu cầu của cơ quan quản lý quy định về thời gian nhắc nợ, từ đó dẫn đến những tranh cãi xung quanh hoạt động thu nợ.

Theo TS. Cấn Văn Lực – Kinh tế trưởng BIDV, hiện nay pháp lý đối với lĩnh vực tín dụng tiêu dùng khá đầy đủ và chặt chẽ. Thông tư 18/2019/TT-NHNN sửa đổi Thông tư 43/2016/TT-NHNN về cho vay tiêu dùng của công ty tài chính đã quy định khá chi tiết đối với lộ trình giảm dần tỷ lệ giải ngân cho vay bằng tiền mặt. Các công ty tài chính chỉ được giải ngân trực tiếp cho khách hàng không có nợ xấu dựa trên dữ liệu của Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia (CIC). Hoạt động thu hồi nợ cũng đã được khuôn khổ chặt chẽ, các công ty tài chính chỉ được nhắc nợ với người vay trong những khung giờ làm việc trong tuần và thời gian nhắc nợ trong ngày không quá 21 giờ hàng ngày. Các thông tin về lãi suất, các loại phí, hồ sơ vay vốn và phương pháp tính lãi cũng đã được yêu cầu niêm yết công khai trong quá trình giới thiệu và xác lập hợp đồng.

Theo ông Lực, việc áp dụng Thông tư 18 từ đầu năm 2020 không gây nhiều sức ép đối với các công ty tài chính, bởi trên thực tế hiện nay nhiều công ty đã giảm dần giải ngân trực tiếp vốn vay tiêu dùng. Tuy nhiên, những quy định chế tài, xử phát đối với các đơn vị TCTD vi phạm lãi suất, hình thức đòi nợ, nhắc nợ, cần phải được giám sát, kiểm tra thường xuyên để đảm bảo thực thi hiệu quả các điều khoản pháp lý.

Ông Lực cho rằng, Chính phủ cần sớm hoàn thiện chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện để tăng khả năng tiếp cận tài chính của người dân; tạo điều kiện cho các công ty tài chính mới ra đời và nhỏ có thể phát triển, nhằm tăng tính cạnh tranh, hạn chế sức mạnh độc tôn của một số ít công ty tài chính lớn. Ngoài ra, Chính phủ cũng cần phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để tăng cường giáo dục tài chính cho người tiêu dùng, đặc biệt là về các sản phẩm tài chính tiêu dùng, kỹ năng quản lý tài chính cá nhân. Riêng các công ty tài chính cần minh bạch hơn nữa thông tin lãi suất phải trả trong kỳ, phí phạt trả nợ trước hạn, phí phạt trả chậm…

Đồng quan điểm, ông Phạm Xuân Hòe - Phó viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng thuộc NHNN cho rằng, việc tuyên truyền, phổ cập các kiến thức về tài chính tiêu dùng là hết sức quan trọng. Bản thân các quỹ tín dụng nhân dân, các công ty tài chính, tổ chức, dự án tài chính vi mô cần chủ động phối hợp với các địa phương đưa ra các chương trình đào tạo, phổ cập kiến thức cho người dân về vay vốn tiêu dùng, quản lý tài chính cá nhân. Từ đó giúp họ nhận thức đầy đủ quyền và trách nhiệm của người tiêu dùng tài chính, xây dựng kỹ năng tự quản lý thu nhập, hướng dẫn cách chi tiêu, cách tiết kiệm, đảm bảo khả năng thanh toán và hạn chế những rủi ro khi vay tiêu dùng.

Ông Hòe cho rằng người đi vay luôn luôn cần xem xét rất kỹ lưỡng 6 điểm then chốt trong hợp đồng vay vốn tiêu dùng: số tiền vay và cách thức giải ngân; số tiền trả góp hàng tháng; mức lãi suất tiền vay, cách thức thu tiền lãi của công ty tài chính; mức phí phạt chậm trả và phí phạt nếu tất toán hợp đồng trước hạn. Ngoài ra, cần cân nhắc tổng số tiền vay tối đa chỉ khoảng 50% thu nhập hàng tháng để đảm bảo khả năng chi trả đúng hạn. Từ đó tránh các tranh cãi, khiếu kiện, tránh phát sinh nợ xấu và có cơ hội tiếp cận vốn lãi suất thấp hơn trong các lần vay sau.