Thái Nguyên: Hồ Xương Rồng “điều hòa” lợi ích cho ai?

Trên các diễn đàn trong và ngoài nghị trường phiên họp thứ 4 (Quốc hội khóa XIII) đang sôi động các vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của Nhà nước và công dân đối với đất đai. Trong đó, nội dung Nhà nước thể hiện vai trò đại diện quyền làm chủ của người dân đối với trường hợp khi có biến động sử dụng đất như thế nào đang gây tranh luận với nhiều ý kiến đa chiều…

Mâu thuẫn giữa người dân bị ảnh hưởng và chính quyền trong quá trình triển khai dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng” tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên là một trong những điển hình đó.

Mô hình quy hoạch dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng”

Nguyên là dự án FDI của Công ty TNHH INTRA VietNam (quốc tịch Nhật Bản) với cam kết trị giá 100 triệu USD, nhưng do nhà đầu tư khó khăn trong việc huy động vốn nên cuối năm 2009, dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng” được chuyển giao sang cho Tổng công ty (TCT) Sông Đà 2 - Bộ Xây dựng làm chủ đầu tư.

Theo quy hoạch mới nhất, trên diện tích đất gần 45ha, TCT Sông Đà 2 đào một cái hồ rộng hơn 9 ha với tên gọi được thay đổi theo chức năng từ “hồ điều hòa” trước đây của nhà đầu tư Nhật Bản sang tính chất “hồ sinh thái” cho Khu đô thị Hồ Xương Rồng của TCT Sông Đà 2. Theo bản mô tả quy hoạch của phía chủ đầu tư thì “xung quanh hồ, các khu nhà chung cư, nhà ở thấp tầng, biệt thự liền kế được xây dựng thấp dần từ diện tích phía ngoài vào phía hồ sinh thái. Giữa hồ có đảo cảnh, cầu đi dạo, sẽ tổ chức khai thác kinh doanh mặt nước…”.

Như vậy, về bản chất, dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng” là một sản phẩm kinh doanh bất động sản của doanh nghiệp, các công trình hạ tầng như hồ nước, giao thông, điện, cấp thoát nước… được đầu tư nhằm tạo giá trị gia tăng cho sản phẩm là các căn hộ được rao bán tại đây.

Mặc dù nguồn vốn thay đổi từ FDI sang vốn trong nước và đặc biệt, mục tiêu của việc xây dựng Hồ Xương Rồng đã bị chuyển từ sản phẩm dịch vụ công sang chức năng là một hạng mục làm gia tăng cho sản phẩm kinh doanh bất động sản, mang lại lợi ích cho một nhóm dân cư sống xung quanh hồ, thế nhưng việc giải phóng mặt bằng và quy phạm áp giá đền bù của dự án vẫn được thành phố Thái Nguyên áp dụng theo cơ chế Nhà nước thu hồi đất đối với dự án phục vụ lợi ích dân sinh - công cộng (?!).

Đáng chú ý là trong khi hầu hết những người dân bị ảnh hưởng bởi dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng”, đã khai hoang, sinh sống, làm nông nghiệp ở vùng đất này từ những năm 1960 đều mong muốn tái định cư tại nơi ở cũ sau khi phải giao lại bớt một phần diện tích cho chủ đầu tư là TCT Sông Đà 2 để kinh doanh bất động sản.

Nhưng, thành phố Thái Nguyên vẫn buộc họ phải di chuyển sang khu đất khác, để nhường chỗ cho những công dân mới đến có khả năng chi trả bởi cũng diện tích đất đó nhưng phải mua với giá cao gấp nhiều lần so với giá đền bù.

Các hộ dân tổ 29, phường Phan Đình Phùng, thành phố Thái Nguyên phản ánh bức xúc việc thu hồi đền bù dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng”

Thời gian gần đây, hàng chục hộ dân tổ 26, 28, 29, phường Phan Đình Phùng (TP. Thái Nguyên) đã gửi đơn kêu cứu, khiếu nại, tố cáo lên các cấp chính quyền tỉnh Thái Nguyên và một số cơ quan bảo vệ pháp luật, truyền thông đại chúng ở Trung ương phản ánh những biểu hiện trái pháp luật, không tôn trọng ý nguyện của người dân của một số cơ quan hành chính thành phố Thái Nguyên và dấu hiệu tư lợi của một số cán bộ phường Phan Đình Phùng trong quá trình thu hồi, đền bù, bố trí đất tái định cư…

Tiếc rằng họ hầu như không nhận được hồi âm từ phía các cơ quan công quyền trong khi sức ép từ phía Nhà nước lên tương lai “mất – còn” của những thửa đất mà họ đã khai hoang, sinh sống hàng nhiều chục năm vẫn đang tăng lên từng ngày.

Bà Nguyễn Thị Yên, tổ 29 cho biết: “Chúng tôi mua và sử dụng 1.170 m2 đất từ năm 1967. Hiện nay thửa đất này được chia cho gia đình 5 con chúng tôi. Cách đây 2 năm TCT Sông Đà vào lấy đất và thông báo chúng tôi được đền bù với giá bình quân 2,4 triệu/m2 thổ cư và 230.000 đồng/m2 đất nông nghiệp”. Trong khi đó, trên các trang WEB: bdstn.com; batdongsanvistars.com.vn… giá đất ở khu đô thị “Hồ Xương Rồng” - được quảng cáo là “rẻ nhất thị trường” - dao động trong khoảng từ 10,5 triệu đến 16,5 triệu đồng/m2.

Ông Nguyễn Thành Tích, đại diện cho nhóm các hộ dân tổ 26 bị ảnh hưởng bởi dự án này cho biết: không những vi phạm về trình tự thủ tục ra quyết định trong quá trình thu hồi đất, thành phố Thái Nguyên còn áp dụng nhiều chính sách bất hợp lý và không tôn trọng hiện thực khách quan. Điển hình là việc đánh đồng đất nghĩa trang của cộng đồng khu dân cư (thuộc diện không phải bồi thường khi thu hồi) với đất nghĩa địa của hộ gia đình để từ chối trách nhiệm đền bù khi tính giá trị đền bù cả thửa đất, dù chỉ có một phần diện tích mộ (theo quy định của pháp luật thì vẫn phải đền bù phần diện tích không sử dụng làm mồ mả)…

Chị Hoàng Thị Vinh, tổ 28, gửi đơn cho biết: gia đình chồng chị đã ở khu Tập thể của công nhân Xí nghiệp Nước chấm Bắc Thái 30 năm và năm 1980 đã được thanh lý nhà. Khi dự án lấy đất, trên đó có căn nhà của gia đình chị, thì chủ đầu tư chỉ thu xếp cho gia đình tái định cư có diện tích chỉ bằng 50% diện tích nhà ở cũ. Chị Vinh cũng thắc mắc về hai trường hợp người sử dụng hợp pháp các căn hộ trong khu công nhân đã ở nước ngoài nhưng khi phân bổ đất tái định cư lại vẫn được đền bù, nhưng người đứng tên lại là những cán bộ… công an phường, người ở nhờ và người trước đây đến mượn đất…

Chị Trần Cẩm Thủy, giáo viên nghỉ hưu có chồng là bộ đội xuất ngũ, hiện đang ở nhờ mẹ đẻ tại khu “Cầu Bóng Tối”, năm 2003 mua một thửa đất với mục đích làm nhà ở nhưng vẫn không được chính quyền chấp nhận. Năm 2007, chị Thủy được thông báo phải trả lại đất cho Nhà nước để làm khu tái định cư cho dự án “Hồ điều hòa Xương Rồng” và được đền bù 47 triệu đồng cho diện tích hơn 500 m2 đất mà chị đang trồng cây ăn quả. Do chưa có nhà ở cho gia đình riêng (4 người), hiện gia dình vẫn tiếp tục đề nghị được xây nhà ở, chị Thủy chưa nhận tiền đền bù…

Nhưng, một ngày đầu năm 2012, có hai người là Lê Thị Tuyết và Lê Dương Quang cầm trên tay 2 “sổ đỏ”, do ông Mai Anh Kiểm, Phó chủ tịch UBND thành phố Thái Nguyên ký, yêu cầu chị Thủy chặt cây, trả họ đất để làm nhà trên chính thửa đất mà lâu nay chị đề nghị được làm nhà mà không được chấp thuận. Họ cho biết đã được cấp 2 lô đất, mỗi lô rộng 85 m2 trên chính thửa đất của chị để làm nhà ở và họ đã đóng đủ tiền cho thành phố…???

Khi được hỏi về việc này, ông Lê Quang Đức - Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất TP. Thái Nguyên cho biết: “Chúng tôi cấp nhầm do không nắm được thực tế trên thực địa. Hai hộ này đã được chuyển sang lô đất khác, sổ đỏ chúng tôi đã thu hồi”. Về việc các hộ dân phải trả tiền để được nhận sổ đỏ trong khu tái định cư, ông Đức trả lời: chúng tôi chỉ tham mưu còn việc bán hay thu tiền là ở cấp thành phố, cụ thể là Phòng tài nguyên môi trường.

Chúng tôi đã nhiều lần liên hệ với những người có trách nhiệm của UBND thành phố Thái Nguyên để được lịch hẹn hoặc chủ động hẹn lịch làm việc về nội dung các đơn thư khiếu nại của hàng trăm người dân bị ảnh hưởng bởi dự án “Khu đô thị Hồ Xương Rồng” nhưng đến nay vẫn… không thể gặp để giải thích với những người dân đang bị dồn nén tâm lý, bức xúc với những hiện thực đang diễn ra ở khu vực dự án này.

Bài và ảnh Thuận Hải