Thêm 5 di sản phi vật thể cấp quốc gia

Mới đây, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa công bố “Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia” (đợt 3) với các loại hình lễ hội truyền thống, nghệ thuật trình diễn dân gian, nghề thủ công truyền thống tại các địa phương ở nước ta.

Lễ hội Nghinh Ông (TP.Hồ Chí Minh) – di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Theo đó, 5 di sản văn hóa phi vật thể được vinh danh trong đợt 3 này gồm: Lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm (tỉnh Bắc Giang); Lễ hội Phủ Dầy (tỉnh Nam Định); Lễ hội Nghinh Ông (huyện Cần Giờ, TP. Hồ Chí Minh); Hát bả trạo (huyện Thăng Bình, Duy Xuyên, Điện Bàn, TP.Tam Kỳ và TP.Hội An, tỉnh Quảng Nam); Nghề dệt chiếu (xã Định Yên, Định An, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp).

Theo Điều 1 mục 1 trong “Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa” (Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 5) thông qua ngày 18/6/2009 thì “Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác”.

Như vậy, 5 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trong đợt 3 nêu trên chắc chắn có ý nghĩa to lớn đối với đời sống xã hội trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Trước tiên, Lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm (tỉnh Bắc Giang) được tổ chức vào ngày 14/2 Âm lịch hàng năm, thu hút đông đảo khách thập phương về hành lễ. Lễ hội truyền thống này nhằm tưởng nhớ ba vị tổ sư đã có công khai sáng Thiền phái Trúc Lâm, đó là: Giác Hoàng Điều Ngự Trần Nhân Tông; Thiền sư Pháp Loa; Thiền sư Huyền Quang. Đặc biệt, lễ hội diễn ra tại chùa Vĩnh Nghiêm - ngôi chùa cổ nổi tiếng có từ thời Lý, Trần (thế kỷ XII - XIII).

Chùa Vĩnh Nghiêm cũng là nơi còn lưu giữ kho Mộc bản với hơn 3 nghìn bản đã được UNESCO công nhận là “Di sản tư liệu thế giới khu vực châu Á- Thái Bình Dương” năm 2012.

Đối với Lễ hội Phủ Dầy (tỉnh Nam Định), đây là lễ hội tôn vinh Thánh Mẫu Liễu Hạnh - vị thần chủ của tín ngưỡng thờ Mẫu và là một vị Thánh trong Tứ bất tử của Việt Nam. Thánh Mẫu Liễu Hạnh được phụng thờ ở nhiều nơi như Phủ Dầy, Phủ Tây Hồ, Phủ Sòng và rất nhiều các phủ, đền khác nhưng Lễ hội Phủ Dầy là lễ hội lớn nhất, quy mô nhất.

Du khách trảy hội Phủ Dầy vừa để dự ngày giỗ Mẹ, thỏa nguyện tâm linh và vừa được chứng kiến sự đan xen, hòa quyện giữa những nghi thức trang trọng với những hoạt động văn hóa dân gian sôi nổi, đặc sắc.

Tiếp đến, Lễ hội Nghinh Ông (huyện Cần Giờ, TP.Hồ Chí Minh) lại diễn ra vào dịp rằm tháng 8 Âm lịch hàng năm (từ 14/8 đến 17/8 Âm lịch) là một trong những lễ hội thờ cúng cá Ông (cá voi) lớn nhất Nam bộ. Lễ hội này gắn liền với tục thờ cá Ông phổ biến từ đèo Ngang trở vào đến Hà Tiên, đảo Phú Quốc, là lễ hội nước lớn nhất của ngư dân. Lễ hội này đã trở thành nét văn hóa đặc sắc của người dân sinh sống ở khu vực ven bờ biển nói chung và của nhân dân địa phương nói riêng.

Với Hát bả trạo (TP. Hội An và một số huyện ở tỉnh Quảng Nam) được diễn xướng, tái hiện trong những buổi lễ hội cầu ngư (còn gọi là Lễ hội Nghinh Ông). Đây là một trong những lễ hội lớn của những ngư dân ven biển Quảng Nam, hàm chứa tất cả những niềm khát khao, mộc mạc, chân thành của những con người làm nghề sông nước đối với biển nói chung và với cá Ông nói riêng.

Thời gian diễn ra lễ hội này ở mỗi nơi khác nhau, chẳng hạn như ở xã Cẩm An (TP. Hội An) được tổ chức hai lần trong năm: ngày 16/2 và 16/8; xã Duy Vinh (huyện Duy Xuyên) vào các ngày 20/2 và 20/7; xã Bình Hải (huyện Thăng Bình) vào các ngày 15/3 và 20/12…

Đến nghề dệt chiếu ở 2 xã Định Yên, Định An (huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp). Trải qua bao thăng trầm, vất vả nhưng người dân tại 2 xã này vẫn một lòng nuôi dưỡng, theo đuổi nghề, từ đó trở thành làng nghề truyền thống có hơn 100 năm tồn tại và phát triển.

Với đôi tay khéo léo của những người thợ ở mọi lứa tuổi đã làm ra những sản phẩm chiếu có thương hiệu như: chiếu bông con cờ, chiếu vảy ốc, chiếu trắng, chiếu hoa văn... Hiện nay, huyện Lấp Vò đã có những dự án thiết thực để hỗ trợ phát triển ngành nghề, xây dựng thương hiệu nghề và làng nghề dệt chiếu ở 2 xã Định Yên, Định An.

Việc Bộ VH-TT&DL có quyết định công nhận 5 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia kể trên là việc làm thiết thực và quan trọng. Điều này sẽ tăng thêm trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương trong việc thực hiện quản lý Nhà nước đối với di sản văn hóa phi vật thể theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Hơn nữa, đây còn là cơ sở pháp lý và khoa học để các cơ quan, tổ chức văn hóa ở nước ta lập hồ sơ trình UNESCO công nhận các di sản này là di sản văn hóa phi vật thể của thế giới (khi đủ điều kiện).

Bài và ảnh Phạm Hoàng Anh