Thuế tối thiểu toàn cầu: Vẫn còn băn khoăn

Sân chơi công bằng

Theo đó nhóm 136 quốc gia đã đồng ý với mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu là 15% vào cuối tuần trước. Ngay cả những quốc gia vốn phản đối gay gắt thỏa thuận này như Ireland, Estonia và Hungary, cuối cùng cũng đã đồng ý. Hiện chỉ có Kenya, Nigeria, Pakistan và Sri Lanka là đang bỏ phiếu trắng.

Thỏa thuận này đánh dấu một sự thay đổi trong chính sách thuế vì nó không chỉ áp đặt mức thuế doanh nghiệp tối thiểu, mà còn buộc các công ty đa quốc gia (Multinational enterprise - MNE) phải nộp thuế tại nơi họ hoạt động chứ không chỉ tại nơi họ có trụ sở chính.

Thỏa thuận mới được kỳ vọng sẽ xóa bỏ các “thiên đường thuế”

Điều đó được kỳ vọng sẽ xóa bỏ cái gọi là “thiên đường thuế” và tạo một sân chơi công bằng hơn. Bởi hiện không ít công ty đa quốc gia tìm cách chuyển lợi nhuận của mình về các quốc gia có mức thuế thấp, vốn được gọi là “thiên đường thuế”. Vấn đề ngày càng trở nên cấp bách hơn với sự phát triển của những gã khổng lồ Big Tech có thể dễ dàng kinh doanh xuyên biên giới.

“Thỏa thuận mang tính bước ngoặt, được 136 quốc gia và khu vực pháp lý đại diện cho hơn 90% GDP toàn cầu đồng ý, cũng sẽ phân bổ lại hơn 125 tỷ USD lợi nhuận từ khoảng 100 công ty đa quốc gia lớn nhất và có lợi nhất cho các quốc gia trên toàn thế giới, đảm bảo rằng các công ty này trả một mức thuế công bằng ở bất cứ nơi nào họ hoạt động và tạo ra lợi nhuận”, OECD cho biết trong một tuyên bố hôm thứ Sáu tuần trước.

Bình luận về sự kiện này, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết: “Lần đầu tiên trong lịch sử, một mức thuế tối thiểu toàn cầu mạnh cuối cùng sẽ là sân chơi cho người lao động và người đóng thuế Mỹ, cùng với phần còn lại của thế giới”. Khi được bầu vào năm 2020, Tổng thống Joe Biden nói rõ rằng, ông muốn đánh thuế người giàu nhiều hơn với nỗ lực giải quyết tình trạng bất bình đẳng ở Hoa Kỳ.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cũng hoan nghênh việc các quốc gia đã “quyết định chấm dứt cuộc chạy đua xuống đáy về thuế doanh nghiệp”. Trong khi Bộ trưởng Tài chính Đức Olaf Scholz khẳng định: “Chúng tôi đã thực hiện một bước quan trọng khác để hướng tới công bằng hơn về thuế”. Bộ trưởng tài chính Anh Rishi Sunak cũng cho rằng: “Chúng tôi hiện có một con đường rõ ràng để đạt được một hệ thống thuế công bằng hơn, nơi các công ty lớn trên toàn cầu trả phần công bằng của họ ở bất kỳ nơi nào họ kinh doanh”.

Còn nhiều băn khoăn

Thế nhưng khi thỏa thuận còn chưa ráo mực, một số quốc gia đã bày tỏ lo ngại về việc thực hiện thỏa thuận. Bộ Tài chính Thụy Sỹ yêu cầu phải tính đến lợi ích của các nền kinh tế nhỏ và cho rằng mốc thời gian 2023 mà thỏa thuận có hiệu lực là không thể.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, công thức để xác định số tiền thuế mà các công ty phải trả tại các khu vực pháp lý khác nhau là một chi tiết cần được hoàn thiện. Hiện mức sàn 15% thấp hơn nhiều so với mức thuế doanh nghiệp trung bình khoảng 23,5% ở các nước công nghiệp phát triển. Một số quốc gia đang phát triển muốn một mức thuế suất cao hơn cho biết, lợi ích của họ đã bị gạt sang một bên để trước lợi ích của các quốc gia giàu có hơn. Trong khi các tổ chức phi chính phủ cũng chỉ trích nhiều miễn trừ của thỏa thuận. Thậm chí Oxfam nói rằng nó thực sự “không có lợi”.

Thỏa thuận này cũng đối diện với không ít khó khăn tại Mỹ khi mà một nhóm thượng nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa đã gửi thư cho Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen nói rằng, họ có những lo ngại nghiêm trọng.

Hiện các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa cho biết họ lo ngại chính quyền của Tổng thống Joe Biden có thể “lách” việc phê chuẩn hiệp ước này của Thượng viện. Theo Hiến pháp, Thượng viện phải phê chuẩn bất kỳ hiệp ước nào với hai phần ba, hoặc 67 phiếu bầu đồng ý. Trong khi hiện đảng Dân chủ của ông Biden chỉ kiểm soát 50 ghế trong số 100 ghế của Thượng viện. Trong khi những năm gần đây, đảng Cộng hòa phản đối rất gay gắt việc cắt giảm thuế doanh nghiệp.

Thế nhưng hiện không ít công ty Big Tech, thường bị chỉ trích vì tìm cách giảm thuế thông qua các hoạt động ở nước ngoài, lại tỏ ra hoan nghênh thỏa thuận thuế này. “Chúng tôi vui mừng nhận thấy sự đồng thuận quốc tế đang nổi lên”, Nick Clegg - Phó chủ tịch phụ trách các vấn đề toàn cầu của Facebook cho biết. “Facebook từ lâu đã kêu gọi cải cách các quy tắc thuế toàn cầu và chúng tôi nhận thấy điều này có thể đồng nghĩa với việc phải trả nhiều thuế hơn và ở những nơi khác nhau”.

Người phát ngôn của Amazon cũng cho biết, công ty ủng hộ “tiến trình hướng tới giải pháp hài hòa thuế quốc tế dựa trên sự đồng thuận và chúng tôi mong muốn họ tiếp tục làm việc về mặt kỹ thuật”.