Thương mại thời 4.0

Bứt tốc mạnh mẽ trong khủng hoảng

Nói về sự phát triển của TMĐT trong thời gian qua, ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) dẫn chứng, một người nông dân trồng cà phê ở Đắk Lắk, bằng một cú nhấn chuột đã có thể tiếp cận và bán hàng cho một quán cà phê ở New York (Mỹ); hay một chị thợ may ở Hội An có thể may đo cho một gia đình ở Paris (Pháp). Thông qua TMĐT, các gia đình ở Việt Nam có thể mua táo ở trên cành của một nhà vườn ở phương Tây và ngược lại, các gia đình ở phương Tây thậm chí có thể đặt mua hoa tươi còn đẫm sương trong vườn hoa của hộ kinh doanh nhỏ ở Đà Lạt.

Theo chủ tịch VCCI, TMĐT đã hiện thực hoá nền thương mại không biên giới trên tất cả các góc độ, thời gian, không gian và xã hội.

Quả vậy, năm 2020 là một năm đầy biến động khi “bóng đen” Covid-19 đã phủ rộng khắp các hoạt động kinh tế trên toàn cầu, hàng loạt DN phải giải thể, nhiều ngành “đóng băng” vì đại dịch. Tuy nhiên TMĐT vẫn bứt tốc mạnh mẽ, đóng góp vào kỳ tích tăng trưởng dương của kinh tế Việt Nam.

Theo thống kê của Bộ Công thương và Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM), tốc độ tăng trưởng ngành này năm nay có thể đạt mức 30%, với tổng giá trị đạt hơn 15 tỷ USD.

Thực tế cho thấy, vào khoảng thời gian giãn cách xã hội để phòng chống dịch tại Việt Nam, TMĐT đã trở thành địa chỉ mua sắm quen thuộc của người dân. Số liệu từ VECOM cho thấy, lượng truy cập mua sắm trên sàn TMĐT hiện tăng hơn 150% so với cùng kỳ năm trước, số lượng khách hàng truy cập các sàn cũng tăng trưởng ấn tượng với khoảng 3,5 triệu lượt khách/ngày.

Là một DN đang thực hiện xuất khẩu hàng hóa qua TMĐT, bà Đoàn Thúy - Nhà sáng lập Công ty Glovimex cho biết, nhờ có kênh TMĐT, giữa “tâm bão” của dịch bệnh nhưng DN vẫn duy trì được đà phát triển và dự báo sẽ đẩy mạnh kênh bán hàng này để tăng tốc mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Chị Vũ Ngọc Vy - chủ của một trang trại trồng nông sản sạch tại Đà Lạt cho biết, tưởng như nông sản sẽ là mặt hàng khó có thể xuất khẩu trên sàn TMĐT, tuy nhiên hiện sản phẩm từ trang trại của chị đã xuất hiện trên bàn ăn của người dân ở một số quốc gia nhờ vào cầu nối TMĐT. Trong giai đoạn dịch bệnh, số lượng đơn hàng tăng mạnh cả trong và ngoài nước.

Theo chuyên gia bán lẻ Vũ Vinh Phú, đại dịch Covid-19 là một chất xúc tác thúc đẩy TMĐT bứt tốc mạnh mẽ, bởi trong giai đoạn dịch bệnh, người dân cố gắng hạn chế tiếp xúc trực tiếp và thay vào đó có xu hướng mua sắm online nhiều hơn. Thống kê về tốc độ phát triển của các sàn TMĐT trong thời gian qua đã chứng minh cho điều đó.

Cũng theo vị chuyên gia này, dù việc xuất khẩu hàng hóa thông qua TMĐT còn là điều mới mẻ với nhiều DN, nhưng thực tế sản phẩm của Việt Nam đang ngày càng vươn ra thị trường rộng lớn trên thế giới thông qua các sàn giao dịch online.

Thực tế, hiện nay nhiều DN cũng đã chủ động phát triển TMĐT để có thêm những hợp đồng mới. Công ty cổ phần Bánh kẹo Hữu Nghị là một ví dụ điển hình. Qua thông tin giới thiệu trên mạng, ngày càng nhiều DN nước ngoài tìm đến Bánh kẹo Hữu Nghị để đặt hàng. Ngoài ra, Tân Hiệp Phát, Nhựa Đông Á, Kềm Nghĩa, Viglacera, Habeco... cũng tích cực tham gia sàn TMĐT.

Ông Nguyễn Tiến Anh - Giám đốc Công ty Hagimex - đơn vị chuyên kinh doanh nông sản, rau, quả, xuất sang Nga, Australia, Ấn Độ, Bangladesh, Hàn Quốc, Nhật Bản... khẳng định: TMĐT là công cụ xuất khẩu tốt nhất mà DN có được. Thông qua TMĐT, hàng tháng, DN nhận được khoảng 300 lượt hỏi về hàng hóa và 10% lượt hỏi hàng trở thành hợp đồng. Giá trị các hợp đồng thường ở mức 15.000 USD, có nhiều hợp đồng lớn giá trị lên đến 200.000 USD…

Cơ hội vàng để vươn ra biển lớn

Theo Chủ tịch VCCI, thị trường toàn cầu không chỉ là sân chơi riêng của các DN lớn mà phải là nơi lợi ích được lan tỏa trong cộng đồng DNNVV và trong các hộ gia đình. Thước đo đánh giá sự thành công của hội nhập là kéo được các hộ gia đình, DN siêu nhỏ tham gia thị trường toàn cầu.

Theo đó, trong các Hiệp định Thương mại tự do thế hệ mới đều có điều khoản riêng về TMĐT, các hiệp định đều đề cao cam kết của Chính phủ trong việc thúc đẩy TMĐT, tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch TMĐT xuyên biên giới. Đồng thời, đảm bảo quyền lợi, bảo mật thông tin của người tiêu dùng và đảm bảo sự tự do của các DN TMĐT trong việc triển khai các hoạt động kinh doanh.

TS. Vũ Tiến Lộc cho rằng, đó là cơ hội cho TMĐT phát triển, cơ hội cho cộng đồng DNNVV tham gia và phát triển trong hoạt động kinh doanh toàn cầu. “Kinh tế số và TMĐT là một trong những nền tảng quan trọng nhất để DNNVV và hộ kinh doanh tham gia vào thị trường thương mại thế giới và cũng là yêu cầu sống còn của các DN để nâng cao năng lực cạnh tranh và kiểm soát được sự bất ổn của nền kinh tế toàn cầu”, ông Lộc nhấn mạnh.

Tuy nhiên, trước những cơ hội đầy tiềm năng để vươn mình ra thế giới, các chuyên gia cũng thẳng thắn nhìn nhận TMĐT của Việt Nam vẫn còn nhiều điểm nghẽn để có thể phát triển mạnh mẽ.

TS. Phan Thế Công - trường Đại học Thương mại nhận định, điểm nghẽn đầu tiên đó là hạ tầng viễn thông của Việt Nam chưa đáp ứng nhiều các yêu cầu của kinh tế số. Cùng với đó, hệ thống dữ liệu còn phân tán, chưa chia sẻ và kết nối liên thông.

Ngoài ra, môi trường thể chế và pháp lý cho phát triển kinh tế số, TMĐT ở Việt Nam còn yếu, chưa chặt chẽ, đồng bộ, minh bạch và mang tính kiến tạo, một số quy định pháp luật không theo kịp sự phát triển nhanh chóng của TMĐT. Sự thiếu hụt về nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân lực công nghệ thông tin và TMĐT tại các DN, nhất là DNNVV cũng là một trong những cản trở cho quá trình đẩy mạnh phát triển TMĐT.

Theo ông Công, công tác bảo đảm an ninh mạng, bảo mật, an toàn thông tin ở nước ta còn đối mặt với nhiều nguy cơ và rủi ro, khi Việt Nam là một trong những quốc gia bị tấn công mạng nhiều nhất và cũng dễ bị tổn thương khi bị tấn công mạng. Chính vì vậy, điều này khiến nhiều người còn e dè khi mua sắm trực tuyến và thanh toán online khi mua hàng trên các trang TMĐT.

Ngoài ra, công tác quản lý, đặc biệt là quản lý thu thuế đối với các hoạt động TMĐT và cung cấp dịch vụ xuyên biên giới cũng còn hạn chế dẫn đến tình trạng thất thu thuế đối với hoạt động kinh doanh qua mạng.

Còn theo chuyên gia bán lẻ Vũ Vinh Phú, điểm nghẽn lớn nhất đó chính là chất lượng sản phẩm và niềm tin của người tiêu dùng. Khi vẫn còn tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan trên sàn TMĐT khiến niềm tin đối với hàng hóa trên các sàn giảm sút. Trong tầm nhìn dài hạn, để phát triển TMĐT, ông Phú cho rằng cần giải quyết các điểm nghẽn khác về cơ sở hạ tầng logistics, khi hiện nay logistics Việt chưa theo kịp sự phát triển của nền kinh tế số. Bên cạnh đó là sự phát triển chưa đồng đều của các vùng nguyên liệu, áp dụng công nghệ cao để nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm, các quy cách đóng gói hợp với tiêu chuẩn quốc tế… Tất cả những điều đó cần phải được giải quyết nhanh chóng thì mới có thể phát triển TMĐT đúng với tiềm năng.