Tôn vinh vẻ đẹp của tạo hóa

Theo họa sĩ Lê Thiết Cương, ở nước ta, nghệ thuật vẽ nude có từ xa xưa khi người ta đã từng nhìn thấy chiếc thạp đồng Đào Thịnh (tìm thấy ở xã Đào Thịnh, huyện Trấn Yên, Yên Bái năm 1961) cách đây 2500 năm, trên nắp thạp có miêu tả bốn đôi trai gái đang trong tư thế phồn thực. Nam đóng khố, nữ mặc váy ngắn, tức là không nude hoàn toàn. Trong khi đó từ thời Lý, Trần, Lê, Mạc đến cuối thế kỷ 19 còn rất nhiều hiện vật với các chất liệu gỗ, gốm… lấy đề tài nude làm nguồn cảm hứng. Đến nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại tính từ khi thành lập trường Mỹ thuật Đông Dương, khoá mỹ thuật đầu tiên là bộ tứ danh họa “Nghiêm - Liên - Sáng - Phái” rồi các danh họa Lê Phổ, Vũ Cao Đàn, Lê Thị Lựu… đều vẽ rất nhiều tranh nude.

Triển lãm “Nude - Vẻ đẹp tuyệt mỹ của tạo hóa” tại Hà Nội gần đây

Họa sĩ Đặng Thị Thu An cho rằng, vẽ tranh nude là cách tôn vinh cái đẹp. Bản năng tính dục sẽ mất đi nếu để cho mọi người nhìn nhận và đánh giá cái đẹp đó một cách tự nhiên nhất đó là công khai thật nhiều tranh vẽ khỏa thân đẹp qua cái nhìn mang tư duy văn minh của hội họa cũng như nghệ thuật. Tranh nude là tác phẩm trong sáng, thuần khiết, nhìn vào ta thấy đẹp, gợi những cảm xúc đẹp, ca ngợi vẻ đẹp con người. Ranh giới để phân biệt tác phẩm nghệ thuật với tranh dung tục là ở mỗi người, mỗi cộng đồng có một tiêu chí riêng, luật pháp hay nguyên tắc đạo đức là một chuyện, còn bản thân nhận thức, trình độ cá nhân mới là quan trọng.

Giới làm nghề đều cho rằng, vẽ nude khó vì nó đòi hỏi người họa sĩ phải có năng lực biến nhục cảm thành mỹ cảm. Nude đối với nghệ thuật cũng chỉ là đề tài, nó cũng bình đẳng như các đề tài khác. “Đề tài nude còn là thuốc thử tốt nhất, chính xác nhất để phân biệt một nghệ sĩ giỏi hay kém. Trong đề tài nude, nhục cảm đã tạo ra cảm xúc đặc thù để từ đó biến thành mỹ cảm. Rất khó để phân tích, bóc tách rạch ròi đâu là nhục cảm, đâu là mỹ cảm trong một tác phẩm nude. Quan trọng nhất là tác giả thể hiện đề tài đó như thế nào, tức là phong cách của họ chứ không phải xem bản thân đề tài đó”, họa sĩ Lê Thiết Cương chia sẻ.

Ở Việt Nam, tranh nude so với các dòng tranh khác còn chưa thật sự phát triển, nó mới được giảng dạy trong trường như bộ môn hình họa cơ bản. Người Việt cũng mới chỉ buôn tranh nude chứ chưa có thói quen chơi tranh nude. Tuy nhiên gần đây, tranh nude đã có những bước tiến khi nhiều cuộc triển lãm về tranh nude được tổ chức công khai, hút công chúng và tranh nude của họa sĩ Việt được bán giá cao trên sàn đấu giá quốc tế.

Năm 2019, lần đầu tiên Bộ VH-TT&DL tổ chức triển lãm tranh nude “Cảm hứng bất tận”, giới thiệu 60 tác phẩm mỹ thuật hội họa và điêu khắc của 30 tác giả bậc thầy từ xưa đến nay, diễn tả về vẻ đẹp hình thể người phụ nữ. Tại đây, khách thưởng lãm được xem bức tranh Thiếu nữ nằm của danh họa Bùi Xuân Phái, khắc họa hình ảnh chắt chiu cái đẹp của thời bao cấp khốn khó. Họa sĩ Trần Khánh Chương lại bay bổng, phóng khoáng trong loạt tranh Thiếu nữ và hoa, được ông thể hiện nhuần nhị trong chất liệu tempêra trên lụa. Lê Trí Dũng vốn nổi tiếng vẽ ngựa, thì nay khéo kết hợp giữa người đẹp nóng bỏng với dáng ngựa dũng mãnh để đưa vào tác phẩm Bên bức tranh cổ... Triển lãm giúp người xem được thưởng thức và cảm nhận nghệ thuật khoả thân một cách trực diện và trọn vẹn, thoát khỏi sự e thẹn, dè dặt hoặc định kiến như trước kia.

Trong khi đó, tại Nhà triển lãm Mỹ Thuật (16 Ngô Quyền, Hà Nội) vừa qua diễn ra triển lãm “Nude - Vẻ đẹp tuyệt mỹ của tạo hóa”, quy tụ các tác phẩm thuộc nhiều thể loại như tranh lụa, sơn dầu, sơn mài… tôn vinh cái đẹp của người phụ nữ dưới cái nhìn nhân văn, văn minh do họa sĩ Bùi Trung Hà, Duy Hà, Nguyễn Trọng Hà, Kiều Hải, Nguyễn Hồng, Thế Hùng, Nguyễn Đức Sáng, Trần Văn Trường thể hiện. Triển lãm cho mọi người thấy người phụ nữ không chỉ hiện hữu sinh động trong mọi khía cạnh của đời sống mà còn mang những sắc thái biểu đạt rất giàu chất thơ. Ngôn ngữ của mỹ thuật đã làm phong phú và đa dạng hơn những nét đẹp của người phụ nữ trong đời thường, trong sinh hoạt và trong mọi góc nhìn.

Đặc biệt, nhiều tranh nude của các danh họa Việt còn được bán đấu giá với mức giá cao ở quốc tế. Tiêu biểu là bức tranh Khỏa thân của cố họa sĩ Lê Phổ, tại phiên đấu giá “Thế kỷ 20 và nghệ thuật đương đại” tại sàn đấu giá Christie’s Hồng Kông năm 2019, với mức giá 1,4 triệu USD. Một tác phẩm khỏa thân khác của danh họa Lê Phổ cũng được bán trong phiên đấu giá này với số tiền 500.000 USD (tương đương 11,7 tỷ đồng) là bức Tắm biển. Trước đó, tác phẩm Nghỉ ngơi sau tắm của cố họa sĩ Vũ Cao Đàm đã được bán với giá 629.219 USD (tương đương 14,6 tỷ đồng), Nhà tắm của danh họa Lê Phổ (5,8 tỷ đồng), Dáng ngọc của họa sĩ Nguyễn Huyến (45.000 USD) cũng tại phiên đấu giá của nhà Sotheby’s Hồng Kông.