Trái sầu riêng Việt đứng trước cơ hội và thách thức

Giá sầu riêng tăng mạnh

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) đồng thời là Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho biết, do sầu riêng cho hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều lần so với cây trồng khác nên nông dân đã mở rộng diện tích sản xuất nhanh chóng. Việc mở rộng này thông qua trồng xen trong các vườn cà phê tại Tây Nguyên, trồng xen trong vườn cây ăn quả. Đặc biệt là chuyển đổi một số diện tích lúa sang trồng cây sầu riêng tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Nếu năm 2017 cả nước có 37 nghìn ha thì đến năm 2022 đã tăng lên 110,3 nghìn ha. Tốc độ tăng trưởng diện tích bình quân hàng năm từ năm 2017 đến năm 2022 của cả nước là 24,5%/năm.

Trái sầu riêng Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức lớn trong xuất khẩu

Theo thống kê, đến nay Việt Nam có 293 vùng trồng và 115 cơ sở đóng gói sầu riêng được phía Trung Quốc cấp mã số xuất khẩu sang thị trường này. Hiện Cục Bảo vệ thực vật đang làm việc với phía Trung Quốc để thống nhất lịch kiểm tra tiếp theo cho khoảng 400 vùng trồng và 60 cơ sở đóng gói sầu riêng. Việc có thêm nhiều mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói sầu riêng được Trung Quốc phê duyệt là tín hiệu vui đối với các nhà vườn, doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng khi nhu cầu tiêu thụ từ thị trường này rất lớn.

Sự tăng trưởng đột phá của sầu riêng đã nâng trị giá xuất khẩu rau quả trong 5 tháng đạt khoảng 2 tỷ USD, tăng 43% so với cùng kỳ năm trước. Đây là trị giá xuất khẩu trong 5 tháng cao nhất từ trước tới nay của ngành rau quả. Theo thống kê, sầu riêng xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc chiếm 85% sản lượng lên đến 60.000 tấn trong 6 tháng đầu năm 2023.

Đồng Nai là tỉnh tăng mạnh diện tích cây ăn trái. Đặc biệt, tỉnh thuộc tốp đầu cả nước về phát triển diện tích của loại cây ăn trái chủ lực đang đứng đầu danh mục xuất khẩu là sầu riêng. Với hơn 11,3 ngàn ha, Đồng Nai vươn lên đứng đầu khu vực Đông Nam bộ và đứng thứ 4 cả nước về diện tích sầu riêng.

Đồng Nai hiện có 11 vùng với diện tích 820 ha được cấp mã vùng trồng sầu riêng. Tính đến giữa tháng 6/2023, Đồng Nai đã xuất khẩu 360 tấn sầu riêng sang Trung Quốc và dự kiến năm 2023 sẽ xuất khẩu 20 ngàn tấn sầu riêng.

Ông Võ Văn Phi, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai cho biết, đến thời điểm này, trên địa bàn tỉnh có 6 cơ sở đóng gói để xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. “Hiện tỉnh đã hoàn thiện 61 hồ sơ vùng trồng với diện tích gần 1.800 ha và 4 cơ sở đóng gói sầu riêng gửi Cục Bảo vệ thực vật đề nghị Tổng cục Hải quan Trung Quốc phê duyệt mã số. Đây là cơ sở, tiền đề đảm bảo việc xuất khẩu sầu riêng chính thức, ổn định bền vững; góp phần chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp mang lợi ích cho người nông dân Đồng Nai”.

Những chuyến hành sầu riêng của Đồng Nai xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc

Theo các chuyên gia kinh tế, với việc Việt Nam chính thức ký Nghị định thư xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc vào tháng 7/2022 đang mở ra cơ hội lớn cho mặt hàng này. Giá sầu riêng đã tăng mạnh từ năm ngoái và có thời điểm chạm mốc gần 200.000 đồng/kg, mức giá cao nhất kể từ trước đến nay khiến sầu riêng trở thành “cơn sốt” với người dân. Hiện, thị trường Trung Quốc mua tới 95% lượng sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam.

Cần giải pháp để ngành sầu riêng phát triển bền vững

Các chuyên gia cũng khuyến cáo việc tăng diện tích trồng quá đột ngột, kỹ thuật canh tác và thu hoạch chưa hợp lý, tranh mua tranh bán dẫn đến chất lượng thấp, không đạt hiệu quả kinh tế đã làm ảnh hưởng đến uy tín xuất khẩu sầu riêng trong và ngoài nước.

Cân nhắc việc chặt phá những loại cây khác để trồng sầu riêng ở những khu vực đất đai, điều kiện tưới tiêu và thổ nhưỡng không phù hợp với loại cây này. Hơn thế, trái cây tươi mang tính mùa vụ, thời gian bảo quản tự nhiên ngắn nên rủi ro lớn. Đây cũng là nguyên nhân trái thanh long từng là mặt hàng xuất khẩu trị giá hàng tỷ USD nhưng từ sau đó liên tục “kêu cứu” vì xuất khẩu khó khăn.

Việt Nam thuộc top quốc gia có sản lượng sầu riêng lớn tại Đông Nam Á

Hơn thế, đại diện Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, dù xuất khẩu sầu riêng Việt tăng mạnh, nhưng trị giá xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam hiện mới chỉ bằng 1/3 mà sầu riêng Thái Lan thu được tại thị trường Trung Quốc.

Đặc biệt, đến nay sầu riêng Việt Nam vẫn lép vế hơn so với sầu riêng Thái Lan về thương hiệu nên giá bán thường thấp hơn 20%.

Để phát triển cây sầu riêng bền vững, ông Tùng đề nghị Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh quan tâm triển khai, tổ chức thực hiện nghiêm túc chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc phát triển bền vững sản xuất cây sầu riêng.

Theo đó, các đơn vị có liên quan phải khẩn trương rà soát diện tích sầu riêng trên địa bàn, xây dựng đề án phát triển sản xuất theo vùng tập trung; gắn với đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến; quy mô phù hợp.

Cần quy hoạch toàn diện vùng trồng cây ăn quả tập trung, trong đó có cây sầu riêng và phát triển thành vùng chuyên canh để thuận lợi cho sản xuất áp dụng cơ giới hóa và tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời, quy hoạch phù hợp với từng địa phương, hạn chế tình trạng cung vượt cầu. Phổ biến các thông tin về quy hoạch trồng sầu riêng thông qua các kênh truyền thông cho nông dân cập nhật.

Ông Tùng cũng lưu ý các tỉnh không chuyển đổi tự phát, phát triển nóng theo phong trào, đặc biệt tại các vùng đất phèn nặng có thể gây ngộ độc cho cây sầu riêng; tăng cường hỗ trợ hình thành các kho bảo quản, kho lạnh, chế biến sầu riêng, đa dạng hoá hình thức xuất khẩu không chỉ xuất khẩu nguyên trái tươi, cần tăng cường xuất khẩu dạng múi đông lạnh, nhằm bảo quản được lâu hơn, giảm chi phí vận chuyển khi xuất khẩu; tạo điều kiện về cơ chế, chính sách để mời gọi các doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu và chế biến nông sản, trong đó có sầu riêng tại các vùng mới chuyển đổi để dễ dàng trong việc tiêu thụ sản phẩm.

“Tỉnh Đồng Nai đang tìm các giải pháp phát triển bền vững, an toàn, chất lượng, hiệu quả, ứng dụng công nghệ trong bảo quản và chế biến để nâng cao giá trị. Ngành nông nghiệp tỉnh đang thúc đẩy tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết sản xuất, thực hiện chuyển đổi số để truy xuất nguồn gốc và đáp ứng yêu cầu về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói; xây dựng thương hiệu và phát triển thị trường, gắn với bảo vệ môi trường…”, ông Võ Văn Phi, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai cũng khẳng định quyết tâm tận dụng cơ hội cho trái sầu riêng trên địa bàn tỉnh.