“Từ sạp chợ đến sổ hưu” có là bước chuyển dài?

Nhiều băn khoăn ban đầu

Theo quy định tại Luật BHXH năm 2024, từ 1/7/2025, chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc. Mức đóng là 25% trên mức lương làm căn cứ đóng, bao gồm 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất và 3% vào quỹ ốm đau, thai sản. Mức lương đóng tối thiểu hiện nay là mức lương cơ sở (2,34 triệu đồng/tháng), tương đương mức đóng khoảng 585.000 đồng/tháng.

Đây là cơ hội đảm bảo an sinh và phát triển bền vững lâu dài.

Chị Nguyễn Thu Hải, chủ cửa hàng tạp hóa tại quận Long Biên (Hà Nội) bày tỏ lo lắng, tiền lời của hộ kinh doanh nhỏ như tôi vốn không nhiều. Nay mỗi tháng phải dành gần 600.000 đồng để đóng BHXH, chưa kể thuế, phí khác, thì áp lực tài chính sẽ tăng lên đáng kể.

Không chỉ chị Hải mà nhiều hộ kinh doanh nhỏ khác, đặc biệt là những người kinh doanh đơn lẻ, không thuê mướn lao động, cũng cho rằng quy định này nên áp dụng theo hình thức khuyến khích, thay vì bắt buộc ngay lập tức.

Tuy nhiên, theo ông Lê Hùng Sơn, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, việc mở rộng diện bao phủ BHXH là xu thế chung của thế giới và phù hợp với Chiến lược an sinh xã hội quốc gia. Chủ hộ kinh doanh cũng là người lao động, có đóng góp cho nền kinh tế và cũng cần có điểm tựa an sinh khi về già, khi ốm đau, hoặc không may qua đời. Việc đóng BHXH giúp họ chủ động phòng ngừa rủi ro, thay vì phải phụ thuộc vào gia đình hay xã hội.

Không chỉ là nghĩa vụ mà là quyền lợi lâu dài

Theo phân tích của cơ quan bảo hiểm, khi tham gia BHXH bắt buộc, hộ kinh doanh sẽ được hưởng đầy đủ các chế độ như người lao động đang làm việc trong doanh nghiệp: chế độ hưu trí, tử tuất, ốm đau và thai sản. Đặc biệt, mức lương hưu sẽ được chi trả hàng tháng, điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng và được nhà nước bảo hộ suốt đời.

Nhiều hộ kinh doanh vẫn còn băn khoăn

Ông Vũ Quốc Minh, chủ xưởng mộc chuyên làm đồ nội thất ở huyện Gia Lâm (Hà Nội) cho biết, bây giờ tôi 45 tuổi, nếu đóng đều BHXH 15-20 năm nữa thì khi nghỉ làm vẫn có lương hưu đều đặn. Đó là khoản thu nhập ổn định mà không ai trong chúng tôi trước nay từng nghĩ tới.

Bên cạnh lợi ích an sinh, các chuyên gia kinh tế cũng nhìn nhận quy định mới là một bước tiến trong việc chính quy hóa khu vực kinh tế phi chính thức. Việc tham gia BHXH sẽ giúp hộ kinh doanh hoạt động minh bạch hơn, dễ tiếp cận vốn tín dụng, mở rộng quy mô và từng bước chuyển đổi sang doanh nghiệp. Đây là yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển bền vững.

Đóng BHXH vừa là nghĩa vụ, đồng thời cũng là cơ hội

Để tránh gây sốc đối với các hộ kinh doanh, Chính phủ đã thiết kế lộ trình thực hiện kéo dài nhiều năm. Cụ thể, từ 1/7/2025 áp dụng cho hộ kinh doanh kê khai thuế; đến 1/7/2027 cho hộ khoán thuế; đến 2029 mới áp dụng đồng loạt. Ngoài ra, các hộ còn có thể lựa chọn mức đóng linh hoạt trong khung quy định, từ mức tối thiểu đến tối đa 20 lần lương cơ sở.

Dù vậy, giới chuyên gia cũng khuyến nghị cần tăng cường truyền thông, tư vấn trực tiếp và hỗ trợ thủ tục cho các hộ kinh doanh, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Trong bối cảnh dân số Việt Nam đang già hóa nhanh, số người cao tuổi sống không có lương hưu vẫn chiếm tỷ lệ lớn, chính sách mở rộng BHXH bắt buộc được kỳ vọng là giải pháp căn cơ để giảm gánh nặng cho xã hội và gia đình trong tương lai.