Về đây với Nậm Đăm

Hầu hết du khách phương xa tới đây luôn mang trong lòng một kỳ vọng được trải nghiệm được thấm đẫm Nậm Đăm với những giá trị đặc sắc chân thật của người bản địa mà không bị thương mại hóa và áp lực lợi nhuận làm lu mờ.

Nữ du khách trải nghiệm mặc trang phục Dao Áo dài tại Làng văn hóa Nậm Đăm

Từ thị trấn Quản Bạ, những cung đường quanh co, vài khúc cua tay áo dẫn lối du khách đến với làng văn hóa thôn Nặm Đăm. Nhìn từ lưng chừng núi, những nếp nhà xinh xắn trải dọc theo thung lũng thật đẹp mắt. Điểm nghỉ chân của chúng tôi là nhà ông Lý Đại Duyên - Trưởng Ban quản lý du lịch thôn Nậm Đăm.

Vừa tiễn đoàn khách người Pháp, gia đình ông lại tất bật đón đoàn khách từ Thủ đô lên. Sau khi rót nước mời các “thượng đế” với nụ cười chất phác, ông mở cuốn sổ ghi ý kiến phản hồi về dịch vụ “homestay” của gia đình mình cho mọi người xem. Ông bảo: “Khách có ưng cái bụng thì mình mới cảm thấy yên lòng, có ai đó chưa ưng thì cả nhà lại mất ăn, mất ngủ”.

Ông Duyên cho biết, để du khách có những phút giây thoải mái nhất, Nậm Đăm đã xây dựng nhiều tuyến trải nghiệm các hoạt động văn hóa, ẩm thực, cùng người hòa mình vào các hoạt động sản xuất, sinh hoạt thường ngày… Vì vậy, du khách tới đây sẽ có cảm giác như đang trở thành một người Dao Áo dài đích thực.

Thật vậy, tới Nậm Đăm, bạn sẽ được sống cùng gia đình người dân dưới nếp nhà truyền thống. Đó là những ngôi nhà trình tường (nhà có tường làm bằng đất được nện chặt) mát mẻ về mùa hè, ấm về mùa đông. Mọi đồ dùng cần thiết đều được các hộ làm homestay chuẩn bị đầy đủ, nên du khách sẽ cảm thấy hài lòng và thoải mái. Đi sâu vào thôn, đến gia đình nào cũng thấy trong nhà ngoài ngõ sạch sẽ, công trình phụ hiện đại, hộ nào làm du lịch thì treo biển “Homestay” trước cổng sẵn sàng phục vụ du khách.

Ngắm nhìn ngôi làng vào sáng sớm, trải ra trước mắt bạn là khung cảnh đẹp như tranh vẽ với các dãy núi trùng điệp, những thửa ruộng bậc thang xanh rì, điểm tô là hàng chục ngôi nhà màu vàng nâu tỏa sáng dưới ánh ban mai. Lúc này, du khách có thể theo chân người dân đi làm đồng để hít hà không khí trong lành và tham quan mô hình sản xuất hoặc tham gia vào các hoạt động làm nông nghiệp cùng đồng bào.

Trong khi đó, nhiều người lại dạo bước một vòng quanh làng để được phóng tầm mắt bao quát, tận hưởng một khung cảnh nên thơ như trong cổ tích của thôn quê miền sơn cước. Và dù thời gian ở Nậm Đăm dài hay ngắn thì bạn cũng nên tới thăm Bảo tàng Văn hóa dân tộc Dao.

Bởi lẽ, đây là nơi sưu tầm tất cả các hiện vật sinh hoạt thường ngày vô cùng “độc” và lạ của người dân bản địa. Cùng với đó, du khách có thể kết hợp thăm các làng lân cận của người Mông, người Nùng và các điểm tham quan nổi tiếng của địa phương như Cổng Trời, Núi Đôi, Chợ Phiên Quản Bạ, Hang Khố Mỷ…

Có lẽ, đã khá quen thuộc với việc du khách viễn phương rảo bước tham quan thôn bản, nên người dao Chàm ở Nậm Đăm có một tâm thế khá điềm tĩnh, tự nhiên trong mọi hoạt động sinh hoạt diễn ra bình thường. Không có những cử chỉ hay lời chào vồn vã, nhưng những bộ bàn ghế được kê sẵn ngay trước mỗi hiên nhà dường như đã thay lời ngỏ “hãy dừng chân nếu bạn muốn!”. Chỉ cần hỏi gia chủ dăm ba câu, du khách sẽ được đáp lời với thái độ lịch sự và cởi mở ngay cả khi họ biết chắc chắn bạn không có ý định nghỉ trọ hay nhờ nấu ăn...

Điểm độc đáo ở ngôi làng này là rất nhiều gia đình, dù không chuyên làm du lịch nhưng vẫn kê vài ba bộ bàn ghế ra trước hiên nhà để du khách có thể ghé qua, nghỉ ngơi ngắm nhìn phong cảnh. Thú vị hơn, bạn sẽ được hòa mình vào những lễ hội mang nét đặc trưng riêng biệt của dân tộc Dao.

Trong đó, đặc sắc nhất là Lễ Cấp Sắc - nghi lễ đánh dấu tuổi trưởng thành cho các nam thanh niên trong làng. Thôn có hẳn đội văn nghệ hơn chục nghệ sĩ là những người dân thường xuyên biểu diễn các tiết mục, trích đoạn của Lễ Cấp Sắc phục vụ du khách. Ngoài ra, lễ Cúng Cơm, lễ Cầu Mùa, lễ Cưới hỏi cũng là những lễ hội rất độc đáo của người Dao Chàm.

Không chỉ vậy, bạn có thể sẽ bất ngờ khi biết rằng hầu hết các trang phục dân tộc người Dao Chàm mặc hàng ngày do chính tay phụ nữ trong làng tự thêu may. Trang phục phụ nữ được trang trí với những nét hoa văn độc đáo đi cùng với đồ trang sức bằng bạc như hoa tai, vòng cổ, vòng tay và khăn quấn đầu.

Còn trang phục của nam giới đơn giản hơn, đi kèm với mũ nồi, túi xách. Tất cả tạo nên sự duyên dáng khác biệt cho người dân tộc Dao khiến bất kỳ du khách nào cũng muốn được mặc thử. Ngoài đồ lưu niệm là các sản phẩm may thêu, Nậm Đăm còn có các sản vật do chính tay người dân địa phương làm ra như mật ong, dược liệu… được nhiều du khách ưa chuộng.

Sau khi khám phá những phong tục, tập quán cùng các giá trị thiêng liêng của đồng bào, còn gì thú vị hơn là được thưởng thức bữa ăn gia đình gồm những món lạ, mang đậm hương vị của người Dao. Đặc biệt, tất cả các món ăn đều được nấu chín từ chính những bếp lửa đỏ rực không bao giờ tắt trong mỗi nếp nhà - một nét văn hóa truyền thống bất biến ở Nậm Đăm.

Chuyến du lịch Nậm Đăm để lại trong lòng lữ khách bao trải nghiệm, cảm xúc không thể nào quên. Nhưng, du lịch càng phát triển cũng kéo theo nhiều nỗi lo, bởi, đã có địa phương miền núi như Sa Pa, Lào Cai, khi du khách đến đông, các giá trị văn hóa đặc sắc của người dân cũng dần trở nên “kém sắc” bởi tác động của cơ chế thị trường.

Hiện, cả thôn Nậm Đăm có 51 hộ thì nay đã hơn 20 hộ làm dịch vụ homestay. Thế nên, du khách tới đây đều mong muốn những phong tục, tập quán đặc sắc sẽ mãi mãi không bị bào mòn nhờ cách làm du lịch chuyên nghiệp của đồng bào Dao Áo dài.