Vị thế cổ phiếu ngân hàng ra sao khi nhà băng giảm tốc lợi nhuận?

Lợi nhuận vẫn tăng, nhưng “độ dốc” đã khác

Theo dự báo của MBS, lợi nhuận sau thuế của nhóm ngân hàng được theo dõi trong quý IV/2025 vẫn tăng khoảng 13% so với cùng kỳ, qua đó đưa mức tăng trưởng lợi nhuận cả năm 2025 lên khoảng 16%. Đây là con số tích cực nếu đặt trong bối cảnh mặt bằng lợi nhuận của ngành đã được nâng lên đáng kể trong các năm trước. Tuy nhiên, so với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ của một số ngành khác trong quý cuối năm, ngân hàng không còn là nhóm dẫn dắt về nhịp tăng lợi nhuận.

Nguyên nhân quan trọng nhất đến từ hiệu ứng nền cao của quý IV/2024, đặc biệt tại các ngân hàng quốc doanh lớn. Khi lợi nhuận cùng kỳ năm trước đã đạt mức cao, việc duy trì tốc độ tăng trưởng hai chữ số trong quý IV/2025 trở nên khó khăn hơn, dù hoạt động kinh doanh cốt lõi vẫn ổn định. Điều này cho thấy bức tranh lợi nhuận ngân hàng đang dần chuyển từ giai đoạn phục hồi mạnh sang trạng thái tăng trưởng chậm và bền hơn.

Tăng trưởng tín dụng là một minh chứng rõ nét cho xu hướng này. Dự báo cho thấy tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng theo dõi có thể đạt khoảng 20% so với đầu năm tại thời điểm cuối năm 2025. Đây là mức tăng tương đối cao, phản ánh nhu cầu vốn phục hồi của nền kinh tế. Tuy nhiên, tốc độ tăng tín dụng trong riêng quý IV không còn mang tính bứt phá, mà diễn ra theo nhịp độ thận trọng hơn, gắn với định hướng phân bổ vốn vào các lĩnh vực ưu tiên như đầu tư công và xuất nhập khẩu, trong khi tín dụng bán lẻ, đặc biệt là cho vay mua nhà, có xu hướng chậm lại.

Sự thay đổi về cấu trúc tăng trưởng tín dụng kéo theo những điều chỉnh trong bức tranh lợi nhuận. Khi tín dụng không còn tăng nóng, đóng góp của yếu tố quy mô vào lợi nhuận suy giảm, buộc các ngân hàng phải chú trọng hơn đến hiệu quả sử dụng vốn, quản trị chi phí và chất lượng tài sản. Đây chính là lý do khiến tăng trưởng lợi nhuận của ngành, dù vẫn duy trì xu hướng đi lên, nhưng “độ dốc” đã khác so với giai đoạn trước.

NIM đi ngang và vai trò ngày càng lớn của quản trị rủi ro

Một trong những đặc điểm nổi bật của hoạt động ngân hàng năm 2025 là biên lãi thuần có xu hướng đi ngang so với giai đoạn trước. Dự báo cho thấy NIM của các ngân hàng theo dõi trong quý IV/2025 nhìn chung không biến động lớn so với 9 tháng đầu năm. Dù lãi suất huy động và lãi suất trên thị trường liên ngân hàng có xu hướng nhích nhẹ vào cuối năm, tác động tiêu cực đến NIM được đánh giá là không quá lớn, khi lãi suất cho vay ở các khoản vay mới cũng điều chỉnh theo mặt bằng đầu vào.

Việc NIM không còn mở rộng mạnh như các năm trước phản ánh một thực tế rằng dư địa cải thiện biên lợi nhuận của ngành đang thu hẹp. Trong bối cảnh đó, khả năng kiểm soát chi phí vốn và tối ưu hóa cơ cấu tài sản sinh lời trở thành yếu tố then chốt để duy trì hiệu quả hoạt động. Những ngân hàng có lợi thế về cơ cấu tiền gửi, đặc biệt là tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn cao, tiếp tục duy trì được biên lợi nhuận ổn định hơn so với mặt bằng chung.

Song song với diễn biến của NIM, chi phí trích lập dự phòng cũng là yếu tố quan trọng định hình lợi nhuận ngành ngân hàng trong quý IV/2025. Dự báo cho thấy chi phí trích lập của các ngân hàng theo dõi chỉ tăng nhẹ khoảng 2,7% so với cùng kỳ trong năm 2025. Diễn biến này phản ánh chất lượng tài sản toàn ngành đã có dấu hiệu cải thiện kể từ quý II/2025, giúp giảm áp lực trích lập so với giai đoạn trước.

Việc chi phí dự phòng không tăng mạnh đóng vai trò như một “bộ đệm” cho lợi nhuận trong bối cảnh NIM đi ngang. Tuy nhiên, điều này cũng đồng thời đặt ra yêu cầu cao hơn về quản trị rủi ro. Khi lợi nhuận không còn được hỗ trợ bởi việc mở rộng biên lãi, bất kỳ sự gia tăng nào của nợ xấu cũng có thể nhanh chóng bào mòn kết quả kinh doanh. Do đó, xu hướng thận trọng trong phân bổ tín dụng và xử lý nợ xấu tiếp tục là ưu tiên của các ngân hàng trong giai đoạn cuối năm và bước sang năm 2026.

Phân hóa rõ nét: Từ nền cao đến động lực tăng trưởng riêng

Dù tăng trưởng lợi nhuận toàn ngành có xu hướng chậm lại, bức tranh nội tại của ngành ngân hàng trong quý IV/2025 vẫn cho thấy sự phân hóa đáng kể giữa các nhóm ngân hàng. Một số ngân hàng ghi nhận mức tăng trưởng lợi nhuận nổi bật trong quý cuối năm, chủ yếu nhờ tăng trưởng tín dụng cao hơn mức bình quân và khả năng tận dụng tốt các cơ hội thị trường. Ngược lại, các ngân hàng quốc doanh lớn chịu ảnh hưởng mạnh hơn từ nền lợi nhuận cao của cùng kỳ năm trước, khiến tốc độ tăng trưởng trong quý IV/2025 ở mức khiêm tốn hơn.

Sự phân hóa này không chỉ phản ánh khác biệt về quy mô hay cơ cấu sở hữu, mà còn cho thấy sự khác biệt trong mô hình kinh doanh và chiến lược tăng trưởng. Những ngân hàng có khả năng mở rộng tín dụng hiệu quả trong các phân khúc ít rủi ro hơn, đồng thời kiểm soát tốt chi phí dự phòng, có xu hướng duy trì được đà tăng trưởng lợi nhuận tốt hơn trong bối cảnh chung. Trong khi đó, các ngân hàng có quy mô lớn, đóng vai trò dẫn dắt hệ thống, phải chấp nhận tốc độ tăng trưởng chậm hơn để đảm bảo an toàn và ổn định.

Từ góc độ chu kỳ, diễn biến này cho thấy ngành ngân hàng đang rời xa giai đoạn tăng trưởng dựa trên mở rộng nhanh quy mô tín dụng, để bước sang giai đoạn tối ưu hóa hiệu quả và chất lượng. Khi mặt bằng lợi nhuận đã được nâng lên, yêu cầu duy trì sự ổn định của hệ thống trở thành ưu tiên hàng đầu, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc chấp nhận mức tăng trưởng thấp hơn trong ngắn hạn.

Nhìn về giai đoạn sau năm 2025, bức tranh lợi nhuận ngân hàng hàm ý rằng tăng trưởng của ngành sẽ mang tính chọn lọc và phân hóa cao hơn. Những ngân hàng có nền tảng vốn tốt, chất lượng tài sản cải thiện và khả năng thích ứng linh hoạt với môi trường lãi suất mới sẽ có lợi thế trong việc duy trì hiệu quả hoạt động. Ngược lại, những mô hình tăng trưởng phụ thuộc quá nhiều vào mở rộng tín dụng hoặc các nguồn thu mang tính chu kỳ sẽ đối mặt với nhiều thách thức hơn khi điều kiện thị trường thay đổi.

Trong tổng thể bức tranh thị trường chứng khoán, ngành ngân hàng sau năm 2025 có thể không còn là nhóm tạo ra những cú bứt phá lợi nhuận mạnh mẽ, nhưng vẫn giữ vai trò trụ cột về sự ổn định và định hướng dòng vốn. Chính sự chuyển dịch từ “tăng trưởng nhanh” sang “tăng trưởng chất lượng” này sẽ là yếu tố then chốt định hình vị thế của ngành trong chu kỳ mới của thị trường, đồng thời đặt nền móng cho giai đoạn phát triển bền vững hơn trong những năm tiếp theo.