Vừa chống dịch vừa thu hút có chọn lọc các dự án đầu tư
Đó là nhận định của TS. Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) khi trao đổi với phóng viên Thời báo Ngân hàng xung quanh vấn đề thu hút đầu tư nước ngoài trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19.
TS. Phan Hữu Thắng |
Trong khi châu Âu và nhiều nước trên thế giới đang bùng phát mạnh các ca nhiễm Covid-19, thì Việt Nam đang được đánh giá là nước sớm có giải pháp quyết liệt và khống chế được khá tốt tình hình dịch bệnh, liệu đây có thể là một yếu tố hấp dẫn đầu tư nước ngoài của Việt Nam, thưa ông?
Theo thông tin cập nhật về tác hại và các giải pháp phòng chống đại dịch Covid-19 toàn cầu, với sự chỉ đạo quyết liệt, quyết tâm cao của Chính phủ và sự đồng tâm hiệp lực của toàn dân, có thể thấy cho đến thời điểm hiện nay, Việt Nam đã thành công bước đầu trong cuộc chiến phòng chống đại dịch và được thế giới ghi nhận đánh giá cao. Và tới đây, nếu Việt Nam sớm đẩy lùi được đại dịch này, chắc chắn dưới con mắt của các nhà đầu tư nước ngoài và các tổ chức quốc tế, sự đánh giá về môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ được nâng lên nhiều bậc.
Ông có thể nói rõ hơn về điểm này? Thế nào là một môi trường đầu tư tốt đối với các nhà đầu tư nước ngoài?
Nếu dựa vào các tiêu chí chính để đánh giá, xếp hạng về môi trường đầu tư của các nước như: Sự ổn định về chính trị - xã hội; Kinh tế có xu hướng phát triển với thị trường đủ lớn; Cơ sở hạ tầng đáp ứng được nhu cầu của sản xuất, kinh doanh với nguồn nhân lực trẻ dồi dào, cầu tiến; Chính phủ trong sạch, hỗ trợ đầu tư nước ngoài phát triển; Xã hội lành mạnh, có văn hóa và an toàn... thì trong cuộc chiến với đại dịch Covid-19 này, nếu Việt Nam chiến thắng, đầu tư nước ngoài của Việt Nam chắc chắn sẽ tốt hơn.
Hay nói cách khác, Việt Nam sẽ tiếp tục là điểm đến hấp dẫn nhất đối với đầu tư nước ngoài nhờ khả năng tăng cường sự ổn định chính trị - xã hội, góp phần giảm suy thoái kinh tế trong đại dịch để đẩy nhanh tốc độ phát triển giai đoạn sau. Các nhà đầu tư cũng sẽ tin tưởng cao hơn vào sự chỉ đạo, hỗ trợ của Chính phủ Việt Nam trong các lĩnh vực khác kể cả khi bất ngờ có các tình huống xấu xảy ra: Bảo vệ được nguồn nhân lực và phát triển tiếp nguồn nhân lực này; Xã hội an toàn, an lành và bình yên, mọi người dân (kể cả người nước ngoài sống tại Việt Nam) được tôn trọng và bảo vệ trong mọi tình huống.
Cụ thể hơn khả năng thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam trong thời gian tới, thưa ông?
Trước hết có thể khẳng định, nếu chúng ta đẩy lùi được Covid-19 thì kết quả thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam chắc chắn sẽ tốt hơn, nhưng cần phân tích cụ thể khả năng thu hút đầu tư nước ngoài trong 2020 trên các cơ sở sau: Kết quả thực tế thu hút đầu tư nước ngoài trong hơn 2 tháng đầu năm 2020 và xu thế chuyển dịch dòng vốn đầu tư nước ngoài quốc tế thời điểm hiện nay? Đánh giá thời điểm mà đại dịch Covid-19 toàn cầu này có thể chấm dứt? Các giải pháp sáng tạo mới mà Việt Nam sẽ áp dụng đối với đầu tư nước ngoài trong giai đoạn đại dịch này và trong cả năm 2020, nhưng vẫn tuân thủ các quy định pháp luật và định hướng thu hút đầu tư nước ngoài đã được xác định?
Trên tinh thần đó, theo số liệu báo cáo nhanh được công bố chính thức của Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư về tình hình thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trong 2 tháng đầu năm 2020 cho thấy vẫn không có gì đột biến so với tình hình nói chung trong quý I hàng năm trước đây (thường là thấp hơn so các quý còn lại và tăng dần, rồi tăng cao vào quý IV).
Cụ thể, kết quả thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài 2 tháng đầu năm 2020 như sau: So cùng kỳ năm trước vốn thực hiện đạt 2,450 tỷ USD bằng 95%; vốn đăng kí đạt 6,469 tỷ USD bằng 76% (trong đó vốn đăng kí mới đạt 5,003 tỷ USD, bằng 204,7% do trong 2 tháng đầu năm 2020 có dự án nhà máy điện khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) Bạc Liêu được cấp phép mới với tổng vốn đầu tư đăng kí 4 tỷ USD), nhưng số lượt dự án tăng vốn giảm chỉ bằng 85,5% so cùng kỳ. Đầu tư thông qua góp vốn, mua cổ phần đạt 1,583 tỷ USD, chỉ bằng 16,0% so cùng kỳ năm trước (do 2 tháng đầu năm 2019 có dự án góp vốn mua cổ phần của Beerco Limited (Hồng Kông) vào công ty TNHH Vietnam Beveragevới giátrị góp vốn, mua cổ phần3,85 tỷ USD).
Tuy vậy, có chi tiết đáng lưu ý là: Nếu không tính các dự án có quy mô vốn lớn trên tỷ USD (như 2 dự án 4 tỷ USD và 3,85 tỷ USD nêu trên) thì tổng vốn đăng kí cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần của đầu tư nước ngoài trong 2 tháng đầu năm chỉ bằng 53,4% so cùng kỳ 2019. Sự sụt giảm này nhìn chung có thấp hơn so cùng kỳ các năm trước, ngoài yếu tố do ảnh hưởng của kỳ nghỉ Tết thì còn do dịch virus Covid-19 đang diễn biến phức tạp gây ra đã gây ảnh hưởng đến việc đi lại của các nhà đầu tư, cũng như quyết định đầu tư mới và mở rộng quy mô dự án hiện có của họ.
Nhiều dự báo cho rằng, đại dịch toàn cầu Covid-19 này có khả năng phải kéo dài đến hết tháng 6/2020, khi hiện tại nó đang còn lan rộng tại Châu Âu và các quốc gia khác.
Thực tế hoạt động của dòng vốn đầu tư nước ngoài trên thế giới và trong khu vực đã cho thấy có sự chuyển dịch địa bàn đầu tư để giảm tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung từ 2019 và đến gần đây là ảnh hưởng của dịch Covid -19 cũng sẽ có xu hướng đẩy sự chuyển dịch này mạnh hơn. Trong bối cảnh đó, Việt Nam là một trong các địa bàn hấp dẫn, được các nhà đầu tư nước ngoài tìm đến bởi nhiều yếu tố thuận lợi đã được phân tích ở trên.
Tuy vậy cũng cần lưu ý là, với sự tự do lưu chuyển vốn, hàng hóa, dịch vụ, lao động có kỹ năng trong cộng đồng kinh tế ASEAN, cạnh tranh trong thu hút đầu tư nước ngoài giữa các nước trong nội khối như với Thái Lan, Malaysia, Indonesia… ngày càng gay gắt hơn do năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam còn có khoảng cách khá xa so với các nước này.
Với tư duy và hành động trong thu hút và sử dụng đầu tư nước ngoài giai đoạn hiện nay là: Vừa chống dịch - vừa tự chủ thu hút có chọn lọc kĩ các dự án đầu tư trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, trong tác động tiêu cực của dịch Covid-19, có thể dự báo đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vẫn tiếp tục tăng trưởng nhưng với mức độ thấp hơn.
Để hóa giải phần nào những tác động tiêu cực đến nền kinh tế của Việt Nam trong đại dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, khó lường, theo ông, cần có các giải pháp sáng tạo mới như thế nào để tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài trong thời gian tới?
Thay vì xúc tiến đầu tư tại chỗ đang là hình thức được các địa phương áp dụng phổ biến, theo tôi, cần đẩy mạnh tăng cường hoạt động xúc tiến đầu tư ở bên ngoài bằng các hoạt động xúc tiến đầu tư của các đại diện xúc tiến đầu tư, thương mại,… tại các cơ quan ngoại giao của Việt Nam ở nước ngoài, như các đại sứ quán và các cơ quan ngoại giao khác. Chính phủ giao cho các cơ quan này nhiệm vụ đẩy mạnh hơn hoạt động xúc tiến đầu tư trong tình hình hạn chế đi lại, hội họp của các nhà đầu tư nước ngoài hiện nay của chính các nước – đối tác đầu tư lớn của Việt Nam.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ đạo cụ thể các đầu mối xúc tiến đầu tư của Bộ Kế hoạch và Đầu tư ở tại các đại sứ quán tăng cường, có các giải pháp xúc tiến đầu tư cụ thể,phối hợp chặt chẽ với các bộ phận liên quan trong và ngoài nước để đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư hiệu quả thay vì xúc tiến đầu tư tại chỗ trong nước như hiện nay.
Mặt khác, tập trung giải quyết nhanh hơn các thủ tục hành chính thông qua online – cổng điện tử một cửa của các bộ, ngành đối với các dự án, đặc biệt là các dự án có quy mô lớn đang đàm phán, xin cấp phép đầu tư, cũng như hỗ trợ tích cực giải quyết các vướng mắc phát sinh trong quá trình giải ngân của các dự án đã được cấp phép. Điều này sẽ bù đắp được sự sụt giảm đầu tư nước ngoài trong năm nay do bối cảnh khách quan từ Covid-19, sẽ giúp gia tăng được kết quả thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam trong 2020.