Cảnh báo từ chính sách thiếu nhất quán
Ảnh minh họa |
Diễn biến giảm sâu của vốn FDI vào Việt Nam trong quý I/2015 cũng tương tự 2014 là “điểm tựa” để các lãnh đạo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) cho rằng không nên quá hốt hoảng. Nhưng về mặt con số vẫn rất đáng “giật mình”, 3 tháng đầu năm nay, vốn FDI đăng ký chỉ bằng 55,1% so với cùng kỳ (2014 cũng chỉ bằng 50,4%).
Ông Đặng Xuân Quang, Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ KH&ĐT trấn an tại Hội nghị giao ban sản xuất mới đây rằng, xu hướng thu hút FDI vẫn còn nhiều triển vọng tốt, nhờ hội nhập tích cực trong năm nay và một số dự án lớn đang trong tiến trình đàm phán. Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Đào Quang Thu cũng đồng tình vì giải ngân các dự án FDI tương đối tốt. “Vốn FDI theo tháng hay quý không nói lên được điều gì, vì chỉ cần một dự án đại tướng vào là sẽ tăng ngay…”, ông Thu nói.
Nhưng, dư luận thì vẫn đặt câu hỏi, điều gì tác động đến thu hút FDI quý I của hai năm qua?
Những tháng đầu năm 2014, một cú xóc chính sách diễn ra ngay khi Việt Nam tái khẳng định quyết tâm cải thiện môi trường kinh doanh nhằm thu hút và giữ chân NĐT nước ngoài. Còn nhớ vào thời điểm tháng 3 năm ngoái, đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt 10% vào mặt hàng nước ngọt có gas của Bộ Tài chính đã vấp phải sự phản đối kịch liệt của các DN FDI trong ngành. Đây là chính sách mà theo họ là chưa từng có tiền lệ trên thế giới. Trước phản ứng dữ dội của DN, đề xuất này đã phải gác lại.
Còn năm nay, cũng vào thời điểm tháng 3 vừa qua, Dự thảo thông tư quy định về việc nhập khẩu máy móc, thiết bị dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng của Bộ Khoa học và Công nghệ cũng bị DN nhất loạt phản đối.
Đại diện của Công ty TNHH Microsoft Việt Nam tại cuộc hội thảo do VCCI tổ chức cách đây không lâu đã đặt ra một loạt nghi ngại về việc áp dụng thông tư này. Vị này cho biết, Microsoft đã lên kế hoạch chuyển toàn bộ nhà máy tại Hungary và Trung Quốc về Việt Nam. Đây đều là những nhà máy chính để sản xuất điện thoại di động của hãng và đều đã hoạt động khoảng 15 - 20 năm. Như vậy, toàn bộ máy móc chuyển về có thể vượt thời hạn quy định tới hơn 10 năm.
“Việc áp dụng quy định này có thể chặn cửa hãng công nghệ hàng đầu thế giới vào Việt Nam, với số vốn dự tính rót vào lên tới khoảng 1,5 tỷ USD”, GS. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài dự báo như vậy về hiệu ứng của thông tư nêu trên.
Hai diễn biến liên quan tới vấn đề áp dụng các chính sách thiếu thực tiễn và chưa có tiền lệ nêu trên, một cách gián tiếp đã minh họa cho nhận định của nhiều NĐT nước ngoài về “điểm trừ” lớn nhất trong môi trường kinh doanh của Việt Nam. Đó là hệ thống pháp luật chưa được hoàn thiện, trước khi đưa ra quy định pháp luật chưa được nghiên cứu và xem xét kỹ lưỡng, nội dung mơ hồ và vận dụng không nhất quán.
Điều này có lẽ cũng liên quan phần nào tới sự sụt giảm rõ rệt dòng vốn FDI từ Nhật Bản, NĐT truyền thống và đầu bảng tại Việt Nam suốt thời gian dài vừa qua. Khảo sát về thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của DN Nhật Bản tại châu Á - Thái Bình Dương trong năm 2014 cho thấy, hệ thống pháp luật Việt Nam chính là yếu tố gây ra rủi ro đầu tư lớn nhất trong mắt DN Nhật Bản.
Theo một chuyên gia lâu năm theo dõi về FDI, mặc dù Chính phủ đã kiên định với chiến lược phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, song trong khi các chính sách liên quan đến ngành này còn chưa hoàn thiện thì các chính sách khác “mọc” lên lại vô tình cản đường.
Ông Atsusuke Kawada, Trưởng đại diện Văn phòng Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) tại Hà Nội lưu ý, tỷ lệ cung cấp linh phụ kiện của các DN bản địa mới đạt 14,4% và nhìn chung tốc độ tăng cũng rất chậm chạp. Theo ông, một số DN lớn của Nhật Bản như Toyota, Canon rất muốn mua linh kiện của DN bản địa, nhưng khó tìm được nhà cung cấp đáp ứng yêu cầu của họ, nên bất đắc dĩ phải nhập khẩu từ Thái Lan, Trung Quốc.