Chất lượng tăng trưởng: Những thách thức cần hóa giải

	Kinh tế Việt Nam: Sự trở lại với quỹ đạo tăng trưởng
	Đổi mới mô hình tăng trưởng: Giải pháp đột phá
	Khi tăng trưởng ít dựa vào vốn

Công nghiệp gia công, nông nghiệp cũng gia công

Giai đoạn 2011 – 2015, nền kinh tế Việt Nam sau những thời điểm khó khăn nhất đã cho thấy những phục hồi rõ nét. Nhưng dù tiếp tục thu được nhiều thành quả lớn trong những năm qua nhưng nền kinh tế tiếp tục đối mặt với những thách thức lớn, đặc biệt trong cải thiện chất lượng tăng trưởng.

Tăng trưởng kinh tế vẫn mang nặng tính chất dựa vào gia công với tốc độ tăng trưởng dựa trên giá trị tăng thêm của một ngành (GO) lớn hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng GDP.

Theo GS-TS. Ngô Thắng Lợi, Đại học Kinh tế quốc dân, tốc độ tăng trưởng GO lớn hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng GDP phản ánh một nền kinh tế tăng trưởng “nhờ vào gia công”, chủ yếu dựa trên lợi thế về lao động rẻ. Nếu ví nền kinh tế như “một dòng sông chảy” thì tốc độ tăng trưởng GO lớn hơn GDP đã phản ánh một hiện tượng đang không bình thường trong nền kinh tế. Theo đó, “thượng nguồn” đang bị “khô” còn “hạ nguồn” thì lại “ngập úng”.

Đáng quan ngại hơn, xu hướng “kinh tế gia công” không chỉ ở ngành công nghiệp mà còn lan sang cả nông nghiệp. Bởi sản xuất nông nghiệp của Việt Nam đang ngày càng có xu hướng “gia công” khi phải nhập khẩu từ phân bón, thuốc trừ sâu tới giống cây trồng, vật nuôi…

Tăng trưởng kinh tế dựa vào gia công không bền vững

Bên cạnh đó, cấu trúc tăng trưởng theo ngành còn bất hợp lý khi đóng góp của ngành nông nghiệp và dịch vụ vào tăng trưởng có xu hướng giảm đáng kể. Còn ngành công nghiệp đạt tốc độ tăng trưởng cao và đóng góp lớn trong GDP nhưng đóng góp chính vẫn là các ngành sản phẩm mang tính gia công như lắp ráp điện tử; điện thoại di động.... Trong khi các ngành chế biến từ nguyên liệu trong nước lại nằm trong nhóm tốc độ tăng trưởng trung bình và thấp.

Xét theo khu vực kinh tế, đóng góp vào tăng trưởng chủ yếu là khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, trong khi đó khu vực trong nước, nhất là khu vực tư nhân tốc độ tăng trưởng thấp. Đáng nói hơn là phần lớn hàng hóa nhập khẩu của khu vực FDI là nguyên vật liệu phụ tùng linh kiện và lại được lắp ráp tại các DN FDI và xuất khẩu ra nước ngoài. Do đó, sự tăng trưởng có được thực tế đem lại rất ít nguồn lợi cho Việt Nam.

Đồng thời, cấu trúc đầu vào của tăng trưởng vẫn mang nặng tính chất tăng trưởng theo chiều rộng và tăng trưởng nhờ vào vốn và lao động. Đóng góp của năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng dù có tăng lên trong năm 2015 nhưng nếu xét cả giai đoạn 2011-2015 thì vẫn rất thấp (chỉ 23%), kém xa so với mục tiêu đặt ra trong kế hoạch 5 năm 2011-2015 là phải đạt 30-32%.

Sự đóng góp thấp của yếu tố TFP không chỉ làm kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế về mặt lượng mà còn là nguyên nhân chính gây cản trở hiệu quả của tăng trưởng kinh tế. Ngoài ra, hiệu quả đạt được các chỉ tiêu tăng trưởng còn thấp. Thể hiện ở năng suất lao động và hiệu quả sử dụng vốn dù đã có những cải thiện song chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Bảo đảm nguồn lực để nâng cao chất lượng

Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về các văn kiện Đại hội XII của Đảng do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trình bày tại Đại hội XII của Đảng ngày 21/1/2016 nêu rõ thời gian tới, cần tiếp tục đẩy mạnh quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế này theo hướng kết hợp có hiệu quả phát triển chiều rộng với chiều sâu, chú trọng phát triển chiều sâu, nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh trên cơ sở nâng cao năng suất lao động, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ, đổi mới và sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát huy lợi thế so sánh và chủ động hội nhập quốc tế.

Tốc độ tăng trưởng GO và GDP năm 2015

Để tiếp tục đạt được tốc độ tăng trưởng cao gắn với nâng cao chất lượng tăng trưởng, các chuyên gia cho rằng cần tiếp tục thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng thích ứng với những điều kiện của giai đoạn 2016-2020. Mô hình đó cần hướng đến tăng trưởng bền vững, hiệu quả, dựa trên khai thác và sử dụng tốt nhất các lợi thế cạnh tranh quốc tế, bằng các yếu tố tăng trưởng theo chiều sâu, vận hành theo cơ chế kinh tế thị trường hoàn chỉnh, trong một môi trường thể chế có tính trách nhiệm và minh bạch cao.

“Chúng ta không có lựa chọn nào khác khi Việt Nam đã chính thức đặt chân vào Cộng đồng kinh tế ASEAN và thời hiệu có hiệu lực của các hiệp định thương mại tự do như TPP, Việt Nam - EU… không còn xa. Cho nên ngay từ đầu năm 2016 phải bắt tay ngay vào những chủ đề này kết hợp với triển khai nhiệm vụ theo tinh thần của Văn kiện Đại hội XII của Đảng” GS-TS. Trần Minh Đạo, Đại học Kinh tế quốc dân phát biểu.

Còn theo GS-TS. Ngô Thắng Lợi, cần tăng cường chính sách đối với khu vực kinh tế tư nhân nhằm tạo điều kiện cho khu vực này trở thành động lực tăng trưởng thực sự của nền kinh tế. Đồng thời cần đổi mới hơn nữa các hoạt động quản lý nhà nước về kinh tế để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển.

Bên cạnh đó, cần bảo đảm các nguồn lực thực hiện nâng cao chất lượng tăng trưởng. Trong đó về vốn đầu tư, cần đảm bảo tính bền vững trong huy động vốn và nâng cao hiệu quả sử dụng, giữ mức tổng vốn đầu tư toàn xã hội chỉ chiếm khoảng 1/3 GDP và tỷ trọng của đầu tư nhà nước (đầu tư công) không vượt quá 1/3 tổng vốn đầu tư toàn xã hội.

Đồng thời, cần có các chính sách đột phá phát triển công nghệ thông qua con đường chuyển giao công nghệ và nghiên cứu triển khai trong nước. Đặc biệt đối với chuyển giao công nghệ, cần có chiến lược thu hút FDI theo hướng nâng cao chất lượng của dòng vốn, coi đây là mấu chốt quan trọng nhất để thực hiện có hiệu quả chuyển giao công nghệ. Song hành với đó, cần kiên quyết với định hướng thu hút FDI nhằm vào các nhà đầu tư tiềm năng, các tập đoàn xuyên quốc gia nắm giữ công nghệ cao, công nghệ nguồn.

Một yếu tố không kém phần quan trọng khác là phải bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo đó, Nhà nước, các địa phương và từng DN cần có chính sách đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, như các giải pháp để giữ chân nhân tài, làm tốt công tác quy hoạch, xây dựng và phát triển nguồn nhân lực, ngành hàng chiến lược mà mình có lợi thế. Đồng thời cần đào tạo, nâng cao trình độ và tay nghề đội ngũ nhân lực, đề ra các mục tiêu và phương thức hướng hoạt động của DN phù hợp với các đòi hỏi của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.