Gian nan con đường giảm nghèo bền vững

Là huyện miền núi nằm ở vị trí trung tâm tỉnh, có người ví von huyện Bạch Thông là một Bắc Cạn thu nhỏ khi nơi đây hội tụ tương đối đầy đủ những đặc điểm chính về cả điều kiện tự nhiên cũng như xã hội của địa phương.

NHCSXH là kênh dẫn vốn chủ yếu để giảm nghèo

Hơn 85% là diện tích đất lâm nghiệp, 15% là đất nông nghiệp, chia làm 6 vùng kinh tế có những lợi thế phát triển riêng là nền tảng để dòng vốn tín dụng chính sách của Phòng giao dịch Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) huyện Bạch Thông đẩy mạnh việc giải ngân giúp người dân thoát nghèo.

Chỉ cách trung tâm xã khoảng 2 km, song thôn Bản Mới, xã Tú Trị chỉ xây được đường vào sau khi có vốn của Dự án 135. Đa số bà con trong thôn là đồng bào Tày. Những ngôi nhà nhỏ tường mái thâm nâu lẩn khuất san sát nhau cũng phần nào phản ảnh hiện trạng đất đai nông nghiệp ở đây không dư dả.

Cả thôn có 49 hộ thì có đến 48 hộ là thành viên của Tổ tiết kiệm và vay vốn và 43 thành viên đang được vay vốn NHCSXH với dư nợ 2,157 tỷ đồng. Bình quân mức vay mỗi hộ 50 triệu đồng cho thấy sự quan tâm của NHCSXH Việt Nam cũng như NHCSXH tỉnh khi tập trung nguồn vốn về cho những vùng khó khăn.

Ngôi nhà của anh Hoàng Văn Huyên được dựng lên từ năm 1999 bằng nguồn vốn hỗ trợ nhà ở cho người nghèo 5 triệu đồng giờ đã xuống cấp, những mảng tường đất loang lổ bao lấy thêm nhà đất nâu đen lồi lõm.

Chị Diệp Thị Xuyến vợ anh kể, từ ngày chị về làm dâu, hai vợ chồng chỉ có mảnh đất bố mẹ cho này và đôi bàn tay trắng. Cũng may khi đó xung quanh có mấy cái lò gạch nên hai vợ chồng làm thuê làm mướn rau cháo qua ngày. Hai đứa con ra đời khiến cuộc sống càng thêm khó. Rồi chị được bà con bình xét vào diện nghèo và được vay vốn ngân hàng.

Chị cũng chẳng nhớ mình đã vay bao nhiêu vòng vốn, chỉ biết rằng, qua nguồn vốn ấy chị chăn con lợn, con gà rồi nuôi thêm con trâu mới. Đầu năm 2017, được NHCSXH huyện Bạch thông cho vay thêm 50 triệu theo diện hộ cận nghèo, anh chị đầu tư nuôi 5 con trâu trong đó 3 con đang độ sinh sản. Gia đình anh chị giờ đã có chút của ăn của để và các con đã trưởng thành.

Tổ trưởng Tổ TK&VV thôn Bản Mới, Hoàng Thị Thúy, cũng vừa thoát qua khỏi danh sách hộ nghèo năm 2017. Trước đây, chị chủ yếu đi làm rẽ “thuê ruộng về cấy”. Thế rồi cũng nhờ được tiếp cận vay vốn ngân hàng, chị nuôi trâu tích lũy vốn, khai hoang 3 ha đất đai trồng cây keo, cây mỡ.

Sau 10 năm, chị vừa tỉa 1 ha bán được 25 triệu đồng, 2 ha còn lại chừng 3 năm nữa có thể thu hoạch. Cùng với nguồn vốn tích lũy qua các kỳ sử dụng vốn vay NHCSXH nuôi trâu, nuôi lợn, và nguồn vốn vay cận nghèo năm 2017, giờ chị đã có 5 con trâu. Niềm vui nhất của chị là nguồn tích lũy có được và sẽ giúp chị nuôi cậu con trai vừa trúng tuyển Học viện Ngân hàng ở Hà Nội.

Ở những vùng thuận lợi hơn, có điều kiện phát triển cây có múi như xã Quang Thuận, phần lớn người dân nơi đây đều vươn lên thoát nghèo nhờ nguồn vốn của NHCSXH. Như gia đình ông Lưu Chấn Thụ, thôn Nà Thoi, với nguồn vốn vay giải quyết việc làm, vợ chồng ông đã chuyển đổi đất lâm nghiệp sang trồng 1ha quýt.

Chẳng phụ công chăm sóc của ông, vườn quýt xanh tốt, cho ra trái chất lượng tốt. Với nguồn thu tích lũy từ trồng quýt tích lũy suốt 6 năm rồi những vòng quay vốn tín dụng NHCSXH tiếp nối, ông mạnh dạn dồn cả vào “sự nghiệp” mở rộng diện tích trồng cây có múi từ năm 2005.

Mỗi năm mở rộng một ít với dòng vốn tín dụng cho vay sản xuất kinh doanh vùng khó kỳ cuối cùng năm 2011, đến nay ông đã có 7 ha cam quýt, trong đó có 4 ha đã cho thu hoạch. Đến nay toàn bộ diện tích trồng cây của ông đã được áp dụng theo tiêu chuẩn của VietGap.

Cũng bởi vậy, vài năm nay, vụ ít, ông cũng thu được 60 tấn cam quýt, vụ cao điểm như năm 2017 là 80 tấn, và năm nay cũng dự kiến khoảng 70 tấn. “Không có nguồn vốn NHCSXH làm sao được như thế này!”, ông cười mộc mạc khi bịn rịn chia tay chúng tôi. 20 năm có NHCSXH đồng hành, giờ ông đã có ngôi nhà kiên cố 2 tầng, diện tích sàn 170m2, xây cả tỷ đồng. Ở phía trong, vườn cây có múi của ông cũng được quy hoạch đẹp đẽ với ao cá và một ngôi nhà khang trang không kém.

Phó Chủ tịch UBND huyện Bạch Thông, Nguyễn Duy Luận, cho biết huyện có 16 xã, một thị trấn với 80% dân số là người Tày, phần còn lại là người Nùng, Kinh, Dao, Hoa; 6 xã thuộc vùng 3 và 8 thôn bản khó khăn ở các xã còn lại, kinh tế chủ yếu thuần nông, nên những năm qua, NHCSXH là kênh dẫn vốn chủ yếu để giảm nghèo, tạo việc làm và ổn định an sinh xã hội của huyện.

Đặc biệt từ năm 2016, khi các chính sách có nhiều thay đổi, rồi những quy định mới khiến nhiều hộ dân không còn được tiếp cận những nguồn vốn ưu đãi chuyên biệt, thì nguồn vốn của NHCSXH vẫn hỗ trợ từng nhu cầu phát triển kinh tế của đồng bào giúp huyện giảm được 270 hộ nghèo vào năm 2017, và mục tiêu năm của 2018 còn lớn hơn nữa.

Nhìn vào bức tranh hoạt động của Phòng giao dịch NHCSXH của huyện Bạch Thông, càng thấy kỳ vọng này có cơ sở. Riêng tổng doanh số cho vay 6 tháng năm 2018 là 30,788 tỷ đồng với 1.050 hộ vay vốn. Đến 30/6/2018, tổng dư nợ tín dụng đạt 227.627 triệu đồng/5.607 hộ (chiếm 66,1% số hộ trên toàn huyện), dư nợ bình quân 40,6 triệu đồng/ hộ vay.

Trong đó nguồn vốn tín dụng ưu đãi giúp cho 1.928 hộ nghèo, 1.349 hộ cận nghèo, 160 hộ mới thoát nghèo, 1.244 hộ sản xuất kinh doanh tại vùng khó khăn có vốn đầu tư phát triển sản xuất, ổn định cuộc sống. 111 học sinh, sinh viên được vay vốn để trang trải chi phí học tập; hỗ trợ hộ nghèo xây dựng, cải tạo và sửa chữa 67 ngôi nhà, xây dựng và cải tạo 5.012 công trình nước sạch, công trình vệ sinh; tạo việc làm cho 490 lao động từ nguồn vốn Giải quyết việc làm, 19 lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài…

Tỷ lệ hộ nghèo khi chuyển đổi theo tiêu chí đa chiều của huyện trước đây là 26%, đến cuối năm 2017 tỷ lệ này là 21,9%, tỷ lệ hộ cận nghèo là 18%. Toàn huyện đã có 3 xã cán đích nông thôn mới, thu nhập bình quân đầu người đạt 25,9 triệu đồng/năm. Những thành quả đó cho thấy các chính sách giảm nghèo, đặc biệt là chính sách tín dụng do NHCSXH thực hiện ủy thác đã phát huy hiệu quả tốt. Con đường giảm nghèo vì thế không xa phía trước, song để phát triển bền vững không ít chông gai.

Thực tế cho thấy, những vùng thuận lợi về điều kiện tự nhiên như xã Quang Thuận với các cây có ưu thế như cây có múi, nhãn, thuốc lá là không nhiều và diện tích chưa đủ lớn để kêu gọi thu hút đầu tư hay xây dựng thương hiệu. Diện tích rừng ở địa phương chủ yếu trồng cây nguyên liệu cho ngành công nghiệp giấy, giá trị kinh tế không cao, lại khó chuyển đổi sang các cây hàng hóa giá trị cao khác.

Vì thế, chăn nuôi, đặc biệt là nuôi bò, dê, lợn vẫn là hình mẫu giảm nghèo bền vững. Tuy nhiên, sự manh mún và tự phát trong sản xuất và áp dụng công nghệ hạn chế là nút thắt của bài toán xây dựng chiến lược đầu ra cho sản phẩm một cách bài bản. Bên cạnh đó, vì mưu sinh, người trong độ tuổi lao động thường ly hương vào làm cho các khu công nghiệp, khiến việc tạo động lực cho phát triển kinh tế của địa bàn cũng không dễ.

Đây cũng là bài toán đặt ra trong chính sách phát triển kinh tế, xã hội và xóa đói giảm nghèo không chỉ riêng với xã Tú Trĩ mà cả huyện Bạch Thông trên con đường phát triển kinh tế phía trước. Để nguồn vốn tín dụng chính sách cộng hưởng, phát huy giá trị một cách cao nhất, Bạch Thông cần hơn nữa các định hướng phát triển sản xuất nông lâm nghiệp phù hợp với điều kiện địa lý khí hậu, chuyển đổi những hàng hóa nông nghiệp có giá trị gia tăng cao đưa vào sản xuất. Có như thế, địa phương mới không chỉ thoát nghèo, mà còn thoát nghèo bền vững, rồi trở thành một nhân tố góp phần làm đòn bẩy phát triển kinh tế huyện.