Khởi tố, bắt tạm giam Vũ Mạnh Tùng: Câu hỏi về trách nhiệm người đứng đầu?

Ngoài Vũ Mạnh Tùng, còn những ai?

Theo Cổng Thông tin điện tử Bộ Công an, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C46) đang tiến hành điều tra vụ án “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Công ty TNHH MTV Lọc hóa dầu Bình Sơn và Ngân hàng Đại Dương (Oceanbank). Vụ án thuộc diện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng. Theo đó, Vũ Mạnh Tùng bị truy tố về tội “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” theo Điều 355 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Các ông Nguyễn Hoài Giang (trái) và Vũ Mạnh Tùng (phải)

Hiện nay, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đang tập trung lực lượng làm rõ hành vi của bị can Vũ Mạnh Tùng và mở rộng điều tra đối với những đối tượng liên quan, thu hồi tài sản cho Nhà nước. Được biết, trong đại án Hà Văn Thắm, nhiều lần các bị cáo đã khai báo về việc đưa tiền lãi suất ngoài cho các lãnh đạo 3 công ty con của PVN, trong đó có BSR.

Đơn cử trong ngày 27/4, bị cáo Nguyễn Xuân Sơn - nguyên Tổng giám đốc OceanBank khẳng định đã đem toàn bộ 246 tỷ đồng chi lãi ngoài của OceanBank (do Hà Văn Thắm nhờ) đưa cho các cá nhân thuộc PVN và các cá nhân tại 3 công ty con của PVN.

Riêng tại BSR, có tới 4 lãnh đạo từng bị cơ quan pháp luật triệu tập gồm Nguyễn Hoài Giang, Chủ tịch HĐTV BSR; Phạm Xuân Quang, Kế toán trưởng BSR; Vũ Mạnh Tùng, Phó TGĐ BSR; Đinh Văn Ngọc, nguyên TGĐ BSR giai đoạn 2012-2015. Bị cáo Nguyễn Minh Thu – nguyên Phó Tổng giám đốc Oceanbank cũng khai đã từng trực tiếp hoặc gián tiếp chi tiền lãi ngoài cho 4 cá nhân trên với tổng số tiền lên đến 19 tỷ đồng. Trong đó, “nhiều lần đưa tiền cho Vũ Mạnh Tùng, Phó Tổng giám đốc BSR, mỗi lần đưa từ 300-500 triệu đồng”.

Mặc dù Vũ Mạnh Tùng và những người còn lại đều bác bỏ lời khai của bị cáo Thu, thậm chí Vũ Mạnh khẳng định: “Đó chỉ là lời khai một chiều và không có chứng cứ”. Tuy nhiên, việc Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam Vũ Mạnh Tùng cho thấy, những khẳng định của Tùng trước kia cần phải xem xét lại.

Dư luận cho rằng, đây là một tình tiết mới của vụ án cần phải được tập trung làm rõ, có thể là mắt xích quan trọng bóc gỡ nhiều đối tượng vi phạm khác. Hơn nữa, Vũ Mạnh Tùng chỉ là Phó tổng giám đốc mà còn liên quan đến việc nhận tiền thì các đối tượng khác liên quan trực tiếp hơn, có vai trò quan trọng hơn không thể không liên quan hoặc phải chịu trách nhiệm về sự việc.

Nghi án nhận lãi ngoài tại VietsoPetro và PVEP bao giờ sáng tỏ?

Còn nhớ, trước đó, ngày 13/9/2017, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố 3 vụ án hình sự lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Liên doanh Việt - Nga Vietsovpetro (VSP), Công ty TNHH MTV Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR), Tổng công ty Thăm dò khai thác Dầu khí (PVEP).

Theo đó, khi Cơ quan Cảnh sát điều tra điều tra mở rộng (giai đoạn 2) vụ án Hà Văn Thắm, đã xác định: Thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Hà Văn Thắm về việc chi trả lãi ngoài huy động vốn cho khách hàng gửi tiền trên toàn hệ thống OceanBank; trong thời gian từ năm 2010 đến ngày 31/11/2014, tổng số tiền OceanBank đã chi trả lãi ngoài cho các khách hàng gửi tiền là hơn 1.576 tỷ đồng, trong đó chi cho Vietsovpetro số tiền 24,27 tỷ đồng, BSR là 19,36 tỷ đồng và PVEP là 76,78 tỷ đồng.

Theo Cơ quan Cảnh sát điều tra, việc nhận, sử dụng các khoản tiền ngoài lãi suất tại Vietsovpetro, BSR, PVEP là hành vi vi phạm pháp luật, có dấu hiệu thỏa thuận, móc ngoặc giữa lãnh đạo 3 công ty với lãnh đạo OceanBank trong việc đưa, nhận tiền và để ngoài sổ sách kế toán nhằm chiếm đoạt, phạm vào tội “Lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản” theo Điều 280 - Bộ luật Hình sự.

Tuy nhiên, sau khi vụ án khởi tố gần 8 tháng, đến nay mới chỉ có Vũ Mạnh Tùng là người đầu tiên tại BSR bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố để điều tra làm rõ. Trong khi hiện vẫn chưa có kết quả điều tra hai đơn vị khác là Vietsovpetro và PVEP nhưng hậu quả vụ án gây ra là hết sức nghiêm trọng, cần phải sớm làm sáng tỏ khi mà số tiền chi lãi suất ngoài tại hai đơn vị này bị phát hiện còn cao hơn cả SBR.

Không phải ngẫu nhiên mà tại phiên tòa sơ thẩm, ngoài 4 cán bộ của BSR còn có 3 cán bộ của Vietsovpetro bị tòa triệu tập để thẩm vấn, đối chất để làm rõ nghi án nhận lãi suất ngoài. Trong đó, có tới hai lãnh đạo đứng đầu là ông Nguyễn Hoài Giang và Từ Thành Nghĩa đều bị triệu tập.

Với Vietsovpetro, bị cáo Nguyễn Minh Thu khai đưa tiền theo tỷ lệ, kế toán trưởng 70%, còn Tổng giám đốc là 30%. Việc thoả thuận đưa tiền bằng miệng, không có hợp đồng. Bị cáo Thu xác định đưa tiền lãi ngoài cho Võ Quang Huy và Nguyễn Hữu Tuyến. Sau khi ông Tuyến nghỉ hưu thì bị cáo đưa cho ông Từ Thành Nghĩa.

Mặc dù các ông Nguyễn Hoài Giang và Từ Thành Nghĩa đều bác bỏ lời khai của các bị cáo, nhưng nếu xét về trách nhiệm người đứng đầu, hai ông không thể không chịu trách nhiệm nếu như có việc làm trái, cho dù người nhận lãi suất ngoài là ai.

Riêng vụ án tại Vietsovpetro cũng rất cần cơ quan điều tra sớm làm rõ vì đây là đơn vị liên doanh quốc tế, ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của Việt Nam trong kinh tế đối ngoại, vụ việc chậm làm rõ có thể ảnh hưởng đến tính minh bạch của Việt Nam khi liên doanh với các đối tác nước ngoài.

Còn tại VPEP, tuy vụ án chưa làm sáng tỏ, nhưng giai đoạn này, được biết ông Nguyễn Vũ Trường Sơn chính là Tổng giám đốc PVEP thời kỳ 2009-2012, cũng là thời kỳ xảy ra việc nhận lãi suất ngoài. Đây là thời kỳ PVEP gửi rất nhiều tiền vào OceanBank nên số tiền lãi suất ngoài theo cơ quan điều tra cũng là cao nhất trong 3 đơn vị bị khởi tố, 76 tỷ đồng.

Ngày 26/4 vừa qua, tại phiên tòa phúc thẩm đại án Hà Văn Thắm, đại diện Viện KSND Cấp cao tại Hà Nội một lần nữa xác định, toàn bộ số tiền hơn 1.576 tỉ đồng đã được Oceanbank chi trái quy định của Nhà nước và không thu hồi được, đó là hậu quả thiệt hại hiện hữu, đặc biệt nghiêm trọng. Việc làm trái các quy định của Nhà nước nói trên còn tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh, làm rối loạn thị trường tài chính, là nguy cơ làm tăng lạm phát; gây tổn hại nghiêm trọng đến việc thực hiện các chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia; sự an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng; xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Tính chất nghiêm trọng của vụ án cộng với việc khởi tố tạm giam Vũ Mạnh Tùng đặt ra đòi hỏi rất lớn phải quyết liệt điều tra, làm rõ, xử lý nghiêm các cá nhân, tập thể liên quan.

Dấu hỏi về trách nhiệm người đứng đầu?

Phát biểu tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng tổ chức ngày 27/4/2018 mới đây, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trong - Trưởng ban Chỉ đạo nhấn mạnh, cần sớm kết thúc điều tra, xử lý giai đoạn II các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, trong đó có vụ án Hà Văn Thắm và đồng phạm. Tổng Bí thư cho rằng, tiến độ điều tra một số vụ vẫn chậm, chưa đáp ứng yêu cầu, về mặt chủ quan, cũng cần xem đã hết lòng hết sức chưa, còn chỗ nào vương vấn nữa không? Yêu cầu chung là cần phải làm nghiêm minh, cố gắng đúng tiến độ, trừ trường hợp bất khả kháng...

Dù kết luận của cơ quan điều tra người nhận lãi ngoài là ai, lãnh đạo tại các đơn vị này khó lòng thoái thác trách nhiệm của người đứng đầu. Các quy định của pháp luật về vấn đề này cũng rất rõ ràng. Theo quy định của Nghị định số 107/2006/NĐ-CP, Nghị định 211/2013/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một điều tại Nghị định 107 về xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách thì ngoài việc thực hiện theo các nguyên tắc xem xét xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức còn cần phải xác định mức độ chịu trách nhiệm trực tiếp hoặc trách nhiệm liên đới.

Cụ thể, Điều 7 của Nghị định 211/2013/NĐ-CP về hình thức xử lý kỷ luật nêu rõ: “Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị, nếu để xảy ra vụ, việc tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách thì tùy theo tính chất, mức độ của vụ, việc sẽ xử lý kỷ luật như sau: 1. Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị là cán bộ, công chức, viên chức và người quản lý doanh nghiệp nhà nước thì bị xử lý kỷ luật bằng một trong những hình thức sau:a) Khiển trách;b) Cảnh cáo;c) Cách chức”.

Ngày 15/11/2017, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 102-QĐ/TW về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm và có hiệu lực cùng ngày. Có thể thấy rõ người đứng đầu 3 doanh nghiệp này đã có dấu hiệu vi phạm Điều 16 và Điều 18 của Quy định 102 với các nội dung như vi phạm các quy định về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, buông lỏng lãnh đạo, quản lý để xảy ra tham nhũng, lãng phí trong cơ quan, đơn vị, tổ chức do mình trực tiếp phụ trách nhưng không chủ động phát hiện, xử lý... Những vi phạm trên đều đến mức thi hành kỷ luật từ mức khiển trách trở lên.