Kiến trúc góp phần làm giàu văn hóa dân tộc

KTS Phạm Thanh Tùng

Song những năm qua, việc phát triển đô thị có phần lộn xộn. Nhân kỷ niệm 70 năm Hội Kiến trúc sư (KTS) Việt Nam, phóng viên Thời báo Ngân hàng có cuộc trò chuyện với KTS Phạm Thanh Tùng, Chánh văn phòng hội về tầm quan trọng của đội ngũ KTS trong sự phát triển đô thị và nền kiến trúc nước nhà.

Thưa ông, với sự phát triển đô thị chóng mặt như hiện nay, việc quy hoạch đô thị còn nhiều bất hợp lý, lộn xộn. Xin ông nêu quan điểm về tầm quan trọng của đội ngũ KTS?

Đúng là hiện nay việc thực hiện quy hoạch đô thị còn nhiều yếu kém. Ai cũng thấy. Có nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan trong đó có phần nào trách nhiệm của KTS. Tôi nhấn mạnh, chỉ có một phần nào thôi. Bởi đô thị là một chỉnh thể hoàn chỉnh dưới sự điều hành của chính quyền đô thị. Nhiệm vụ của KTS là sáng tạo không gian sống an toàn, bền vững cho con người từ ngôi nhà ở cho đến một khu đô thị, một thành phố…

Không có sáng tạo của KTS thì đô thị chỉ là một tổ hợp xây dựng vô hồn. Một công trình có kiến trúc phi tỷ lệ với cảnh quan xung quanh, lấn át thiên nhiên, lấn át con người, hình thức phô trương, xa lạ với văn hóa dân tộc và phi kinh tế thì là trách nhiệm của KTS và chủ đầu tư! N

hưng để một đô thị phát triển lộn xộn, không ngăn nắp, giao thông luôn ách tắc, môi trường sống bị ô nhiễm, vỉa hè bị lấn chiếm, đường phố luôn tiềm ẩn hiểm họa cháy nổ… thì đó không phải là trách nhiệm của KTS mà là trách nhiệm của chính quyền đô thị. Cần sòng phẳng như thế. Nếu không cứ kêu ca nhưng chả thấy ai chịu trách nhiệm cả.

Cách đây 70 năm, khi thành lập Đoàn KTS Việt Nam (tức Hội KTS Việt Nam ngày nay) giới KTS đã rất vinh dự được Bác Hồ gửi thư động viên và căn dặn. Đây là sự kiện rất quan trọng không chỉ với KTS mà còn với sự phát triển của nền kiến trúc nước nhà sau này. Trong thư, Bác đã chỉ rõ “Trong 4 điều quan trọng cho dân sinh: ở và đi là hai vấn đề cũng cấp thiết như ăn và mặc. Vì vậy, việc kiến trúc là một việc rất quan trọng”.

Với ý nghĩa đó, 62 năm sau, năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định lấy ngày 27/4 hàng năm là Ngày Kiến trúc Việt Nam. Nhắc lại như vậy để thấy, ngay trong những ngày tháng đầy gian khổ của cuộc kháng chiến 9 năm, Bác Hồ và Đảng ta đã nhận thấy rất rõ tầm quan trọng của kiến trúc, vai trò sáng tạo của KTS trong cuộc sống, trong việc kiến tạo đất nước.

KTS có vai trò quan trọng trong phát triển đô thị xanh

Phải nói rằng, phản biện xã hội được coi là trách nhiệm quan trọng của Hội KTS Việt Nam. Nhưng có một nghịch lý là vấn đề này cũng như việc định hướng xã hội trong lĩnh vực này vẫn chưa được nêu cao?

Là một Hội chính trị xã hội nghề nghiệp của giới KTS, một bộ phận trí thức của đất nước, Hội coi phản biện xã hội là nhiệm vụ rất quan trọng, giúp Đảng, Nhà nước trong đề ra chủ trương, luật pháp có liên quan đến phát triển kiến trúc đô thị và nông thôn, cũng như tham gia phản biện các dự án quy hoạch kiến trúc lớn của quốc gia và của các địa phương.

Tuy nhiên, công tác phản biện còn chưa được coi trọng. Nhiều nơi, nhiều lúc, tiếng nói phản biện tâm huyết của Hội chưa được chính quyền quan tâm. Cần thấy rằng, Hội luôn có một đội ngũ các nhà khoa học, các chuyên gia kiến trúc hàng đầu, nhiều kinh nghiệm và tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với nhân dân. Nếu những kinh nghiệm đó không được tham gia phản biện hoặc nói không ai nghe thì thật là lãng phí và đáng tiếc. Người xưa thường nói “nói thẳng khó nghe”. Vào trường hợp này không biết có đúng không?

Xã hội có nhu cầu rất lớn về phản biện trong kiến trúc. Tuy nhiên, để thực thi, lại cần đến sự phối hợp của chính quyền địa phương. Điều này lại đụng đến câu chuyện luật hóa vai trò và cả trách nhiệm phản biện xã hội. Có ý kiến cho rằng, trong khi chờ có luật thì Hội phải tiếp tục phát huy vai trò chủ động xây dựng những cơ chế cho việc nâng cao tiếng nói và trách nhiệm phản biện. Sự chủ động của chính các KTS, của hội nghề nghiệp cũng là một động lực thúc đẩy cho việc ra đời Luật Kiến trúc. Ông nghĩ sao ạ?

Chưa bao giờ Hội chúng tôi thụ động ngồi chờ đợi phải có hành lang pháp lý, phải có Luật Kiến trúc mới phản biện xã hội. Bởi lẽ, chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng, đóng góp ý kiến cho Đảng, cho Nhà nước là trách nhiệm của KTS, của Hội KTS Việt Nam trước xã hội, trước nhân dân, để làm sao đất nước ta phát triển, nền kiến trúc của nước nhà phải hiện đại nhưng không mất bản sắc. Kiến trúc đô thị phải là kiến trúc đô thị Việt Nam, phù hợp với văn hóa Việt Nam với con người Việt Nam.

Hiện nay, Hội đã và đang tích cực phối hợp cùng Bộ Xây dựng soạn thảo Luật Kiến trúc. Chúng tôi hy vọng, Chính phủ và Quốc hội sớm thông qua Luật Kiến trúc thì đây sẽ là một bước ngoặt trong phát triển kiến trúc. Nó không chỉ thuận lợi cho công tác phản biện xã hội mà cho cả hành nghề của KTS.

Họ sẽ được luật pháp bảo vệ khi hoạt động sáng tạo kiến trúc, được đem hết tài năng cống hiến cho nền kiến trúc nước nhà. Được như thế thì hoạt động phản biện và hoạt động kiến trúc của Hội sẽ chủ động hơn, tích cực hơn, hiệu quả hơn và cũng trách nhiệm hơn!

Nói thêm về vấn đề đạo đức nghề nghiệp. Sự phát triển của Hội KTS Việt Nam, hay các hội địa phương là đáng ghi nhận, nhưng với sự chắp vá trong quy hoạch đô thị, thiết kế các công trình thiếu mỹ quan và thiếu an toàn, giới KTS cũng phải có trách nhiệm, đúng không ạ?

Không thể nói là không có trách nhiệm. Vì thế, đòi hỏi KTS có bản lĩnh trước mọi cám dỗ mà chủ đầu tư đưa ra, phải luôn trau dồi kỹ năng nghề nghiệp, nâng cao trách nhiệm với xã hội, với cộng đồng và với đất nước. Sáng tác của KTS khi được thực hiện nó liên quan đến văn hóa, kinh tế, đến an toàn cho người sử dụng, nói rộng ra là với xã hội. Kiến trúc phải góp phần làm giàu thêm nền văn hóa dân tộc trong thời kỳ phát triển mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Và đó chính là đạo đức làm nghề của KTS.

Xin trân trọng cảm ơn ông!