Nhập siêu và tín hiệu bất thường

	Nhập siêu “đột biến”
	Nhập siêu trở lại: Ảnh hưởng từ Samsung
	Tiện ích siêu thị tại khu công nghiệp

Số liệu sơ bộ do Tổng cục Hải quan công bố hôm cuối tuần vừa qua ghi nhận nhập siêu tăng tốc đột biến trong tháng 5 khi đạt tới 954 triệu USD, cao gần gấp đôi con số ước tính trước đó của Tổng cục Thống kê là 500 triệu USD. Tháng 5 cũng kết thúc chuỗi thời gian 4 tháng liên tục xuất siêu.

Xuất khẩu điện thoại vừa giảm đã khiến nhập siêu trở lại

FDI làm đảo chiều cán cân thương mại

Nhìn lại 2 năm 2016-2017 vừa qua, mặc dù có những tháng nhập siêu song tính chung cả năm, nền kinh tế vẫn duy trì mức xuất siêu với con số lần lượt là 1,77 và 2,11 tỷ USD. Vì vậy, sự trở lại của nhập siêu trong tháng 5/2018 được đánh giá là không quá bất thường, chưa thể hiện rõ xu thế nhập siêu của nền kinh tế Việt Nam tại thời điểm này.

Tuy nhiên, nguyên nhân dẫn đến nhập siêu lại là vấn đề cần cảnh báo. Theo Tổng cục Thống kê, một trong những nguyên nhân khiến Việt Nam nhập siêu trong tháng 5 là do Samsung đã tập trung xuất khẩu các sản phẩm điện thoại Galaxy S9 và S9+ trong tháng 3/2018, làm cho kim ngạch xuất khẩu điện thoại bắt đầu có xu hướng giảm kể từ tháng 4.

Cụ thể, thời điểm tháng 3, khi 2 sản phẩm trên chính thức lên kệ, xuất khẩu mặt hàng điện thoại đã đạt mức kỷ lục 5,26 tỷ USD. Tuy nhiên, 2 tháng sau đó, xuất khẩu điện thoại giảm mạnh 33%, chỉ còn khoảng 3,4 tỷ USD/tháng. Kéo theo đó, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong 2 tháng qua cũng bị ảnh hưởng khá mạnh, từ mức 21,1 tỷ USD trong tháng 3 giảm xuống lần lượt còn 18,3 tỷ USD và 19,2 tỷ USD trong tháng 4 và tháng 5.

Cảnh báo về sự đảo chiều của cán cân thương mại hàng hoá do phụ thuộc lớn vào hoạt động của khối FDI, TS. Lê Đăng Doanh - chuyên gia kinh tế phân tích, hiện xuất khẩu của khu vực FDI chiếm hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước; trong khi xuất siêu của khối này lên tới 12,53 tỷ USD kể từ đầu năm. Điều đó cho thấy, xuất khẩu và xuất siêu của nền kinh tế phần lớn do đóng góp của các DN FDI và tập trung chủ yếu vào một số mặt hàng, trong khi DN trong nước chủ yếu vẫn nhập siêu. Vì vậy, có thể thấy rằng ngay khi khối FDI, đặc biệt là Samsung vừa giảm lượng xuất khẩu, là nhập siêu lập tức quay trở lại.

TS. Phạm Tất Thắng - nghiên cứu viên cao cấp của Viện Nghiên cứu thương mại (Bộ Công thương) bổ sung thêm một lý do khiến nhập siêu quay trở lại, đó là do sự tăng trưởng nhập khẩu của các nhóm hàng tiêu dùng.

Một vấn đề đáng lo nữa trong bức tranh thương mại quốc tế, theo các chuyên gia, đó là hiện chúng ta vẫn đang nhập siêu rất lớn từ Trung Quốc.

Xuất siêu không hẳn đáng vui

Nhận định rằng sự quay trở lại của nhập siêu chỉ là dấu hiệu ngắn hạn và không bất thường, song TS. Phạm Tất Thắng lưu ý, biểu hiện này nhắc nhở thêm cho chúng ta về sự lép vế của khối DN trong nước. Theo đó, 5 tháng đầu năm khu vực kinh tế 100% vốn trong nước nhập siêu tới 9,86 tỷ USD, song riêng nông nghiệp lại xuất siêu, cho thấy chúng ta không có một nền công nghiệp đủ mạnh để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Vì vậy những DN trong nước chủ yếu là nhập khẩu nguyên liệu đầu vào từ thị trường nước ngoài để sản xuất ra các hàng hoá phục vụ thị trường trong nước. Vì vậy liên tục trong các năm vừa qua, thành phần kinh tế này luôn làm cho nhập siêu của Việt Nam ở mức lớn và tăng cao.

Bên cạnh đó, ông Thắng cũng nhấn mạnh, mặc dù mục tiêu đến năm 2020 cân bằng được cán cân thương mại đã cán đích trước thời hạn, thậm chí còn có thặng dư, song điều này không phản ánh năng lực thực sự của nền kinh tế. “Gần đây có hiện tượng đang nhập siêu thỉnh thoảng lại xuất siêu, đặc biệt năm 2016 - 2017, khiến nhiều người ngộ nhận ta giỏi nhưng không phải”, ông Thắng cảnh báo cần đánh giá đúng tình hình để tránh chủ quan.

Quả vậy, nhìn lại các năm xuất siêu là những năm khủng hoảng tài chính thế giới, nhu cầu thế giới giảm sút, nhiều ngành sản xuất gần như không có đơn hàng để xuất khẩu, do đó không nhập các yếu tố đầu vào để sản xuất. Trong khi đó nông nghiệp vẫn xuất khẩu khá đều, đồng thời một số sản phẩm của các DN FDI đã có đơn hàng nhiều năm ổn định lâu dài, vẫn duy trì và đẩy mạnh được kim ngạch xuất khẩu và dẫn tới xuất siêu. Thế nên, tình trạng xuất siêu này là không bền vững. “Ngay kể cả mấy tháng đầu năm 2018 chúng ta thấy rằng vẫn xuất siêu nhưng trên thực tế thì thực trạng nền kinh tế trong nước vẫn nằm trong nhập siêu”, ông Thắng lo ngại.

Nhận định về cán cân thương mại trong cả năm nay, ông Thắng cũng như nhiều chuyên gia khác cho rằng, xuất siêu rất có khả năng xảy ra. Bởi tuy nhập siêu trở lại trong tháng 5 nhưng tính tổng thể trong cả 5 tháng thì nền kinh tế vẫn đạt mức xuất siêu 2,67 tỷ USD. Đáng chú ý, sau khi thâm hụt khá lớn trong nửa đầu tháng 5, cán cân thương mại đã đảo chiều trong nửa cuối tháng.

Trong khi sản phẩm mới tiếp theo của Samsung là Note 9 dự định sẽ được ra mắt vào tháng 8 năm nay. Do đó, riêng đối với mặt hàng điện thoại và linh kiện điện tử, kim ngạch xuất khẩu nhiều khả năng sẽ khởi sắc và tăng mạnh trở lại kể từ tháng 8.

Mặc dù vậy, ông Thắng nhắc lại, tình hình xuất siêu này không hẳn là đáng để vui. Thay vào đó, ông dự báo, với các FTA như Việt Nam-EU hay CPTPP..., khả năng đầu tư vào Việt Nam, kéo theo đó là nhập khẩu công nghệ, máy móc hiện đại sẽ gia tăng, dẫn tới cán cân thương mại có thể sẽ đảo chiều hoàn toàn từ chỗ xuất siêu sang nhập siêu. Tuy nhiên, khi đó nhập siêu lại là biểu hiện tốt để tạo ra thay đổi về chất lượng, nền tảng sản xuất, tạo đà cho sự phát triển bền vững sau này.