Quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ qua góc nhìn của “ông Kerry”

Những ký ức của vị Ngoại trưởng

Ở Việt Nam, người ta hay gọi Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry là “ông Kerry” để biểu hiện sự thiện cảm và gần gũi đối với vị chính khách Hoa Kỳ mà rất nhiều người Việt biết đến ông với tần suất đến Việt Nam (dù trên rất nhiều cương vị) nhiều hơn bất kỳ vị Ngoại trưởng Hoa Kỳ nào khác và cũng vì những nỗ lực không ngừng nghỉ của ông cho quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ có những bước chuyển hóa mạnh mẽ trong 20 năm qua.

Ngoại trưởng John Kerry tại hội thảo ở Hà Nội ngày 7/8

Ngoại trưởng John Kerry cho biết, ngay kể cả sau khi hai nước đã bước vào giai đoạn bình thường hóa quan hệ (năm 1995) thì vẫn còn nhiều nghi ngại ở cả hai bên. “Chúng tôi biết rằng, với những người đã và đang cố gắng xây dựng một mối quan hệ mới với Việt Nam vẫn có thể gợi ra sự phản đối của nhiều người ở cả hai bên.

Chính trong bối cảnh đó, Thượng nghị sỹ John McCain và tôi đã phải bám vào nhau. Nhiều người nghi ngờ cả hai chúng tôi nhưng chúng tôi đã tìm được tiếng nói chung” - ông Kerry cho biết.

Một điều làm vị Ngoại trưởng Hoa Kỳ hiện nay không thể nào quên là thời điểm ông và Thượng nghị sỹ McCain đứng trong Hỏa Lò - nơi mà thời chiến tranh, ông McCain đã từng bị giam vài năm.

“Chỉ có 2 chúng tôi trong xà lim ngày nào và tôi được nghe ông McCain kể về những trải nghiệm của ông. Tôi luôn biết ơn ông ấy và những đối tác của ông đã giúp chúng ta tạo ra một nền hòa bình thực sự” – Ngoại trưởng Kerry nhớ lại.

Với ông Kerry và có lẽ với rất nhiều người Hoa Kỳ khác, một điều thực lạ đã diễn ra tại Việt Nam, bởi ở nơi lẽ ra phải là những thái độ cư xử căm ghét, hận thù khi họ (người Hoa Kỳ) quay lại thì không, họ đã nhận được sự đón tiếp chân tình và hỗ trợ nhiệt tình hết sức có thể.

“Tôi biết ơn những người Việt Nam đã giúp tìm được hàng nghìn tử sỹ của chúng tôi trong lúc vẫn còn hàng ngàn tử sỹ phía Việt Nam chưa tìm thấy hài cốt. Có rất nhiều dịp, họ đã dẫn chúng tôi tới những nơi mà theo đúng nghĩa đen là vẫn còn rất nhiều bãi bom mìn. Tôi cũng biết ơn các nhà lãnh đạo hai bên đã có tầm nhìn để cho chúng ta có thể tiến lên phía trước” – Ngoại trưởng Hoa Kỳ nói.

Và ông tiếp tục trải lòng: “Chính bản thân tôi đã tiến hành khoảng 16-17 chuyến đi đến nhưng nơi như vậy và đã nghiên cứu hàng trăm tử sỹ đã mất tích của chúng tôi. Và trong quá trình đó cũng làm sống lại những kỷ niệm của bản thân tôi khi tham gia chiến tranh ở đây. Và cuối cùng, những công việc này đã giúp xây dựng được một cơ sở thống kê trọn vẹn và kỹ càng nhất về tất cả những người đã mất tích trong lịch sử của chiến tranh và công việc này hiện nay vẫn tiếp tục. Có rất nhiều người, ở cả hai bên, đã bỏ ra rất nhiều năm trong cuộc đời mình cho công việc này và tôi muốn nhân dịp này cảm ơn họ”.

Nhìn về tương lai

Dù chiến tranh đã lùi xa nửa thế kỷ nhưng vị Ngoại trưởng cho rằng, quá trình tiến tới hòa giải và hồi phục quan hệ hai nước không phải là quá trình để quên. Bởi lịch sử là lịch sử, bởi hai bên vẫn còn nhiều việc phải làm để giải quyết hậu quả chiến tranh. Nhưng quan trọng hơn, theo ông Kerry, là nếu quên thì chúng ta sẽ không còn học thêm được điều gì cả.

“Chính những bất hạnh đã xảy ra ở đây gợi nhớ liên tục về những đau khổ, kinh hoàng, về những gì chiến tranh đã gây ra. Nhưng chúng ta ở đây cũng không phải để sống trong quá khứ. Trong rất nhiều năm, tôi đã mong tới thời khắc mà người dân Hoa Kỳ, mỗi khi nghe thấy hai tiếng “Việt Nam” thì họ sẽ nghĩ về một đất nước, chứ không phải về một cuộc chiến tranh ngày nào. Và bây giờ chúng ta đã tới thời khắc ấy” – ông nói.

Kể từ sau cuộc chiến năm nào, đã có rất nhiều thế hệ được sinh ra. Kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ, cũng đã có thêm rất nhiều thế hệ trẻ nữa chào đời. Vậy thì thời điểm đã đến để nhìn về phía trước. Ngoại trưởng Hoa Kỳ nhìn nhận, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ không phải được định hình chủ yếu bởi những gì đã từng có trong quá khứ và chúng ta cũng không còn chỉ trong quá trình hòa giải nữa mà thực tế hai bên đã hòa giải xong rồi.

Tuy nhiên, vị Ngoại trưởng cho rằng nếu mọi người còn chưa tin vào lời của ông thì hãy nhìn vào những gì đang chuyển động trong quan hệ giữa hai nước. Nếu trước đây chỉ có 800 sinh viên Việt Nam học ở Hoa Kỳ thì nay con số lên tới 17 nghìn. Hai mươi năm trước đây, thương mại song phương chỉ 451 triệu USD, ngày nay con số này đã là 36 tỷ USD…

Đây không đơn thuần là những con số thống kê, mà là những chỉ dấu cho thấy sự thay đổi trong lịch sử quan hệ hai nước. Đặc biệt vào năm 2013, Việt Nam và Hoa Kỳ đã xác lập quan hệ đối tác toàn diện để cho đến hôm nay, quan hệ song phương tiếp tục được cải thiện mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực. Và trong tương lai không xa sẽ là những hoạt động hợp tác ngày càng sâu sắc và mở rộng hơn, đặc biệt về kinh tế khi Hiệp định TPP có hiệu lực.

Trong thời gian qua, Việt Nam và Hoa Kỳ cũng chia sẻ quan điểm chung về vấn đề tự do lưu thông và giải quyết hòa bình các xung đột ở biển Đông. “Hoa Kỳ không bênh một bên nào về những yêu cầu về lãnh thổ, nhưng chúng tôi ủng hộ trong một quy trình mà các tranh chấp phải được giải quyết hòa bình, theo luật pháp quốc tế. Luật pháp quốc tế coi tất cả các nước bình đẳng, không thừa nhận những ảnh hưởng của một nước này hay thừa nhận những quyền của nước lớn để áp đặt ý chí của nước lớn đối với nước nhỏ. Luật pháp quốc tế cũng cho chúng ta biết rằng, việc giải quyết các xung đột cần phải dựa vào việc ai có được lập luận, cơ sở tốt hơn chứ không phải ai có quân đội mạnh hơn. Đây chính là một triết lý cho chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ tại khu vực những năm gần đây và trong tương lai. Dù lớn hay nhỏ thì tất cả các nước cần phải cố gắng không có những hành động khiêu khích, gây ra căng thẳng và có thể dẫn đến quân sự hóa vùng biển” – Ngoại trưởng Kerry nhấn mạnh.

Phát biểu tại hội thảo: “Thúc đẩy Thịnh vượng: 20 năm hợp tác phát triển Việt Nam - Hoa Kỳ” do cơ quan USAID tổ chức sáng 7/8 tại Hà Nội, ông Kerry cho rằng: “Chúng ta đang đứng ở đây để kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ, thì đó chính là bằng chứng cho thấy, số phận không bắt chúng ta phải lặp lại những lỗi lầm trong quá khứ mà chúng ta có năng lực để vượt qua những tổn thất, cay đắng rất lớn trong quá khứ. Bằng việc dùng tin cậy thay thế cho nghi ngờ; thay ghét bỏ bằng sự tôn trọng, Hoa Kỳ và Việt Nam đã chứng minh được rằng, những cựu thù có thể trở thành đối tác, kể cả trong thế giới phức tạp ngày nay mà chúng ta đang đối mặt. Điều này có ý nghĩa lớn đối với chúng ta, đồng thời đó cũng là bài học rất đúng lúc và rất sâu sắc cho cả thế giới cùng nhìn vào”.

Nhìn về tương lai quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, tất yếu sẽ phải tiếp tục có những quyết định hết sức khó khăn được đưa ra để đưa quan hệ này đạt đến tiềm năng đầy đủ. Nhưng Ngoại trưởng Kerry tin tưởng, cùng với ước vọng chung và nếu cố gắng hai bên sẽ làm được.

Sự kiện kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ chính là bằng chứng cho quyết tâm của người dân hai nước và là một dấu hiệu mạnh mẽ rằng, mặc dù chúng ta luôn luôn ghi nhớ quá khứ nhưng chúng ta lại nỗ lực vì một tương lai thịnh vượng, hòa bình và tự do cho tất cả mọi người.