Sắp rộng cửa xuất khẩu sang EAEU: Lo lợi ích không như kỳ vọng
Cơ hội lớn đang chuẩn bị mở ra cho DN Việt Nam để đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEU), sau khi Hiệp định thương mại tự do (FTA) với khu vực này chính thức có hiệu lực.
Theo ông Bùi Hồng Minh, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), có đến 9.927 dòng thuế được EAEU cắt giảm nằm trong nhóm cam kết mở cửa thị trường (tương đương với 87% – 95% kim ngạch xuất khẩu).
Ảnh minh họa |
Một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may có tới 82% dòng thuế được cam kết cắt giảm, 42% xóa bỏ hoàn toàn và có lộ trình tối đa trong 10 năm. Với giày dép và túi xách, có 77% dòng thuế được cắt, giảm thuế, trong đó có 73% xóa bỏ hoàn toàn, lộ trình tối đa 5 năm (chiếm tới 99% tổng kim ngạch xuất khẩu). Đặc biệt túi xách cắt giảm 100%, thủy sản có 95% mở cửa hoàn toàn, lộ trình tối đa 10 năm, đồ gỗ 76% dòng thuế cắt giảm…
Ở chiều ngược lại, bà Đào Thu Hương, Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tài chính cho biết, các cam kết cắt giảm thuế của Việt Nam dành cho EAEU khá mạnh mẽ, song đã được đoàn đàm phán cân đối với lộ trình phù hợp để bảo vệ sản xuất trong nước. Theo đó, khoảng 53% tổng số dòng thuế́ xuống 0% ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực. Song bà Hương trấn an, đây phần lớn là những sản phẩm mà Việt Nam chưa sản xuất được. Còn đối với sản phẩm mà sản xuất nội địa đã dư thừa, thì đều có lộ trình mở cửa dần dần.
Tới năm 2018, sẽ có thêm khoảng 1,5% số dòng thuế bị xóa bỏ, liên quan tới các mặt hàng như chế phẩm từ thịt, cá và rau củ quả, phụ tùng máy nông nghiệp, máy biến thế… Năm 2020, thêm 22,1% số dòng thuế được xóa bỏ đối với sản phẩm giấy, thủy sản, đồ nội thất, máy móc thiết bị điện, rau quả, sản phẩm sắt thép... Năm 2022, thêm 1% số dòng thuế được xóa bỏ đối với bộ phận phụ tùng ô tô, một số loại động cơ ô tô, xe máy, sắt thép... Năm 2026, khoảng 10% số dòng thuế rượu bia, máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng, ô tô nguyên chiếc… tiếp tục được xóa bỏ.
Như vậy, sắp tới Việt Nam bắt đầu bước vào giai đoạn cắt giảm thuế nhập khẩu sâu trong FTA này. Điều này sẽ tạo điều kiện đa dạng hoá sản phẩm cho người tiêu dùng. Đối với những mặt hàng là nguyên liệu đầu vào cho gia công, chế biến phục vụ xuất khẩu, khi giảm giá sẽ giúp DN giảm chi phí, hạ giá thành, tăng sức cạnh tranh. Một lợi ích khác có được nhờ FTA này là thu hút đầu tư, đào tạo nhân lực, đổi mới công nghệ, góp phần tái cơ cấu DN và nền kinh tế.
Tuy nhiên theo bà Đặng Phương Dung, Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, thách thức đặt ra với DN sản xuất trong nước cũng rất lớn, khi nghiên cứu sâu vào các điều khoản mà FTA này đặt ra đối với từng ngành hàng. Đơn cử như với ngành dệt may, EAEU đặt ra cơ chế phòng vệ ngưỡng, dù cắt giảm thuế song nếu xuất khẩu vượt qua ngưỡng này thì nguy cơ bị áp thuế trở lại là rất cao. Được biết, mức hạn chế này chỉ bằng 2 lần so với bình quân xuất khẩu trong 3 năm vừa rồi.
Điều đó cho thấy kim ngạch xuất khẩu sẽ không thể tăng đột biến, chỉ dưới 1 tỷ USD, bởi xuất khẩu dệt may sang khối này thời gian qua là chưa cao. Chưa kể là các rào chắn này sau 3 - 5 năm mới được xem xét lại, nên với quy định đó nếu DN không cảnh giác thì sẽ rơi vào vùng khó khăn.
Hàng rào phi thuế quan cũng là trở ngại, nên trước khi xuất khẩu DN phải chuẩn bị kỹ, tránh bị ảnh hưởng tiêu cực do không hiểu đúng và đáp ứng yêu cầu. Theo các DN, đáng ngại nhất là các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật, hoặc mô tả hàng hoá khi cấp C/O… Hiện các quy định này chưa có hướng dẫn cụ thể, DN lại mạnh ai nấy làm thì sẽ rất khó kiểm soát.
Còn ông Nguyễn Văn Sưa, Phó chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam thì nhanh chóng phát hiện ra cơ quan đàm phán đã nhầm lẫn, khi trong lộ trình cắt giảm thuế một dòng sản phẩm thép mà trong nước đang dư thừa, thuế suất đã được đưa ngay về 0%. Cụ thể đó là ống thép hàn. Theo ông Sưa nếu đưa ngay về 0% thì đây là vấn đề lớn với DN của ngành.
“Với những mặt hàng chưa sản xuất được thì đưa thuế về 0% ngay được, nhưng mặt hàng này trong nước sản xuất được và đang dư thừa tới 50% thì cần có lộ trình”, ông Sưa cho biết và lo ngại sắp tới DN ngành thép sẽ phải chịu cạnh tranh cực kỳ lớn nếu việc cắt giảm thuế vẫn giữ nguyên lộ trình này.