Thiếu minh bạch cũng khó “hút” FDI chất lượng

Phỏng vấn ông Nguyễn Văn Toàn - Phó chủ tịch Hiệp hội Các DN đầu tư nước ngoài.

Nhiều ý kiến cho rằng khối DN FDI không tạo nên tính lan tỏa, kết nối với DN trong nước, thậm chí có biểu hiện xấu về trốn thuế, gây ô nhiễm. Ông bình luận thế nào về điểm này?

	Ông Nguyễn Văn Toàn

Về tính liên kết giữa DN FDI và DN trong nước, theo tôi, cũng phải nhìn nhận lại phát triển công nghiệp phụ trợ của Việt Nam chưa thành công. Chẳng hạn, một nhà máy sản xuất lốp xe của Nhật Bản vào Việt Nam cũng rất mong có thể hợp tác với các DN nội. Họ cần được cung cấp bán thành phẩm, nguyên phụ liệu tại chỗ như cần cao su, tanh, búa vải... Nhưng, vấn đề là Việt Nam lại không đáp ứng được yêu cầu này. Một phần là do chính sách phát triển của Việt Nam, phần nữa là do chính các DN chưa đáp ứng được các yêu cầu đầu vào, trình độ kỹ thuật… Vì DN FDI cần bảo vệ thương hiệu của họ nên kiểm soát rất chặt chẽ chất lượng sản phẩm. Do đó, cùng với những ưu đãi của chính sách, DN nội cần có cái nhìn dài hơi hơn trong đầu tư công nghệ, quản trị, nhân lực... để đáp ứng được yêu cầu của các DN FDI.

Còn liên quan đến các hành vi như chuyển giá, trốn thuế, gây ô nhiễm môi trường, chiếm dụng đất... của DN FDI, văn bản luật đã có nhưng việc điều hành, quản lý có tốt không? Những người thi hành pháp luật có quản lý tốt không? Hệ thống pháp luật có đủ minh bạch để xử lý hay không? Những bất cập trên không chỉ DN FDI mà cả DN trong nước, những DN làm ăn chụp giật cũng lợi dụng kẽ hở của pháp luật để thực hiện. Vấn đề là làm thế nào để thu hút các tập đoàn lớn, các công ty xuyên quốc gia... song vẫn hạn chế được tình trạng trên.

Thời gian qua đã có một số tập đoàn lớn ở các nước phát triển đến Việt Nam và bày tỏ ý định đầu tư. Theo ông, đây có phải tín hiệu tích cực để thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao?

Diễn biến đầu tư nước ngoài gần đây cho thấy, các ngành nghề hút đầu tư nước ngoài đã được cải thiện, tập trung vào các ngành công nghệ, công nghiệp chế biến, viễn thông... Một yếu tố tích cực nữa là Nhật Bản từ nước đứng thứ 3, thứ 4 của các năm trước đã vươn lên là nhà đầu tư nước ngoài đứng đầu. Họ cũng đã nhìn nhận Việt Nam như một địa chỉ đầu tư ổn định và lâu dài khi có những dự án đến hàng trăm triệu USD.

Nhưng, điều mà chúng tôi vẫn rất trăn trở là tại sao các nước có tiềm năng hợp tác với Việt Nam, những nước có công nghệ cao, công nghệ nguồn như Mỹ, EU vào Việt Nam không nhiều. Phải chăng họ đánh giá môi trường đầu tư của Việt Nam chưa tốt? Theo tôi, các nước này có nền kinh tế phát triển cao nên tính minh bạch rất cao, khi họ đầu tư vào Việt Nam, họ cảm thấy có điều gì đó về tính minh bạch chưa cao, mất thời gian về thủ tục hành chính, các chi phí không chính thức... Trong khi hệ thống luật pháp và quản lý của Việt Nam về sở hữu trí tuệ, quyền trí tuệ của sản phẩm vẫn chưa được bảo hộ nên nhà đầu tư kém mặn mà.

Để thu hút được vốn FDI từ các nước tiên tiến, giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, điều quan trọng trước hết là cần cải thiện môi trường đầu tư, trọng tâm là các vấn đề pháp luật, hành lang chính sách cần rõ ràng, minh bạch và ổn định; cải thiện hạ tầng cơ sở, hạ tầng xã hội, tính minh bạch thị trường, sở hữu trí tuệ... Ngoài ra cũng cần xem xét các vấn đề thu hút đầu tư cho phù hợp quy hoạch vùng, sản phẩm, quy hoạch địa phương; rà soát, nghiên cứu việc phân cấp trong quản lý đầu tư phải phù hợp hơn...

Vậy có thể hiểu việc “giậm chân tại chỗ” trong xếp hạng môi trường kinh doanh 2013 của Việt Nam, là bước lùi trong nỗ lực thu hút FDI có chất lượng?

Đúng là mặc dù Chính phủ đã có nhiều cố gắng trong cải thiện môi trường đầu tư, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm theo đúng kỳ vọng của nhà đầu tư. Hiện nay, nhiều DN FDI vẫn chưa xem Việt Nam là địa chỉ môi trường kinh doanh tốt nhất để quyết định đầu tư. Bên cạnh đó, có những nước trong khu vực đã cải thiện rất tốt môi trường đầu tư nên đã thu hút dòng vốn FDI.

Trường Nguyễn thực hiện