Thông quan điện tử: Nhiều lợi ích chưa được khai thác

Sau hơn năm rưỡi chính thức thực hiện hệ thống thông quan điện tử (VNACCS), cộng đồng DN và các cơ quan hải quan đánh giá đây là hệ thống hiện đại, toàn diện, mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc cải cách thủ tục hành chính và rút ngắn thời gian thông quan hàng hoá xuất nhập khẩu.

Các ý kiến này được ghi nhận tại Hội nghị tham vấn DN đánh giá 18 tháng thực hiện hệ thống thông quan điện tử VNACCS, do Tổng cục Hải quan và Dự án Quản trị Nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức ngày 3/11.

Nhiều thủ tục thông quan thủ công được cắt bỏ nhờ hệ thống điện tử

Minh bạch và hiệu quả

Hệ thống VNACCS, được tài trợ bởi Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), thay thế cho phương thức thực hiện thủ công trên giấy trước đây. Kể từ tháng 6/2014, tất cả các chi cục Hải quan trên toàn quốc đã chính thức thực hiện thủ tục hải quan trên hệ thống này. VNACCS hỗ trợ người khai hải quan tối đa trong khâu khai báo như tự động bổ sung thuế suất, tỷ giá tính thuế, tự động tính toán trị giá tính thuế, số thuế phải nộp, tự động cảnh báo với những tiêu chí khai chưa chính xác…

Hệ thống cũng tự động kiểm tra, cấp số và phân luồng tờ khai 24/7 nên người khai có thể thực hiện việc khai báo ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào và đều nhận được phản hồi ngay.

Bà Đào Thị Thu Thuỷ, Phó trưởng Phòng Giám quản 1, Cục Giám sát quản lý về hải quan cho biết, tất cả các đơn vị hải quan đều đánh giá cao hiệu quả của hệ thống VNACCS ở một số khía cạnh. Cụ thể là hệ thống hoạt động ổn định, thông suốt 24/7, các thông tin khai báo được chuẩn hoá nên việc tiếp nhận, cấp số, phân luồng tờ khai được thực hiện tự động hoàn toàn, mọi khâu trong quá trình làm thủ tục hải quan được thiết kế cụ thể, tạo thuận lợi cho công chức hải quan khi sử dụng và thao tác.

Hệ thống VNACCS cũng đảm bảo tính minh bạch khi tự động tiếp nhận, kiểm tra, cấp số, phân luồng tờ khai, quyết định thông quan hoàn toàn tự động, không có sự can thiệp của công chức hải quan. “Điều này giảm tối đa sự tiếp xúc trực tiếp giữa người khai hải quan và cán bộ hải quan, theo đó làm giảm sự nhũng nhiễu, tiêu cực trong việc thực hiện thủ tục hải quan”, bà Thuỷ khẳng định.

Bên cạnh đó, một số lợi ích khác đã được ghi nhận là hệ thống có thể tự động kiểm tra, đưa kết quả phân luồng chính xác trong thời gian nhanh nhất, đồng thời làm giảm số lượng chứng từ thuộc hồ sơ phải nộp, xuất trình… do đó tiết kiệm được thời gian kiểm tra, giảm thời gian thông quan, giảm chi phí lưu giữ hồ sơ hải quan… Đồng thời, các thông tin khai báo đến hệ thống VNACCS đều bắt buộc phải sử dụng chữ ký số nên đảm bảo tính an toàn và pháp lý cao.

Nhiều lợi ích chưa được khai thác

Ghi nhận từ phía cộng đồng DN cũng cho thấy những đánh giá tích cực. Qua khảo sát 500 DN, 12% trong số đó đánh giá “rất hài lòng”, 83% “hài lòng” và chỉ có 5% “chưa hài lòng”. Lý do chưa hài lòng chủ yếu là do một số mục yêu cầu khai báo trên tờ khai không đảm bảo phù hợp với thông tin cần khai báo.

Chẳng hạn, số lượng ký tự tại các chỉ tiêu số lượng, trị giá… bị giới hạn; một tờ khai chỉ cho phép khai báo 50 dòng hàng dẫn đến lô lớn phải khai nhiều tờ, việc khai báo số container nhập khẩu phải thực hiện 2 lần; việc liên hệ với bộ phận hỗ trợ thường phải chờ khá lâu… gây trở ngại cho việc thực hiện thủ tục hải quan của DN.

Như trường hợp của Công ty Đóng tàu Hạ Long. Theo ông Màu Quang Hưng, Phó phòng phụ trách Xuất nhập khẩu của DN này, mỗi lô hàng nhập khẩu của DN lên tới 2.000 mặt hàng, song số dòng khai báo lại giới hạn, gây nhiều khó khăn cho DN trong quá trình khai báo và thực hiện thủ tục.

Đại diện Tổng cục Hải quan cũng thừa nhận, hiện nay mức độ khai thác các chức năng của hệ thống vẫn chưa đạt tối đa, do đó còn nhiều lợi ích dành cho DN đang bị bỏ ngỏ.

Ông Âu Anh Tuấn, Phó cục trưởng, Cục Giám sát và quản lý hải quan cho biết, hệ thống VNACCS có 152 chức năng, song cơ quan hải quan mới sử dụng được 50 chức năng. Lý do là hiện nay hệ thống này chưa kết nối với các cơ quan, ban, ngành khác theo hải quan một cửa quốc gia, các dịch vụ cảng, kho bãi và các dịch vụ vận tải quốc tế khác…

Bên cạnh đó, theo phản ánh của cộng đồng DN, thủ tục kiểm tra chuyên ngành hiện nay đang là thủ tục gây nhiều vướng mắc và tốn kém thời gian, chi phí nhất đối với hoạt động thông quan hàng hoá xuất nhập khẩu. Do đó, việc chưa tích hợp được thủ tục này với hệ thống thông quan tự động cũng đồng nghĩa với việc một khối lượng lớn thủ tục hành chính vẫn được DN thực hiện thủ công.

Như vậy, công tác đơn giản hoá thủ tục để đảm bảo đạt được các chỉ tiêu của Nghị quyết 19 về cải thiện môi trường kinh doanh chắc chắn sẽ còn nhiều việc phải làm.