Xuất khẩu lao động và hình ảnh con người Việt

Hình ảnh Việt Nam qua “lao động xuất khẩu”

Gửi lại quê hương hầu như mọi thứ, khi đi, những lao động xuất khẩu mang theo ngoài những khát khao đổi đời cháy bỏng, vài ba món đồ quê gói ghém với mấy câu ngoại ngữ học vội, thậm chí cũng chưa kịp có... Và thêm nữa, mà chính bản thân họ có thể cũng không hề ý thức được, là những thói quen sinh hoạt tiểu nông, những lối suy nghĩ vẫn còn đậm chất “ao làng”.

Hình ảnh chưa đẹp ở sân bay

Trở lại sảnh B sân bay Nội Bài. Lúc này đã gần 12 giờ đêm. Cơn buồn ngủ tìm đến với những đứa trẻ tầm 7 – 8 tuổi đi theo bà, theo bố để đón mẹ bên nước ngoài về. Nhìn hình ảnh người đàn bà yếu ớt nặng nhọc ôm cháu vào lòng rồi kê dép ngồi bệt ngay dưới sàn, đồ đạc, chai nước, bánh mỳ... lỉnh kỉnh xung quanh đến thảm hại không khác gì người dân may mắn sống sót sau cơn bão ngồi chờ cứu trợ.

Rồi người bà ấy gật gù áp đầu vào cháu mà ngủ gật. Lúc đó vài người đàn ông “quần thũng áo thừa” dắt díu tay con ngơ ngác ngóng đợi, nhấp nhổm chen lấn để nhoi lên đầu, cản trở lối đi lại của người khác. Tiếng nói chuyện to nhất luôn là ở các nhóm của người Việt đang đứng... Ai cũng nhìn thấy rõ và những vị khách quốc tế có mặt ở đây lúc này hẳn cũng rất rõ.

Lúc ấy tôi thực sự muốn chạy đến mà gọi những người bà, người mẹ, người bố, người cháu kia đứng dậy, ngẩng cao đầu mà chờ đợi. Nhưng rồi chợt nghĩ; người lao động xuất khẩu Việt Nam đi rất nhiều nước trên thế giới.

Chị Quách Khải Huyền khi biết mình bị ung thư

Tôi có thể gọi họ ở sân bay Nội Bài, nhưng còn khi họ ở Nhật Bản, ở Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kong... thì ai gọi họ? Hình ảnh Việt Nam theo chân những người lao động xuất khẩu ngay khi bước chân ra thị trường quốc tế đã lộn xộn trong chính cách ứng xử ở nơi công cộng như vậy.

Theo thống kê của Cục Quản lý lao động ngoài nước, tính đến hết tháng 1/2015 có 8.669 lao động đi làm việc ở nước ngoài. Như vậy hình ảnh tại sân bay lúc này mà tôi chứng kiến chỉ là một góc rất nhỏ trong bức tranh “Lao động xuất khẩu từ Việt Nam” ở nước ngoài.

Lao động xuất khẩu phần lớn từ nông thôn

“Con gái yêu của mẹ. Lại sắp một cái tết lạnh lẽo đến gần mẹ và con rồi. Đêm đông của Đài Loan làm mẹ thấy buồn và thương con. Vì con, mẹ sẽ làm tất cả… vì con là động lực của mẹ. Con phải cùng mẹ cố lên nhé, con yêu”.

Đây là dòng tâm sự trên Facebook của chị bạn cùng quê với tôi trong dịp cuối năm rồi. Chị tên Quách Thị Tư, 27 tuổi, lao động xuất khẩu sang Đài Loan đã hơn một năm rưỡi. Lấy chồng từ thuở 18, cuộc sống quanh quẩn với ruộng mạ, cái nghèo luôn đeo bám gia đình nhỏ của chị.

Đã có thời, hai vợ chồng gửi con ở quê cho ông bà chăm bẵm rồi “vào Nam” làm công nhân. Dù cố gắng bao nhiêu, cuộc sống gia đình vẫn không thoát khỏi khó khăn chật vật. Năm 2013 chị bàn với chồng vay tiền cho chị đi xuất khẩu lao động sang Đài Loan. “Thu nhập bên Đài Loan có cao hơn ở Việt Nam nhưng cuộc sống bên đó cũng không dễ dàng gì.

Lương tháng 14 triệu đồng kể cả tăng ca nhưng phải nộp cho công ty môi giới mỗi tháng 6 triệu đồng. Nhiều người không chịu được trốn ra làm ngoài. Công ty chỗ mình làm lúc mới sang thì có 1.000 công nhân người Việt nhưng giờ trốn hơn một nửa rồi. Mình không dám trốn ra vì sống chui lủi rất sợ. Có nhiều người quê mình chết lắm rồi”, chị Tư chia sẻ.

Với chị Tư cuộc sống tuy khó khăn nhưng dẫu sao vẫn còn niềm hy vọng và động lực là chồng và con cái để sống và cố gắng. Còn như với chị Khải Huyền, quê Ninh Bình, thì: “3 năm làm ở Malaysia để nuôi sự nghiệp bây giờ tất cả về con số 0 hết rồi”, chị tâm sự.

Sang Malaysia được một năm chị về ly dị chồng, cố gắng làm và đầu tư cho đứa con gái cả học Đại học Văn hóa. Nhưng cách đây 3 tháng chị biết tin mình bị ung thư và không còn sống được bao lâu nữa. Sau đó đứa con gái mà chị đã nuôi hy vọng thật nhiều lại dại dột lỡ dở việc học hành vì phải một mình sinh đứa con mà không biết bố đứa trẻ là ai.

Chị ân hận vì đã không thể bên cạnh con gái để dạy dỗ nó tử tế. Chị không dám về quê, một mình lặng lẽ trở về Sài Gòn: “3 năm đi lao động xuất khẩu, chị nếm đủ cả rồi giờ chị chỉ chờ ngày Chúa sẽ mang chị đi thôi”. Chị vừa tâm sự vừa… khóc.

Chị Tư, chị Huyền là một trong số rất nhiều những người phụ nữ nông thôn Việt Nam đang lao động ở nước ngoài. Họ chấp nhận vất vả cực nhọc để hy vọng người thân của mình ở nhà được sống tốt hơn. Nhưng cuộc sống thì không phải lúc nào cũng như mình mong muốn.

Chị cho biết thêm, riêng chuyến bay sang Đài Loan cùng chị trong tháng 11/2014 đã là 800 lao động. Nhiều nhất là ở các tỉnh Hải Dương, Nghệ An, Hà Tĩnh. Nhiều người con cái mới được 18 tháng cũng bỏ con lại để đi...

Con số thống kê của Cục Quản lý lao động ngoài nước cho biết, trong tổng số 8.669 lao động đi làm việc ở nước ngoài tháng 1/2015, trong đó có 2.826 lao động nữ, ở các thị trường: Đài Loan: 5.136 lao động (1.323 lao động nữ), Nhật Bản: 1.926 lao động (767 lao động nữ), Hàn Quốc: 114 lao động (13 lao động nữ), Malaysia: 679 lao động (357 lao động nữ), Ả rập - Xê út: 437 lao động (295 lao động nữ), Macao: 101 lao động (61 lao động nữ) và các thị trường khác.

Việc tăng số lượng và chất lượng đội ngũ lao động ở nông thôn đi làm việc ở nước ngoài hiện nay đang được rất nhiều địa phương chú trọng. Có nhiều tỉnh, huyện, xã đã tăng cường tuyên truyền các chính sách hỗ trợ, ưu đãi của tỉnh đó với người đi xuất khẩu lao động.

Thông báo rộng rãi về nhu cầu tuyển dụng lao động đi xuất khẩu để người lao động được biết và lựa chọn thị trường phù hợp với nhu cầu và khả năng. Ở mỗi xã đều thành lập ban chỉ đạo xuất khẩu lao động, văn phòng tư vấn giới thiệu việc làm do các tổ chức đoàn thể đảm nhiệm.

Ngân hàng Chính sách xã hội một số huyện còn tích cực tổ chức các lớp tập huấn cho vay vốn đi xuất khẩu lao động. Nhưng vẫn chưa thấy có lớp học hay tổ chức nào có hẳn một chuyên đề nói với họ về văn hóa ứng xử và biểu lộ hành vi của “Lao động xuất khẩu Việt Nam” trước khi sang “xứ người”.

Xuất khẩu lao động hiện vẫn là một hướng tốt cho người dân nông thôn thoát nghèo. Nhưng phần lớn lao động này vẫn giữ thói quen ứng xử thiếu chuyên nghiệp. Điều này sẽ làm hình ảnh của đất nước trong xu thế hội nhập toàn cầu có nhiều vấn đề bất cập cần sớm được nhìn nhận giải quyết.