Áp lực chọn ngành học gia tăng

Bạn Hoàng Minh Hà hiện đang là học sinh tại một trường cấp 3 ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội chia sẻ, đang phân vân không biết chọn nghề nào. “Em rất thích ngành marketing, nhưng hiện nay tỷ lệ thất nghiệp trong lĩnh vực này khá cao. Các doanh nghiệp ngày càng tối ưu chi phí cho hoạt động marketing. Nhiều công việc trước đây cần đến 3-4 vị trí nay được gộp lại một, vì không ít đơn vị cho rằng thiết kế, quay dựng clip hay viết nội dung đều có thể nhờ đến AI. Em thực sự băn khoăn liệu vài năm nữa, khi tốt nghiệp, mình có thể đủ khả năng cạnh tranh, chọn được công việc phù hợp với ngành học của mình hay không”, Hà trăn trở.

Cũng như vậy, nhiều học sinh lớp 12 đang chuẩn bị bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học năm 2025 cùng chung nỗi lo lắng. Không ít em chịu tác động từ các nguồn thông tin lan truyền trên mạng, khiến áp lực “chọn đúng ngành” ngày càng gia tăng. Trên các diễn đàn học tập, mạng xã hội, những bảng xếp hạng ngành “hot”, kèm theo mức lương hấp dẫn được chia sẻ dày đặc, vô hình trung tạo thêm áp lực tâm lý cho học sinh. Nhiều em tỏ ra quan ngại nếu chọn sai ngành sẽ khó tìm việc làm sau tốt nghiệp, nhất là trong bối cảnh AI đang dần thay thế nhiều vị trí công việc truyền thống.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn từng nhấn mạnh, trong bối cảnh thế giới chuyển mình mạnh mẽ với sự bùng nổ của công nghệ, AI, chuyển đổi số và toàn cầu hóa, Việt Nam cần những thế hệ trẻ không chỉ giỏi chuyên môn mà còn linh hoạt, sáng tạo và biết thích ứng với biến động không ngừng. “Lựa chọn ngành nghề hôm nay không chỉ là quyết định cá nhân, mà còn là đóng góp cho một Việt Nam phát triển bền vững, hùng cường, hội nhập sâu rộng với thế giới”, Thứ trưởng chia sẻ.

Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng khẳng định vai trò quan trọng của gia đình trong việc đồng hành cùng người trẻ chọn nghề. Học sinh cần sự lắng nghe, định hướng đúng đắn từ phụ huynh để đưa ra quyết định phù hợp. Ngược lại, phụ huynh cũng cần tránh áp đặt mong muốn cá nhân mà nên cùng con khám phá năng lực, sở thích và hỗ trợ các em lựa chọn ngành nghề phù hợp với bản thân.

Liên quan đến vấn đề này, TS. Lê Danh Quang, Phó Hiệu trưởng trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội cho rằng, có 3 yếu tố quan trọng để chọn đúng ngành nghề: năng lực cá nhân, sở thích và nhu cầu thị trường. Nếu chỉ học theo sở thích mà không nghiên cứu đến thị trường lao động thì sau khi tốt nghiệp, người học có thể rơi vào tình trạng “học xong để đó”. “Hiện tại, cần chọn một ngành vừa yêu thích vừa đáp ứng đúng xu hướng, nhu cầu cấp thiết của doanh nghiệp. Đó mới là đích đến”, ông Quang lưu ý.

Trước những lo lắng của học sinh, PGS.TS Nguyễn Phú Khánh - Phó Hiệu trưởng trường Đại học Phenikaa khẳng định, công nghệ không gây thất nghiệp nếu người học biết chủ động học tập và thích ứng. Ông cho rằng thí sinh không nên quá lo sợ rằng nhiều ngành nghề sẽ biến mất, bởi công nghệ không thể thay thế hoàn toàn con người, mà ngược lại, còn mở ra nhiều ngành nghề mới trong tương lai. Điều quan trọng là cần lựa chọn ngành học phù hợp với năng lực, sở thích và không ngừng cập nhật tri thức, kỹ năng mới để bắt kịp xu thế.

Cũng theo đại diện đến từ Đại học Phenikaa, sự phát triển của công nghệ đã dần tạo nên mối liên kết đa ngành. Do đó, thí sinh thích nghiên cứu về kinh tế có thể theo học các lĩnh vực công nghệ thông tin, AI trong hỗ trợ thương mại điện tử, kinh doanh quốc tế…; hoặc những bạn yêu thích các ngành học về chăm sóc sức khỏe, nhưng năng lực chưa đủ để theo học y khoa, có thể cân nhắc một số ngành như quản lý bệnh viện hay chẩn đoán hình ảnh…

Nhiều chuyên gia nhận định, thị trường lao động đang thay đổi mỗi ngày với sự xuất hiện của không ít ngành nghề mới. Học sinh cân nhắc thật kỹ trước khi đưa ra quyết định, tránh chạy theo trào lưu hoặc lựa chọn những lĩnh vực mà mình không thực sự có đủ năng lực. Tuy nhiên cần phải thấy rằng, chọn nghề chỉ là bước đầu, sau đó việc học và theo nghề là cả một quá trình lâu dài đòi hỏi đầu tư thời gian một cách nghiêm túc, rèn luyện kỹ năng và không ngừng tạo ra giá trị nghề nghiệp.