Băn khoăn gọi vốn tư nhân vào truyền tải điện
Cơ hội lớn từ xã hội hóa truyền tải điện | |
Tận dụng nguồn năng lượng tái tạo: Cần tăng đầu tư truyền tải điện | |
Mở rộng hợp tác về truyền tải điện |
Tháo điểm nghẽn cho năng lượng tái tạo
Theo TS. Nguyễn Mạnh Hiến - Chủ tịch Hội đồng khoa học Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam, đề xuất cho phép khối kinh tế tư nhân tham gia đầu tư mạng lưới truyền tải điện của Bộ Công thương là một đề xuất có tính đột phá. Bởi nếu đề xuất này được luật hóa cụ thể trong Luật PPP sẽ tạo ra cơ sở và khung pháp lý vững chắc để phát triển các dự án điện.
Nhu cầu vốn lớn lại thu hồi chậm khiến DN tư nhân ngại đầu tư lưới điện |
Trên thực tế, việc xem xét cho tư nhân tham gia đầu tư lưới truyền tải điện đã liên tục được nhắc tới trong khoảng một năm trở lại đây. Nhất là khoảng giữa năm 2019, khi các dự án nhà máy điện mặt trời chạy đua để được hưởng giá mua điện cao (9,35 UScent/kWh), nhiều chủ đầu tư đã bỏ qua các cảnh báo lưới truyền tải điện hiện có tại một số khu vực không theo kịp được sự bùng nổ đầu tư điện mặt trời. Vì thế, thời điểm này việc đưa vào Luật PPP những quy định pháp lý rõ ràng cho phép tư nhân đầu tư lĩnh vực truyền tải điện là rất phù hợp và sẽ kích thích được hoạt động đầu tư năng lượng tái tạo và đảm bảo an toàn trong quá trình đấu nối, truyền tải điện.
Theo GS-TS. Trần Đình Long - Phó chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, quy định của Luật Điện lực hiện nay, lưới truyền tải thuộc sở hữu Nhà nước, Nhà nước độc quyền xây dựng và quản lý. Tuy nhiên, quy định này chỉ đúng đối với những lưới truyền tải lớn (220kV trở lên), làm nhiệm vụ giao lưu công suất từ vùng nọ sang vùng kia. Đối với những lưới điện nhỏ có nhiệm vụ đấu nối những công trình phát điện vào hệ thống điện quốc gia thì hiện luật cũng không cấm DN tư nhân đầu tư.
Vì vậy, để cho rõ ràng Bộ Công thương cần giải thích cụ thể đề xuất của mình là kiến nghị Chính phủ cho phép có những dự án PPP để xây dựng đường dây truyền tải đấu nối nhà máy điện với hệ thống điện quốc gia. Tức là những nhà đầu tư xây dựng điện gió, điện mặt trời công suất lớn, nằm xa hệ thống điện quốc gia, nếu có khả năng và muốn thực hiện đấu nối từ nhà máy của họ đến hệ thống điện quốc gia thì cho phép họ đầu tư. Vì khi họ bỏ tiền ra đầu tư, họ sẽ được thu phí truyền tải trong giá điện mà họ bán ra. Bên cạnh đó, tình trạng quá tải lưới điện cho các nhà máy điện gió, điện mặt trời cũng sẽ trực tiếp được các DN chủ động bổ sung, tháo gỡ. Nguồn vốn đầu tư vào lưới điện đa dạng hơn thì sẽ tiết kiệm được ngân sách và đẩy nhanh hoàn thành các quy hoạch điện quốc gia.
“Mở” nhưng cũng không “dễ xơi”
Theo nhiều DN đầu tư lĩnh vực điện gió và điện mặt trời tại Ninh Thuận và Bạc Liêu, mặc dù việc xã hội hóa cho tư nhân đầu tư vào truyền tải điện sẽ gỡ bỏ độc quyền và những rào cản bất hợp lý trong phát triển năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, việc đầu tư mạng lưới truyền tải điện là đầu tư dài hạn và cần nguồn vốn lớn. Vì thế không phải cứ khuyến khích tư nhân đầu tư là các DN sẽ ồ ạt bỏ tiền vào lưới điện.
Ông Đào Nhật Đình, một chuyên gia về năng lượng tái tạo cho rằng, với mức phí truyền tải chỉ chiếm khoảng 7% trong giá bán điện (khoảng 100 đồng), không ai mạo hiểm bỏ ra hàng trăm tỷ đồng để đầu tư đường dây 500 kV, nếu không gắn với dự án của chính họ. Đơn cử như trường hợp của Tập đoàn Trung Nam, DN này cũng chỉ dự tính làm 15,5 km lưới điện và người được hưởng lợi đầu tiên chính là Dự án điện mặt trời 450 MW của chính Trung Nam nếu kịp mốc vận hành trước năm 2021.
Ông Phương Hoàng Kim - Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) cho rằng, trong bối cảnh hiện nay việc kêu gọi tư nhân tham gia vào truyền tải điện là rất cần thiết vì Chính phủ không còn bảo lãnh vay vốn cho các dự án ngành điện. Tuy nhiên, giá truyền tải điện do Nhà nước quy định hiện nay là 103 đồng/kWh. Nếu các DN tư nhân tham gia đầu tư họ sẽ phải cân nhắc thời gian hoàn vốn và chắc chắn con số này sẽ không rẻ như mức 103 đồng/kWh hiện nay.
Chẳng hạn, đối với dự án trạm biến áp 500 kV và đường dây 500 kV Thuận Nam - Vĩnh Tân dài 15,5km mà Tập đoàn Trung Nam đầu tư tại Ninh Thuận, đơn vị này đã phải cân nhắc rất kỹ lưỡng. Bởi nếu tiếp tục duy trì giá bán điện 2.100 đồng/số thì dự án có hiệu quả kinh tế. Nhưng giá bán điện thấp hơn mức này, hiệu quả kinh tế của nhà máy điện mặt trời của Trung Nam sẽ giảm rõ rệt. Khi đó DN sẽ rơi vào thế khó vì Tập đoàn Điện lực Việt Nam không thể áp dụng giá bán điện cao hơn cho các đơn vị vừa đầu tư nguồn vừa đầu tư lưới điện.
Ngoài ra, sau khi đầu tư vào trạm biến áp và đường dây truyền tải điện việc chuyển giao cho Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) cũng sẽ khiến DN gặp khó khăn. Bởi cũng giống như các dự án làm đường theo hình thức BOT sau khi hoàn thành cần có chi phí bảo dưỡng, vận hành và quản lý. Các DN nếu không cân đối được lợi nhuận từ nhà máy điện thì việc “cõng” thêm chi phí lãi vay, chi phí bảo trì, quản lý dự án lưới điện thì sẽ gặp khó khăn về tài chính. Lúc đó bàn giao cho EVNNPT được hay không cũng là cả một vấn đề lớn cần tính toán.