Cần đổi mới phương thức quản lý DNNN theo nguyên tắc thị trường

Đại diện vốn nhà nước – vai trò mờ nhạt

Luật số 69/2014/QH13 được Quốc hội ban hành tháng 11/2014 và có hiệu lực từ ngày 1/7/2015 đã tạo hành lang pháp lý cho việc đầu tư vốn nhà nước vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp.

Đánh giá ngắn gọn về Luật số 69/2014/QH13, ông Đặng Quyết Tiến - Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết: Cơ chế, chính sách quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước đầu tư tại các DNNN đã được xây dựng đồng bộ, tôn trọng và nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp đồng thời tăng cường sự kiểm tra, giám sát của nhà nước.

Ảnh minh họa

“Trong 5 năm thực hiện, Luật số 69/2014/QH13 đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Nhưng trong 5 năm thực hiện Luật và các văn bản hướng dẫn cũng đã bộc lộ những tồn tại, hạn chế, bất cập”, Cục trưởng Đặng Quyết Tiến cho biết.

Đó là bất cập từ việc xác định vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp và thẩm quyền quyết định dự án đầu tư, xây dựng, mua bán tài sản cố định. Bất cập về thẩm quyền quyết định đầu tư vốn ra ngoài doanh nghiệp và quy định về đầu tư ra nước ngoài của doanh nghiệp…

Quy định về quyền hạn, trách nhiệm, phương thức quản lý người đại diện và nhóm người đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp cũng như cơ quan đại diện chủ sở hữu cũng đang có nhiều bất hợp lý khiến vai trò của đại diện vốn mờ nhạt, không có thực quyền quyết định các vấn đề của doanh nghiệp mà phải đi xin ý kiến…

Bất cập nữa là việc xác định vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp đang còn có nhiều cách hiểu khác nhau và được quy định tại nhiều luật nhưng chưa có sự thống nhất, thiếu rõ ràng, dẫn đến khó khăn trong triển khai thực hiện, TS.Lê Đăng Doanh – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương cho biết thêm.

Đồng thời, một số chủ trương, quan điểm chỉ đạo và hệ thống pháp luật có liên quan đến việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp có thay đổi.

“Vì vậy, Luật số 69/2014/QH13 cần sửa đổi để tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp cho phù hợp”, Cục trưởng Đặng Quyết Tiến phát biểu.

TS.Lê Đăng Doanh cũng đề nghị sớm sửa đổi, bổ sung Luật số 69/2014/QH13. Trong đó, xác định phạm vi nhà nước đầu tư, lĩnh vực cổ phần hóa. Thực hiện cổ phần hóa thực chất, có cổ đông chiến lược tham gia hội đồng quản trị, khắc phục cổ phần hóa hình thưc với tỷ lệ thấp, mà ít nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp.

Đề xuất những nội dung cần sửa đổi, TS.Lê Đăng Doanh nhấn mạnh nội dung luật mới cần xác định phạm vi nhà nước đầu tư, lĩnh vực cổ phần hóa. Thực hiện cổ phần hóa thực chất, có cổ đông chiến lược tham gia hội đồng quản trị, khắc phục cổ phần hóa hình thức với tỷ lệ thấp, ít nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp. Giải quyết vướng mắc về đất đai trong cổ phần hóa.

Đồng thời, xây dựng chương trình tái cơ cấu, cải cách, cổ phần hóa DNNN theo Đại hội XIII và xác định rõ các lĩnh vực tái cơ cấu.

Không thể yêu cầu “trăm trận trăm thắng”

“Phương thức quản lý DNNN cần đổi mới theo nguyên tắc thị trường, đảm bảo nguyên tắc ở đâu có vốn nhà nước ở đó có sự quản lý, giám sát của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước thông qua người đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Xác định nội dung quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp, tránh can thiệp hành chính, can thiệp về nhân sự vào doanh nghiệp”, TS.Lê Đăng Doanh kiến nghị. Ông cũng nhấn mạnh phải thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý DNNN theo chuẩn mực quốc tế.

Còn theo Cục trưởng Đặng Quyết Tiến, nội dung cơ bản đầu tiên cần thảo luận trong quá trình nghiên cứu sửa Luật số 69/2014/QH13 là cần làm rõ vai trò của các cơ quan đại diện chủ sở hữu. Định hướng sửa nội dung này là: Sau khi đầu tư, các cơ quan đại diện chủ sở hữu là chủ sở hữu phần vốn góp, cổ phần tại doanh nghiệp và có quyền, nghĩa vụ tương tự các nhà đầu tư, các cổ đông của doanh nghiệp.

Nội dung thứ hai là các cơ quan đại diện chủ sở hữu không can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Mọi hoạt động của doanh nghiệp do ban điều hành thực hiện. Đồng thời tách chức năng quản lý của chủ sở hữu nhà nước với quản lý điều hành doanh nghiệp.

Luật sửa đổi cũng theo hướng thay đổi đánh giá hiệu quả hoạt động đầu tư vốn nhà nước phải thực hiện theo các nguyên tắc thị trường, theo đó, phải đánh giá dựa trên giá trị gia tăng của vốn đầu tư và cổ tức, lợi nhuận được chia hàng năm – hiệu quả đầu tư vốn của cổ đông nhà nước. Đây là điều mà các lãnh đạo DNNN mong đợi. TS.Nguyễn Thường Lạng (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) nhấn mạnh kiến nghị này, ông nói rằng không thể đòi hỏi DNNN “trăm trận trăm thắng”, phải giám sát yêu cầu hiệu quả nhưng đó là hiệu quả hoạt động chung của doanh nghiệp chứ không phải soi từng dự án để thấy có dự án không hiệu quả mà cho là doanh nghiệp không hiệu quả.

Bên cạnh đó, phải đẩy mạnh đổi mới, quản trị tại các doanh nghiệp nhà nước theo hướng - tăng cường công khai, minh bạch và tăng trách nhiệm giải trình của người đứng đầu; áp dụng quản trị hiện đại theo thông lệ quốc tế; tăng cường hiệu quả hoạt động giám sát, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước, thúc đẩy vai trò giám sát của các tổ chức, đoàn thể tại doanh nghiệp.

TS.Lê Đăng Doanh nhấn mạnh việc sửa Luật số 69/2014/QH13 lần này phải mạnh mẽ thay đổi trong đó phải đổi mới phương thức quản lý DNNN theo nguyên tắc thị trường, thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý DNNN theo chuẩn mực quốc tế, không thể thêm một lẫn nữa sửa luật mà quản lý vẫn như cũ, và Luật sửa đổi vẫn mang nhiều bất cập và hạn chế.