Chợ cóc thoái lui, mô hình bán lẻ hiện đại bứt phá

Chợ cóc nhường chỗ cho mô hình bán lẻ hiện đại

Từ đầu năm 2025, Chính phủ ban hành loạt quy định mới nhằm đưa hoạt động bán lẻ vào khuôn khổ minh bạch. Theo nghị định mới, hộ kinh doanh có doanh thu trên một tỷ đồng/năm bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử.

Cùng với đó, việc bỏ thuế khoán với gần 2 triệu hộ cá thể từ năm 2026 sẽ buộc nhiều hộ chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, từ đó tăng cường minh bạch trong quản trị và thuế. Song song đó, các sàn thương mại điện tử cũng đã bắt đầu trực tiếp thu thuế VAT và thu nhập cá nhân trên từng đơn hàng, giảm tình trạng thất thu ngân sách.

Một động thái đáng chú ý khác là quyết tâm của Hà Nội trong việc xóa bỏ toàn bộ chợ cóc, chợ tạm ngay trong năm 2025. Công văn 4373/UBND-KT được xem là biện pháp mạnh tay nhằm chấm dứt tình trạng buôn bán tự phát vốn tồn tại nhiều năm qua. Điều này đồng nghĩa, sự cạnh tranh không minh bạch của chợ cóc sẽ dần biến mất, tạo “sân chơi công bằng” hơn cho các chuỗi bán lẻ hiện đại.

Trong nhiều năm, chợ cóc được ưa chuộng nhờ yếu tố “tiện, rẻ, nhanh”. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của đô thị, những tiêu chí như an toàn thực phẩm, nguồn gốc hàng hóa rõ ràng, không gian mua sắm văn minh ngày càng trở thành ưu tiên hàng đầu của người tiêu dùng.

Báo cáo mới đây của Công ty Chứng khoán MBS (phát đi ngày 8/9) nhận định, các mô hình chợ mini hiện đại với quy mô nhỏ gọn, giá cả hợp lý và tích hợp kênh bán hàng từ offline đến online, đang đủ sức thay thế chợ tạm, chợ cóc.

Trong xu thế này, WinCommerce (thuộc Masan) và Bách Hóa Xanh (MWG) là hai thương hiệu dẫn đầu. Sau khi có lãi trở lại từ quý II/2024, cả hai chuỗi đều tăng tốc mở rộng. WinCommerce dự kiến nâng số cửa hàng thêm 14% mỗi năm trong giai đoạn 2025 - 2026, trong khi Bách Hóa Xanh cũng đặt mục tiêu bổ sung gần 500 điểm bán mới, đặc biệt là mở rộng mạnh ra ngoài khu vực đô thị.

Đây là bước đi phù hợp với nền tảng tiêu dùng đang thay đổi. Năm 2024, có tới 56% hộ gia đình Việt Nam đạt mức thu nhập trên 180 triệu đồng/năm, con số cho thấy người dân sẵn sàng chi trả để đổi lấy trải nghiệm mua sắm an toàn, văn minh và có nguồn gốc rõ ràng.

Nếu mảng bán lẻ truyền thống hưởng lợi từ chính sách, thì thương mại điện tử lại đối diện làn sóng thanh lọc. Bước sang năm 2025, chi phí sàn tăng mạnh: Shopee nâng mức phí từ 15 - 17% doanh thu năm 2024 lên 17 - 30%, còn TikTok Shop từ 14 - 20% lên 21 - 30%.

Khi cộng thêm chi phí quảng cáo, vận hành và tiếp thị liên kết, tổng chi phí bán hàng trên sàn có thể chiếm 20 - 25% doanh thu. Đây là mức ngang bằng, thậm chí cao hơn chi phí quản lý bán hàng (SG&A) của các chuỗi bán lẻ truyền thống (khoảng 17 - 20%).

Trong bối cảnh đó, các hộ kinh doanh nhỏ lẻ trên sàn thương mại điện tử chịu sức ép lớn, trong khi doanh nghiệp lớn như MWG, FRT hay DGW lại có lợi thế. Với hệ thống quản lý chuyên nghiệp, chuỗi cung ứng ổn định và nguồn hàng minh bạch, họ có khả năng thích ứng tốt và thậm chí mở rộng thị phần. Bên cạnh đó, việc siết chặt quản lý nguồn gốc hàng hóa cũng góp phần hạn chế hàng giả, hàng xách tay, qua đó tạo lợi thế cho các nhà sản xuất trong nước như Vinamilk (VNM), Sabeco (SAB) hay Đường Quảng Ngãi (QNS)…

Theo phân tích của MBS, Masan và Thế giới Di động sẽ là hai doanh nghiệp nổi bật nhất trong làn sóng tái cấu trúc bán lẻ.

Với MWG, lợi nhuận ròng dự kiến đạt 5.807 tỷ đồng trong năm 2025 và 6.663 tỷ đồng năm 2026, tăng trưởng lần lượt 56% và 15%. Động lực đến từ việc cải thiện doanh thu mỗi cửa hàng của Thế giới Di động, Điện máy Xanh (tăng 14 - 13%), cùng sự bứt phá của Bách Hóa Xanh khi đạt mức doanh thu trung bình 1,8 tỷ đồng/tháng/cửa hàng.

Thế giới Di Động và Masan được lợi

Masan cũng đang ghi nhận triển vọng tích cực. Lợi nhuận ròng của MSN được dự báo tăng 44% trong năm 2025 và 40% năm 2026, nhờ sự tăng trưởng của Masan Consumer và WinCommerce. Việc tái cơ cấu nợ, giảm chi phí lãi vay giúp chỉ số nợ ròng/EBITDA (lợi nhuận trước lãi vay, thuế, khấu hao và khấu hao tài sản cố định) duy trì ở mức 3,0, trong khi kế hoạch IPO WinCommerce giai đoạn 2026 - 2028 mở ra cơ hội định giá hấp dẫn cho nhà đầu tư.

Sự thoái lui của chợ cóc dưới áp lực chính sách và thay đổi trong hành vi tiêu dùng đã mở đường cho mô hình bán lẻ hiện đại bứt phá. Trong đó, Masan và Thế giới Di động đang là hai “người chơi” dẫn dắt xu hướng, vừa hưởng lợi từ sự minh bạch hóa thị trường, vừa nắm trong tay chiến lược mở rộng mạnh mẽ.