Chủ động ứng phó trước căng thẳng thương mại toàn cầu

Xuất hiện rủi ro kép

Đầu tháng 2/2025, Mỹ đã ký sắc lệnh tăng thuế với hàng hóa đến từ 3 nước có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất vào thị trường này là Canada, Trung Quốc và Mexico. Trong đó, hàng hóa nhập khẩu từ Canada, Mexico áp thuế 25%, còn hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc bị tăng thuế thêm 10%. Từ ngày 12/3/2025, nhôm và thép xuất khẩu vào Mỹ cũng chịu thuế 25%.

TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách cho biết, trong bối cảnh đó, với nền kinh tế có độ mở cao của Việt Nam, nguy cơ lớn nhất và tiềm ẩn đáng lo ngại là các doanh nghiệp tại các quốc gia bị đánh thuế cao sẽ chuyển sang Việt Nam thực hiện các công đoạn cuối để mượn xuất xứ, xuất khẩu sang Mỹ. Điều này gây tác hại lớn, làm gia tăng thâm hụt thương mại, ảnh hưởng tiêu cực tới hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Không chỉ vậy, nhu cầu tiêu dùng tại thị trường Mỹ giảm sẽ dẫn tới việc hàng hóa giá rẻ từ một số quốc gia ồ ạt đổ vào, tạo áp lực cạnh tranh lên hàng hóa của Việt Nam.

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Quốc Việt phân tích, Việt Nam hiện không nằm trong các quốc gia bị áp thêm thuế hoặc các mặt hàng bị đánh thuế chưa rơi vào nhóm xuất khẩu chủ lực. Đây là cơ hội cho doanh nghiệp trong nước. Với vị thế là điểm đến hấp dẫn của chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội thu hút các doanh nghiệp công nghệ cao của Mỹ tăng đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt những doanh nghiệp hàng đầu về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu. Đây là lúc Việt Nam có thể tận dụng các biện pháp khéo léo để mở cửa thị trường, tạo động lực và không gian tăng trưởng mới cho Việt Nam.

Nhôm, thép là hai mặt hàng xuất khẩu dễ bị ảnh hưởng vì những thay đổi chính sách thuế quan

Chủ động kịch bản ứng phó từ sớm

Đề xuất một số giải pháp trong dài hạn, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, trước nguy cơ bị giám sát chặt chẽ về nguồn gốc hàng hóa, Việt Nam cần tăng cường kiểm soát và minh bạch hóa quy trình sản xuất để tránh nguy cơ bị áp thuế trừng phạt. Chính phủ có thể phối hợp với doanh nghiệp để xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo đáp ứng yêu cầu của các thị trường lớn như Mỹ và EU.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và giảm phụ thuộc vào một quốc gia. Cụ thể, Việt Nam cần tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để mở rộng thị trường, giảm rủi ro từ những biến động chính sách. Điều này giúp nền kinh tế Việt Nam ổn định hơn trong dài hạn và duy trì sức hút đối với nhà đầu tư nước ngoài… Những điều trên không chỉ giúp Việt Nam tận dụng cơ hội từ sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư, mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh khó lường của thương mại quốc tế.

Trong trường hợp bị áp thuế, PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng cho rằng, doanh nghiệp cần có phương án dự phòng để điều chỉnh giá thành sao cho không tạo ra cú sốc đột ngột về giá, tránh ảnh hưởng đến sức cạnh tranh trên thị trường Mỹ. Đặc biệt, tận dụng lợi thế về tỷ giá khi có cơ hội để bù đắp một phần tác động tiêu cực từ thuế quan.

Ngoài ra, cũng cần tăng cường vận động chính sách với Mỹ, nhằm giảm thiểu tác động từ các biện pháp bảo hộ thương mại; thúc đẩy đối thoại thông qua các kênh chính thức, đề xuất cơ chế hợp tác kinh tế song phương hoặc tham gia sâu hơn vào các khuôn khổ thương mại đa phương sẽ giúp Việt Nam có thêm công cụ để bảo vệ lợi ích của mình trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp.