Chuyển đổi số trong báo chí:Thay đổi để thu hút độc giả

Hiện Việt Nam có hơn 800 cơ quan thông tấn, báo chí, với gần 1 triệu bài báo được sản xuất hàng ngày. Doanh thu truyền thông đạt gần 4 tỷ USD, nhưng 50% doanh thu quảng cáo đang chảy vào các nền tảng xuyên biên giới và dữ liệu đang được các nền tảng này thu thập, sở hữu. Các cơ quan báo chí và truyền thông trong nước mất nguồn thu từ quảng cáo.

Báo chí cần đẩy nhanh chuyển đổi số để thu hút độc giả

Việc chuyển đổi số đã được nhiều cơ quan báo chí, truyền thông tiến hành trong thời gian qua. Thực tế cũng cho thấy, nhờ thực hiện chuyển đổi số, hiện một số cơ quan báo chí đã trở thành các đơn vị báo chí đa phương tiện như Thông tấn xã Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV), Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), các báo điện tử: VietnamPlus, VnExpress… Điển hình là Báo điện tử VietnamPlus, có nhiều sản phẩm báo chí sáng tạo như video 360 độ, newsgame, RapNewsPlus giúp độc giả lựa chọn bài viết qua các sản phẩm sử dụng công nghệ tự động hoặc trí tuệ nhân tạo. VTV cũng đã ra mắt Hệ sinh thái thông tin kinh tế VTVMoney gồm 7 chương trình được thực hiện trực tuyến trên 6 nền tảng và 1 trang thông tin điện tử…

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, quá trình chuyển đổi số tại các cơ quan báo chí hiện nay nhìn chung còn chậm so với xu thế chung. Một số cơ quan báo chí chưa xác định chuyển đổi số là vấn đề cấp bách, do đó chưa quyết liệt triển khai. Mặc dù vậy, giới chuyên gia truyền thông cho rằng, đi chậm trong chuyển đổi số không có nghĩa sẽ thất bại, nhưng sẽ mất đi độc giả, hay nói cách khác mất đi khách hàng. Nhiều độc giả trung thành có thể sẽ chuyển sang “trung thành” với cơ quan báo chí khác, khi họ có những hình thức tiếp cận công chúng thời 4.0 nhanh hơn, hiệu quả hơn.

Ở thời điểm này, các cơ quan báo chí đi sau cần tranh thủ kinh nghiệm thực tế từ những đơn vị đi trước để thực hiện hiệu quả hơn. Hiện nay, quá trình chuyển đổi số báo chí còn gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh những lãnh đạo cơ quan báo chí có kiến thức, hiểu biết về công nghệ, dễ dàng chuyển đổi số, thì nhiều cơ quan báo chí từ lãnh đạo đến phóng viên đều thiếu kiến thức về công nghệ, không biết nên làm từ đâu, định hướng thế nào.

Nhà báo Lê Quốc Minh - Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân dân đã nhiều lần nhấn mạnh, chuyển đổi số không chỉ là vấn đề về công nghệ, mà còn là vấn đề về con người, tư duy; không phải là số hóa các nội dung đưa lên nền tảng số mà phải tạo ra cả một quy trình sản xuất mới mẻ, tạo ra những thông tin mới mẻ, thậm chí có cả văn hóa tòa soạn phù hợp trong chuyển đổi số. Cũng theo ông Minh, chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, truyền thông không chỉ dừng lại ở việc đẩy mạnh tin học hóa và số hóa dữ liệu trong hoạt động báo chí, mà còn là sự thay đổi toàn diện hoạt động báo chí, truyền thông trên nền tảng công nghệ số. Cụ thể như: thay đổi mô hình quản trị tòa soạn; tư duy và phương thức lãnh đạo, quản lý hệ thống; quy trình sản xuất, phát triển nội dung và phương thức tác nghiệp báo chí - truyền thông đa nền tảng; vấn đề tiếp thị công chúng; phương thức quản lý dữ liệu, văn hóa báo chí - truyền thông.

PGS.TS. Đỗ Thị Thu Hằng - Trưởng ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam cũng nhìn nhận, chuyển đổi số báo chí vẫn còn chậm về tiến độ, chưa đi vào thực chất. “Nhiều cơ quan báo chí còn mơ hồ về “đích đến” của chuyển đổi số là nền báo chí số, chưa tường minh về mô hình tòa soạn báo chí số, dẫn tới hầu hết các cơ quan báo chí chưa xây dựng được mô hình toà soạn báo chí số đáp ứng được sự hội tụ chủ thể số, nội dung số, công nghệ số, công chúng số, kinh tế số, hệ sinh thái số”, PGS Đỗ Thị Thu Hằng cho hay.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số phải bắt đầu từ con người, trong đó trước hết phải nói đến vai trò của người đứng đầu. Khi loay hoay rằng bắt đầu chuyển đổi số từ đâu, như thế nào thì người đứng đầu cần quyết, cần thay đổi. Khi chuyển đổi số không phải thay đổi quy trình, bộ máy mà thay đổi từ con người, nếu con người không thay đổi thì chắc chắn việc chuyển đổi sẽ không hiệu quả. Bên cạnh đó, đội ngũ phóng viên cũng cần thay đổi nhận thức về công nghệ số.

Liên quan đến câu chuyện, ở thời điểm hiện tại, báo chí có nên cạnh tranh với mạng xã hội hay không, trao đổi tại buổi sinh hoạt chuyên đề “Báo chí trong kỷ nguyên số: Thời cơ và thách thức” do CLB Café Số tổ chức chiều 14/6 vừa qua tại Hà Nội, nhà báo Lê Quốc Minh cho biết xu thế chiếm lĩnh của mạng xã hội là có thật, và việc đòi hỏi báo chí chính thống phải cạnh tranh, đi trước mạng xã hội là đòi hỏi không thực tế. Tuy vậy, báo chí chính thống không thể và không nên chạy theo mạng xã hội. "Báo chí chính thống từng được định vị là người gác cổng, cho công chúng món gì thì phải ăn món đó, thông tin gì đưa lên báo in thì công chúng biết. Tuy nhiên, thời thế đã thay đổi khi công chúng trong thời đại Intenet, người dân tha hồ ngụp lặn trong biển rất nhiều thông tin. Đã có tình trạng, người dân cảm thấy không cần nhất thiết phải đến với báo chí để có được thông tin", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam chia sẻ.

Theo ông Minh, lấy sở trường của mạng xã hội để cạnh tranh với sở đoản của báo chí thì không thể cạnh tranh được. Do đó, làm hay hơn họ, tốt hơn họ, chuyên nghiệp hơn họ thì là điều báo chí cần hướng tới.

“Chúng ta đã chuyển từ cơ chế người dùng tìm đến tin sang cơ chế tin tức tự tìm đến người dùng. Nếu không có công nghệ thì không thể làm điều này được. Chúng ta chi rất nhiều tiền để phân phối thông tin nhưng làm thế nào để thông tin đến người dùng là chuyện khác”, ông Minh nói và nêu thực tế công nghệ đang là vua, nội dung là nữ hoàng. Nội dung hay là điều luôn cần nhưng để đưa nội dung đến đúng độc giả mục tiêu thì cần phải có công nghệ. “Làm thế nào để có nội dung hay, công nghệ tốt, tạo bản sắc riêng cho mỗi tờ báo là điều cơ quan báo chí nào cũng đều rất cần”, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nói.